۲۰ روز پیش بود که مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران خبر از راه‌اندازی طرح «میراث‌بانان» تهران داد. شهروندان تهرانی قرار بود میراث‌بانان تهران باشند و هر گونه اطلاعی از میراث فراموش‌شده، تخریب آثار تاریخی، تهدیدهای میراث فرهنگی و… دارند در اختیار اداره کل میراث فرهنگی استان تهران قرار دهند.
این طرح که بنا به گفته محمد حسین فراهانی، مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران با استقبال خوبی از سوی مردم مواجه شده است، با گذشت چند روز از اجرای آن، ساکنان منطقه ۱۲ تهران خبر از وجود خانه «ملک‌زاده خانوم» یا «عزت‌الدوله»، همسر امیرکبیر و خواهر ناصرالدین‌شاه در محله «عودلاجان» داده‌اند.
به گفته مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران، مردم با تماس با شماره تلفن‌های میراث بان تهران از میراث فرهنگی خواسته‌اند تا این خانه تاریخی که متعلق به همسر امیرکبیر و خواهر ناصرالدین شاه است را ثبت کند، در همین راستا این موضوع را در دست پیگیری قرار داده‌ایم.
فراهانی می‌گوید: به محض دسترسی به هر گونه اطلاع‌رسانی مردم درباره میراث تهران، موضوع را بررسی و به نتیجه خواهیم رساند.
سجاد عسگری، دبیر کمیته خانه‌های تاریخی تهران درباره خانه «ملک‌زاده خانوم» به خبرنگار فارس می‌گوید: در محله تاریخی عودلاجان تهران ۲ خانه وجود دارد که به همسر امیرکبیر نسبت داده می‌شود یکی از خانه‌ها مستند است و ثبت ملی شده است اما خانه دیگر که احتمالاً مورد تأکید مردم بوده است، خانه‌ای است که هنوز مستندات تاریخی آن جمع‌آوری نشده است.
تاریخ از ملک‌زاده خانوم چه می‌گوید؟
بر اساس آنچه در تاریخ آمده است: «عزت‌الدوله یا ملک زاده خانوم، دختر محمدشاه قاجار و مهدعلیا و خواهر ناصرالدین شاه بوده است که پس از مرگ محمدشاه، مهدعلیا به مدت ۴۵ روز و تا ورود موکب ناصرالدین میرزای ولیعهد از تبریز نیابت سلطنت را بر عهده داشت و طی این مدت به میرزا آقاخان نوری میدان بسیار داده بود و اورا نامزد صدراعظمی نموده بود.
با ورود شاه جوان متوجه شد که شاه صدراعظم خود را انتخاب نموده (میرزا تقی خان امیرکبیر) و لذا رابطه این دو نفر از ابتدا شکرآب شد. به ابتکار ناصرالدین شاه، عزت الدوله به ازدواج امیرکبیر درآمد تا مگر علقه خویشاوندی و محرمیت این رابطه را اصلاح کند. مهد علیا با ازدواج دخترش با یک آشپززاده مخالف بود.
ملک‌زاده با وجود ناخرسندی مهد علیا در روز جمعه ۲۷ بهمن ۱۲۲۷ برابر با ۲۲ ربیع الاول از سال ۱۲۶۵ قمری به همسری امیرکبیر درآمد.
حاصل ازدواج عزت الدوله با امیرکبیر دو دختر به نامهای تاج‌الملوک و همدم الملوک بود که به ترتیب با پسردایی‌های خود مظفرالدین میرزا (مظفرالدین شاه بعدی) و مسعود میرزا (ظل السلطان بعدی) ازدواج کردند. محمدعلی شاه به این لحاظ نوه مشترک ناصرالدین‌شاه، امیرکبیر و عزت الدوله بوده‌است.
پس از عزل امیر و قتل فجیع وی، عزت الدوله که هنوز در مرگ شوهر سیاهپوش بود، به فرمان مادر ابتدا با میرزا کاظم خان (پسر میرزا آقاخان نوری) و سپس با شیرخان اعتضادالدوله و بعد از آن با یحیی خان مشیرالدوله ازدواج کرد.
عزت الدوله در اواخر عمر می‌گفت: یک موی گندیده آن بچه آشپز، می‌ارزید به تمام هیکل این بچه اعیانها.»
رصد تمام بناهای تاریخی با کمک مردم
محمد حسن فراهانی، مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران درباره اجرای طرح میراث‌بانان تهران می‌گوید: رصد تمام بناهای تاریخی در کوچه و پس‌کوچه‌های شهر توسط میراث‌فرهنگی امکانپذیر نیست به همین دلیل کمیته میراث‌بانی را با سرپرستی معاون میراث فرهنگی استان تهران تشکیل داده‌ایم و شماره تلفن ۸۸۸۹۵۸۵۴ را نیز به مردم اعلام کرده‌ایم تا در صورت مشاهده هر گونه تخریب میراث فرهنگی یا معرفی بناهای ارزشمند و ناشناخته به میراث فرهنگی با این شماره تماس بگیرند و اطلاعات را در اختیار کمیته قرار دهند.
وی تأکید می‌کند که در این طرح، مردم به کمک میراث فرهنگی می‌آیند.
طرح میراث‌بان هیچ ساختار ثابت و منسجمی ندارد
سجاد عسگری، دبیر کمیته خانه‌های تاریخی تهران اصل طرح میراث‌بانان تهرانی را طرح خوبی می‌داند اما به خبرنگار فارس می‌گیود: این طرح در صورتی خوب است که ساختار ثابت و منسجمی داشته باشد نه اینکه تنها طرحی باشد که با تغییر مدیران، فراموش شود.
وی ادامه می‌دهد که با ساختار فعلی چه تضمینی وجود دارد که مدیر بعدی این طرح را اجرا کند؟
دبیر کمیته خانه‌های تاریخی تأکید می‌کند که باید درباره این طرح، تبلیغات گسترده‌ای در سطح شهر انجام شود و به جای یک شماره تلفن چندین رقمی، یک شماره تلفن ساده و رند به مردم اعلام شود تا اطلاع‌رسانی را سهل کند.
عسگری می‌افزاید: این طرح باید دارای ساختار و چارت منسجم باشد و از نیرو و پتانسیل سازمان‌های مردم نهاد نیز در این طرح، استفاده شود.
طرح میراث‌بانان تهرانی که بر اساس ظرفیت شهروندان تهران، شکل گرفته است در صورتی که با تشکیلات منسجم بتواند فعالیت کند به عنوان یک طرح گسترده در جهت حفاظت از آثار تاریخی و میراث فرهنگی می‌تواند در سطح کشور تعمیم داده شود.
فارس
