وقتی به امر خدا قضای نماز پدر بر پسر بزرگ واجب شد، با این وجوب، آن نمازها مثل نمازهای خودش، جزو اعمال واجب پسر می گردد. چه بسا دلیل تکلیف، آن باشد که وی به جهت بزرگ تر بودن، معمولا از حیات پدر بیش ترین بهره و استفاده را نسبت به دیگر فرزندان برده است.
در مورد لزوم نماز قضای پدر بر پسر بزرگ تر، حکمت های مختلفی مطرح است که یکی از مهم ترین آن ها، امتیاز پسر بزرگ تر نسبت به دیگر ورثه در ارث است.
از نظر فقهی، پسر بزرگ تر می تواند وسایل اختصاصی و شخصی پدر را صاحب شود. این وسایل، شامل لوازم شخصی پدر همچون: انگشتر، قرآن و شمشیر است که در اصطلاح فقهی، «حبوه» خوانده می شود.
در فقه تأکید شده که پسر بزرگ تر، حق ارث بردن این وسایل را دارد. (امام خمینی، توضیح المسائل) در مقابل این امتیازات، وظایفی هم بر عهده او نهاده شده است؛ از جمله به جا آوردن قضای نمازهای خوانده نشده پدر. ارتباط این دو امر، به گونه ای است که برخی از فقها تأکید می نمایند که اگر پسر بزرگ تر نمازهای قضا را به جا نیاورد، حق ارث بردن حبوه را ندارد.
به هر حال، تکلیف نمازهای پدر، یک تکلیف واجب برای پسر بزرگ تر است، همانند همه تکالیف دیگرش. در نتیجه، فرزند بزرگ تر به دلیل حرمت و جایگاه پدر، موظف به احترام او و ادا نمودن برخی از دیون وی می شود. وقتی به امر خدا قضای نماز پدر بر پسر بزرگ واجب شد، با این وجوب، آن نمازها مثل نمازهای خودش، جزو اعمال واجب پسر می گردد. چه بسا دلیل تکلیف، آن باشد که وی به جهت بزرگ تر بودن، معمولا از حیات پدر بیش ترین بهره و استفاده را نسبت به دیگر فرزندان برده است.
اما در عین حال، عمل برای پسر بزرگ تر، جزء اعمال نیکو و صالح خود او نیز شمرده شده است و ثواب فراوان دارد. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: “حج، روزه و… از جانب میت قضا می‌شود. انجام دادن این کار، نیکو است”. (شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۲۷۹)
بعد از این مقدمه چند پرسش و پاسخ را در همین رابطه از بخش استفتائات پایگاه اطلاع رسانی آیه الله مکارم شیرازی (دام ظله) انتخاب کردیم که تقدیم حضور می کنیم:
آیه الله مکارم شیرازی(دام ظله):
سوال: آیا نمازها و روزه هاى قضاى میّت بر هر پسر بزرگتر از هر یک از همسرانش واجب است یا فقط به عهده یک نفر از آنان است؟ و در صورتى که ولد اکبر نخواهد خود بخواند آیا پول نماز و روزه ها را از سهم خود بدهد یا از اصل مال کم کند؟
جواب: به پسر بزرگتر از نظر سن تعلق مى گیرد از هر زنى که باشد ، و او مى تواند از مال خودش با شرایط اجیر بگیرد و اگر دو فرزند از نظر سن کاملا مساوى باشند تقسیم مى کنند.
سوال: این جانب پسر بزرگ خانواده هستم پدرم مدّت زیادى نماز و روزه هایش را بجا نیاورده است و در وصیّت نامه اش نوشته که هیچ قضاى نماز و روزه نمى خواهد و قضاى این عبادات به خودش مربوط است، با توجّه به این مطلب وظیفه من چیست؟
جواب: شما نماز و روزه هایى را که به خاطر عذر از پدر فوت شده (و همچنین از مادر بنابر احتیاط واجب) باید قضا کنید و غیر از آن واجب نیست ولى احتیاط مستحب است.
سوال: اگر کسى فوت کند، و اولاد او ندانند میّت نماز یا روزه قضا دارد یا خیر، چه وظیفه اى دارند؟
جواب: باید حمل به صحّت کنند، و بگویند ان شاء اللّه چیزى بر ذمّه ندارد.
سوال: پدر من به تازگی به رحمت خدا رفته اند و در زندگی نمازخوان بوده اند اما مادرم زمانی را در جوانی به یاد دارند که نمازشان قضا می شده در حالی که وصیت نکرده اند که چقدر نماز و روزه قضا برایشان به جا آوریم اما به واسطه اینکه باید وظیفه قدرشناسی خود را نسبت به ایشان نشان دهیم می خواهیم حداکثر توان خود را برای خدمت به ایشان بکار گیریم. خواهشمندم بفرمایید در این شرایط برای هر سال چقدر نماز در نظر بگیریم تا در آن دنیا کاملاً آسوده باشند؟
جواب: به مقداری که یقین دارید بجا آورید و بیش از آن را می توانید به نیت ما فی الذمه و به قصد احتیاط برای ایشان انجام دهید.
جهان
