حضور پ.ک.ک در منطقه خطرساز بوده و ممکن است ناامنی ایجاد کند. این گروه بر اساس چهارچوب تفکر قومی که دارند و گروه پژاک را به عنوان شاخهای در ایران درست کردهاند، میتوانند برای کشورهای منطقه از جمله ایران و عراق موجب ایجاد ناامنی شوند.
اهداف توافق ترکیه با پ.ک.ک
به گزارش جهان، حضور شبه نظامیان حزب کارگران کردستان ترکیه در اقلیم کردستان عراق واکنشهای بسیاری را در داخل و خارج عراق برانگیخته است. حتی به عقیده کارشناسان، این حضور، برای جمهوری اسلامی ایران هم به دور از تأثیرات منفی نیست. با حسین رویوران، کارشناس مسائل خاورمیانه، گفتوگویی انجام دادهایم که از نظرتان میگذرد.
هدف ترکیه از انتقال شبه نظامیان حزب کارگران کردستان ترکیه به اقلیم کردستان عراق چیست؟
اولین هدف توافق ترکیه با پ.ک.ک، مدیریت بحران در خاک ترکیه است و از آنجا ناشی میشود که گروه شبهنظامی پ.ک.ک بیش از دو دهه است که علیه دولت مرکزی ترکیه در حال جنگ قرار دارد و با این توافق، چریکهای این گروه پذیرفتهاند که موقتاً به داخل خاک عراق عقب نشینی کنند و پس از آن گفتوگوهای اصلی درباره صلح انجام شود.
به نظر من تا اینجا چنین تصمیمی طبیعی به نظر میرسد، چون اردوغان به دنبال حل یک مشکل داخل خاک ترکیه است، اما نکته غیرقابل قبول در این طرح این است که میخواهند این مشکل را با هزینه دیگران حل کنند. یعنی با پ.ک.ک توافق شده که با سلاح عقبنشینی کند و این نقض حاکمیت و استقلال دولت عراق است.
اساسا اینکه با افراد توافق شود که مسلحانه وارد خاک کشور دیگری شوند، یک نوع تجاوز است. در این تصمیمگیری، دولت ترکیه هم حضور داشته و شریک است. در حالیکه چنین تصمیمی قابل توجیه نیست. در مقابل دولت عراق میتواند به شورای امنیت شکایت کرده و این را اقدامی کاملا خصمانه قلمداد کند.
نقش اقلیم کردستان عراق در این اقدام چیست و چه را دنبال میکند، آیا این موضوع به افزایش شکافهای موجود میان اقلیم و دولت عراق میافزاید؟
اولا اقلیم کردستان عراق یک منطقه فدرال است. در سیستم فدرال در جهان، دستگاه سیاست خارجی و سیستم دفاعی در اختیار دولت مرکزی است و دولت فدرال در سایر امور خود دارای اختیارات است. اما در عراق ما با یک فدرالیسم متفاوت روبهرو هستیم.
دولت اقلیم کردستان در بسیاری از کشورهای دنیا دفتر دارد و این برخلاف سیستم فدرال است. از سوی دیگر امنیت کردستان بر عهده اقلیم است و نه دولت مرکزی. به عبارت دیگر در شرایطی که نیروهای پ.ک.ک در حال ورود به عراق هستند، این اقلیم کردستان است که باید امنیت و تمامیت ارضی منطقهای را که در آن حاکمیت دارد، تاًمین کند.
چون حاکمیت از طریق اقلیم کردستان اعمال میشود. اینکه اقلیم کردستان کاری از پیش نمیبرد، خود یک سوال است و نکته دوم اینکه چرا در مثلث مرزی، کردها دنبال گسترش نفوذ خود نیستند. یعنی این به نوعی سوالبرانگیز است و اقلیم کردستان در اجرایی کردن این انتقال نقش داشته است.
به عبارتی چون مثلث را رها کرده و اجازه داده پ.ک.ک به آنجا نفوذ کند، زمینه پیدایش چنین موضوعی را فراهم کرده است و این قطعا نمیتواند بدون هدف باشد. اساسا نگاه اقلیم کردستان، یک نگاه قومی و کردی است و دادن مجال به پ.ک.ک و احزاب کردی که فعالیت کنند، نشان میدهد که اقلیم کردستان مخالف ورود آنها به عراق نبوده و نیستند. این اقدام کاملا با اقلیم کردستان هماهنگ شده است.
آیا در استقرار پ.ک.ک محدودیت فعالیت در نظر گرفته شده و اساسا نحوه استقرار آنها چگونه خواهد بود؟ به خصوص اینکه حضور این گروه میتواند در ایجاد ناامنی در مرزهای کشورهای همجوار مثل ایران و سوریه هم تأثیرگذار باشد؟
در جریان گفتوگوهایی که میان دولت ترکیه و سران پ.ک.ک انجام شد، قرار بر این بود که پ.ک.ک سلاح خود را تسلیم کرده و بعد به عراق کوچ کنند. اما پ.ک.ک قبول نکرد که سلاح خود را تحویل دهد. یکی از نمایندگان زن کردها که از دیاربکر است، در مصاحبه با روزنامه حریت اعلام کرد که پ.ک.ک یک ارتش کردی است و اگر در کردستان ترکیه آتش بس اعلام شده، مأموریتهای دیگری دارد.
این نشان میدهد که حضور پ.ک.ک در منطقه خطرساز بوده و ممکن است ناامنی ایجاد کند. این گروه بر اساس چهارچوب تفکر قومی که دارند و گروه پژاک را به عنوان شاخهای در ایران درست کردهاند، میتوانند برای کشورهای منطقه از جمله ایران و عراق موجب ایجاد ناامنی شوند و آنها احتمالا برنامههایی برای گسترش ناامنی در منطقه دارند.
برخی ناظران تحولات عراق، مطرح میکنند که حضور پ.ک.ک میتواند تاکتیکی جهت فشار به دولت عراق و تشدید ناامنیها در این کشور باشد. چه بسا امکان دارد گروههای تروریستی، از جمله القاعده هم در پوشش شبه نظامیان کرد وارد اقلیم کردستان شوند. به نظر شما این مطلب صحیح است؟
حضور افراد آن هم به صورت مسلحانه در شمال شرقی عراق قطعا نمیتواند یک پدیده حفظ امنیت باشد، بلکه یک تهدید امنیتی است. این افراد سالها مبارزه کردهاند و چیزی جز جنگ بلد نیستند. در منطقه مثلث مرزی ایران، عراق و ترکیه که کردنشین است، این حضور میتواند نقش واگرایانه داشته و تهدیدی برای ایران و عراق باشد. در هر حالت این یک وضعیت نرمال نیست و باعث ناامنی است.
چرا مقامات ارشد ترکیه تاکنون در مورد توافقات خود با مسئولان پ.ک.ک موضعگیری روشن و شفافی نداشتهاند و هر آنچه که تاکنون در این زمینه اعلام شده، غیرمستقیم از سوی رسانهها بوده است؟
همانطور که شما هم گفتید، شفافیت در این زمینه وجود نداشته است. اول آنکه گفتوگوها محرمانه بوده، دیگر اینکه یک توافق مکتوب اعلام شده وجود ندارد و دیگران پس از اجرای توافق به آن پیبردهاند. این برمیگردد به نوع سیاستگذاری که خود دولت ترکیه و پ.ک.ک انتخاب کردهاند.
بهنظر من شاید در اصل توافق اشکالی وجود نداشته باشد اما در توافقها ایراداتی هست چرا که در کشوری مثل ترکیه برای چنین توافقهایی آمادگی سیاسی وجود ندارد. به هر حال حدود یک قرن است که در ترکیه کردها سرکوب میشوند و حق صحبت به زبان خود و پوشیدن لباس کردی را نداشتند.
حال اینکه ناگهان توافقی بشود و آقای اردوغان برای آنها حقوقی قائل شود، قابل تحمل نیست و اصلا شاید به همین دلیل هم توافقات محرمانه انجام شده تا زمینههای اجرای آن فراهم شود. همچنین احتمال دارد که توافقی این چنین حتی باعث سقوط دولت آقای اردوغان شود. لذا به همین دلیل محرمانه بودن توافقات را شاید بر اساس یک تاکتیک انتخاب کردهاند.
