تفرجگاه طبیعی و تاریخی بش قارداش به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری بجنورد در هفت کیلومتری بجنورد و در ابتدای جاده بجنورد به اسفراین قرار دارد که از لحاظ واژه به پنج برادر معنا شده است.
پیش از اسلام در زمان اشکانیان و ساسانیان در این محل عبادتگاه پیشوایان کنتیس زرتشتی قرار داشته و به سبب اقامت چهار فصل مغ “بزرگان دینی زرتشتی” به چهار مغان شهرت یافته است.
چشمه بش قارداش که از پنج چشمه تشکیل شده، در دامنه کوه آلاداغ از زیرتپه ای با دیواره‌های صاف و به ارتفاع سی مترمی جوشید.
این چشمه‌ها در استخری به هم پیوسته رود چهارمغان را تشکیل می‌دادند که از جنوب به سمت بجنورد حرکت می کرد و پس از مشروب کردن آبادی‌های مسیر به رودخانه سومْبار می‌ریخت.
طبق مدارک موجود آب چشمه به “چهرمغان” یا “چرمغان” موسوم بوده که هم اکنون نیز به این نام معروف است.
نام این مکان یعنی بش قارداش بر اساس داستانی تاریخی است که در بین مردم شهر زبان به زبان چرخیده است، طبق این افسانه در روزگاران قدیم پنج برادر در شهر بجنورد زندگی می‌کردند که به دلیل مخالفت با ظلم و ستم حکمران تحت تعقیب ماموران قرار داشتند، این پنج برادر به همراه یکدیگر از این شهر گریختند و ماموران نیز آن‌ها را تا این مکان تعقیب کردند.
گفته می‌شود، این پنج برادر از خدا طلب کمک کردند، در این هنگام پنج سوراخ در کوه ایجاد شد که برادران به آن‌ها پناه بردند و از سوراخ‌ها آب گوارایی جاری شد.
تا سال‌ها قبل و پیش از خشکسالی‌های شدید، تعداد چشمه‌ها پنج عدد بود که تمامی آن‌ها آب فراوانی داشت.
البته بعضی از افراد ناآگاه این موضوع را به گونه ای دیگر نقل می کردند و مدعی بودند که چون پنج چشمه غار مانند سنگی وجود دارد، نام آن را بش قارداش نام نهاده‌اند.
بر این اساس”قار” همان غار و”داش” که در ترکی همان سنگ است که این روایت احتمالا توسط مهاجران و کسانی که آشنایی چندانی به زبان ترکی نداشته‌اند پدید آمده است.
در زبان ترکی صفت قبل از اسم می‌آید، یعنی اگر این موضوع صحت داشت باید این مکان،”بش داشلِه غار” نام می گرفت.
آب چشمه بش قارداش از کوهی سنگی و از پنج شکاف بزرگ و کوچک در پایین کوه بیرون می‌ریخت و در روزگار دیرین آب چشمه از سمت بالا و میانه کوه بیرون می‌آمد و هم اکنون شکاف‌ها و مسیرهای آب همچنان برروی کوه به جای مانده است.
در پایین کوه یک شعار سنگ تراشیده‌ای وجود دارد که شعار زرتشتیان یعنی “پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک” برروی کوه حک شده که سنگتراش این اثر اسماعیل جزمی نقاش، خطاط و سنگ تراش بجنوردی است که در سال ۱۳۰۰ و اندی این سخن را تراشیده و به گفته خودش برای در یاد ماندن در دل‌ها تاریخ آن را به سال ۱۳۰۰ خورشیدی نوشته است.
در مقابل استخر اصلی بش قارداش نیز دروازه ای به چشم می خورد که از حدود ۲۰۰ سال قبل پا برجاست.
در سمت چپ کوه و چشمه بش قارداش یک بنای تاریخی وجود دارد که به دستور ناصر الدین شاه قاجار ساخته شده هم اکنون پابرجاست و در سالیان گذشته، شماری از خاندان شادلو بجنورد در آن دفن شده‌اند.
ساختمان این بنا از آجر و گچ ساخته شده و دارای سه اتاق که هر اتاق به ایوانی گشوده می‌شود که با پلکانی مرمرین به کناره استخر راه می‌یابد.
چهار منار به ارتفاع ۱۲ متر و ۳۳ سانتی متر در بخش بیرونی بنا و گنبدی به ارتفاع ۱۱ متر و ۸۰ سانتی متر بر روی بقعه قرار دارد.
ایوان‌ها، منارها و گنبد این بنا با کاشی کاری زیبایی تزیین شد که در ۱۳۳۶ هجری شمسی جایگزین کاشی‌های قبلیآن شده است.
هم اکنون کاشی‌های پیشین این بنا که از بقعه مخروبه خواجه مهزیار در جاجرم آورده شده بود، در گنجینه ایران باستان نگهداری می‌شود.
سقف اتاق‌ها دارای گچ بری است وپایین دیوارها تا ارتفاع یک و نیم متر با مرمر پوشیده شده است.
دو کتیبه مرمرین در یکی از اتاق‌ها نصب شده است که در یکی سرگذشت بانی بقعه” سهام الدوله” حک و در آن تصریح شده است که این محل آرامگاه هیچ یک از انبیا، اولیا و معصومان نیست و کتیبه دیگر وقفنامه ای است در شرح مقدار اراضی و آبی که به تعمیر و نگهداری بقعه اختصاص دارد.
تا سال ۱۳۵۰ هجری شمسی در قسمت شمالی بنا، نزدیک استخر، سقاخانه‌ای آجری با تزیینات کاشی وجود داشته که اکنون اثری ازآن نیست و گفته می شود پیش از آن به صورت تپه‌ای سنگی بوده و جایگاه خاصی برای روشن کردن شمع، در آن وجود داشته است.
در جنوب بنای فعلی بش قارداش، گورهای قدیمی وجود داشته که اکنون بخشی از آن‌ها در پی عملیات جاده سازی از بین رفته است.
این بنا براثر زلزله وعدم مراقبت آسیب فراوان دیده و رونق گذشته خود را از دست داده است، به طوری که دربِ منبت کاری شده زیبای آن که در ایوان میانی قرار داشته، اکنون درمحل دیگری نگهداری می‌شود.
همچنین در این مکان تفریحی، سه استخر وجود دارد که دو استخر آن برای شنای کودکان و بزرگسالان ساخته شده و نمازخانه و یک استخر نیز از دیگر امکانات تفریحی و گردشگری بش قارداش محسوب می شود.
در چند سال اخیر یک مرکز پرورش اسب و آموزش سوارکاری نیز در حاشیه بوستان ملی گردشگری بش قارداش بجنورد راه اندازی شده که علاوه بر جاذبه گردشگری، مورد استفاده علاقمندان به ورزش اسب سواری است.
در فضای فعلی این پارک که توسط شهرداری بجنورد اداره می شود فضای دلنشینی همراه با نمازخانه، چندین سوپر مارکت و امکانات کامل رفاهی جهت خدمت رسانی به مسافرین و گردشگرانی که به این استان سفر می کنند آماده شده است.
به گزارش خبرنگار مهر، بش قارداش بجنورد یکی از جاذبه های گردشگری خراسان شمالی به شمار می رود و در طول سال به ویژه در فصل بهار و تابستان، میزبان هزاران مسافر، گردشگر و شهروندان این استان است که تصمیم به استراحت در فضای این پارک را دارند.
این پارک گردشگری که در مهرماه ۱۳۸۷ و در سفر دوم هیات دولت به خراسان شمالی، به عنوان منطقه نمونه ملی گردشگری معرفی شده است، در سال ۱۳۸۹ با برگزاری نمایشگاه بزرگ صنایع دستی، میزبان صاحبان صنایع دستی کشورهای عضو اکو و صنعتگران کشور بود.
