دکتر امیرحسن زرنانی، دانشیار پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی – ابن سینا گفت: سرطان درمان‌های مختلفی دارد، گفت: در سال های اخیر شیوع سرطان در کشورهای مختلف و به خصوص کشورهای در حال توسعه به دلیل نامناسب بودن نحوه زندگی، صنعتی شدن جامعه و آلودگی‌های زیست محیطی در حال افزایش است.
وی با بیان این که سرطان در حال حاضر عمدتا با روش‌های جراحی، شیمی درمانی و رادیودرمانی درمان می شود، تصریح کرد: در سالهای اخیر روش‌های دیگر از جمله ایمونوتراپی – درمان با استفاده از ابزارهای سیستم ایمنی بدن – برای درمان سرطان ارائه شده است؛.
دکتر زرنانی با بیان اینکه درمان سرطان به وسیله ابزارهای سیستم ایمنی دارای چند مولفه است، گفت: یکی از این مولفه‌ها، استفاده ازآنتی بادی‌ها برای درمان سرطان است مانند طیف وسیعی از آنتی بادیهای منوکلونال که در تمامی کشورها از جمله ایران استفاده می‌شود.
وی با اشاره به این که بخش دیگری از درمان سرطان به وسیله ابزارهای سیستم ایمنی، سل تراپی است، گفت: در این روش، درمان با استفاده از سلولهای سیستم ایمنی انجام می شود که در این زمینه روش‌های مختلفی مانند درمان با سلولهای کشنده طبیعی فعال شده، سلولهای تی و یا درمان با استفاده از سلولهای دندریتیک وجود دارد.
دانشیار پژوهشگاه ابن سینا تصریح کرد: سیستم ایمنی مسوول حفظ “هموستاز” بدن است و هر نوع عامل بیگانه، از جمله سلولهای سرطانی، که وارد بدن می‌شود شناسایی کرده و برای دفع آن تلاش می‌کند که این پدیده نظارت ایمنی نام دارد و در آن دو دسته عمده از پاسخ‌های سیستم ایمنی به نام “هومورال” که مسوول تولید آنتی‌بادی‌ها هستند و دیگری به نام پاسخ‌های ایمنی “سلولار” که مسوول تولید سلولهای سیستم ایمنی هستند اهمیت دارند. از این رو با توجه به این دو دیدگاه، سلول درمانی و درمان با آنتی بادیهای منوکلونال ابداع شده است تا از سلولها و یا آنتی بادیهای ضد سرطان برای درمان استفاده شود.
دانشیار پژوهشگاه ابن سینا با بیان این که “ایمونومودولاتورها” یا تعدیل کننده های سیستم ایمنی دسته سوم ایمونوتراپی هستند، گفت: در این روش، سیستم ایمنی بدن تعدیل و تغییر داده می‌شود تا بتواند سلولهای سرطانی را شناسایی و از بین ببرد.
وی تصریح کرد: مطالعه ما مبتنی بر استفاده از سلولهای دندریتیک (دنده‌دار) به عنوان یکی از روش‌های سلول درمانی در سرطان است. این سلولها آنتی ژنهای مختلف اعم ازانتی ژنهای سرطان و غیره را که وارد بدن می‌شود وارد خود کرده، پس از فرایند آنها، قطعات انتی ژنی را از طریق گیرنده‌های سطح خود به سلولهای سیستم ایمنی عرضه می‌کنند. در این روش درمانی، سلولهای دندریتیک یا از بیمار دریافت شده و یا در محیط آزمایشگاه تولید می شوند. سپس آنتی ژنهای سرطانی بر روی آن بارگذاری می شود تا سلول بتواند آنتی ژن‌ها را به گونه‌ای عرضه کند که قابلیت شناسایی توسط سلولهای ایمنی را داشته باشد.
بنابراین سلولهای دندریتیک به عنوان واسطه اصلی شناسایی آنتی ژنهای سرطانی برای سیستم ایمنی محسوب می‌شوند.
زرنانی با بیان این که سلولهای دندریتیک در سال ۱۹۷۵ توسط “رالف اشتیمن” کشف شد و این محقق در سال گذشته میلادی برنده جایزه نوبل پزشکی گفت: وی سال گذشته به علت ابتلا به سرطان فوت کرد و درمان با سلولهای دندریتیک موثر واقع نشد.
وی تصریح کرد علیرغم اینکه تاکنون کارآزمایی‌های بالینی متعددی در این زمینه انجام شده، نتایج بالینی کمتر از حد انتظار است. یکی از علل مهم این امر عدم توانایی سلولهای دندریتیک تزریق شده در القا پاسخ های ایمنی موثر و راه کارهای متعدد سلولهای سرطانی در فرار از دست سیستم ایمنی است.
زرنانی با بیان اینکه مطالعه در خصوص افزایش توانایی سلولهای دندریتیک برای افزایش چند برابری قدرت پاسخ‌های ایمنی در آنهاست، گفت: در این راستا گرایش جدیدی توسط ما استفاده شد که در آن، همراه با آنتی ژن سرطانی، یک آنتی ژن غیر وابسته به تومور وارد سلولهای دندریتیک شد. این امر سبب شد که توانایی این سلولها در القای پاسخ‌های ضدسرطانی تا ۱۰ برابر افزایش پیدا کند.
وی ادامه داد: در مدل سرطانی موش، استفاده از این روش سبب شد تا اندازه توده سرطانی به نحو قابل توجهی کاهش یابد. نتایج این مطالعه، در قالب مقاله‌ای در مجله آمریکایی ایمونوتراپی چاپ شد.
زرنانی خاطر نشان کرد: همچنین بر پایه نتایج این مطالعه، مقاله‌ای دیگر در مجله Drug discovery today چاپ شد و در آن مفهوم جدیدی به عنوان درمان ترکیبی مطرح شد. بر اساس این نظریه با توجه به اینکه سلولهای سرطانی، سلولهای فوق‌العاده هوشمند هستند می‌توانند از ابزارهای متعددی که توسط سیستم ایمنی ارائه می‌شود فرار کنند و در نتیجه استفاده از یک روش درمانی واحد برای سرطان با موفقیت چندانی روبرو نخواهد شد. بنابراین استفاده از درمان تکی در سرطان پاسخ نمی‌دهد و باید از درمان ترکیبی استفاده شود. این موضوع از دیدگاه سلول درمانی با سلولهای دندریتیک به معنی افزایش توان این سلولها با روشهایی مانند بارگذاری همزمان با دو انتی ژن، درمان با سلولهای دندریتیک به همراه حذف مکانیزمهای سرکوب ایمنی و یا افزایش عملکرد واسطه های سیستم ایمنی می باشد.
