یکی از مسائلی که در همه ماه‌ها و به خصوص در ماه مبارک رمضان اهمیت ویژه‌ای دارد مساله اخلاق، خودسازی و تهذیب نفس است. به همین منظور، بر آن شدیم تا در ایام ماه مبارک رمضان که بهار اخلاق و تهذیب است، خلاصه بیانات اخلاقی حضرت آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی را به صورت موضوعی (مانند: تقوا، فقر و غنا، دروغ و خیانت، غیبت، زهد، صله رحم، حیا، عفت، گوشه گیری، عفو و گذشت و …) تقدیم مخاطبان گرامی کنیم.
بسم الله الرحمن الرحیم
قال رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله: «صِلُوا ارْحامَکُمْ وَ لَوْ بِالسَّلامِ».
حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند: «صله ارحام خود کنید حتى اینکه سلام کردن باشد».
در آیات و روایات، تأکید فراوانى درباره صله رَحِم شده است. خداوند مىفرماید: «وَیَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِى الْأَرْضِ أُوْلئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ» و کسانى که پیوندهایى را که خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده، و در روى زمین فساد مىکنند، اینها زیانکارانند.
رحم چه کسانی هستند؟ صله یعنی چه؟
مصداق صله رحم چیست؟ رحم کیانند؟ صله چیست؟ و فلسفهاش کدام است؟ بیشتر مردم صله رحم را مستحب مىدانند و حال آنکه صله رحم یکى از واجبات و قطع رحم یکى از گناهان کبیره است.
ظاهر رحم که در روایات آمده، تمام ارحام را شامل مىشود و دلیلى نداریم که فقط طبقه اوّل ارث، داخل ارحام باشد و طبقات دیگر داخل نباشد، منتها چگونگى صله مختلف است یعنى صلهاى که درباره درجه اوّل مثل پدر، مادر و فرزند است، غیر از آن صلهاى است که درباره وابستگان درجه دوم است.
صله چیست؟ صله یک معناى عرفى دارد که داشتن نوعى رابطه است که این رابطه مختلف است، گاهى رابطه به این است که زندگى پدر و مادرى را که در مضیقه هستند تأمین کند، (وجوب نفقه مصداق صله رحم است) و گاهى وجوب نفقه نیست، بلکه خبر داشتن از بیماران آنها و کمک کردن به گرفتاری‌‌ها و مشکلات آنها در حد توان، مصداق صله است، و گاهى با یک سلام، صله رحم صورت مىگیرد، به عبارت دیگر طورى باشد که او را بیگانه ندانند.
فلسفه صله رحم چیست؟
اسلام روى مسأله وحدت و انسجام خیلى سرمایهگذارى مىکند به همین جهت وحدت را چند مرحلهاى کرده است، مرحله اوّل وحدت در خانواده و مرحله دوم وحدت در بین فامیل‌ها و مرحله بعد وحدت در کل مؤمنان و جامعه اسلامى است. چرا که همیشه براى اصلاح، تقویت و پیشرفت جامعه، وحدت، از ضروریّات است؛ و با پیشرفت و تقویت تمام واحدهاى کوچک، اجتماع عظیم، خود به خود اصلاح خواهد شد. وحدت هزینه زیادى لازم دارد، در صورتى که تفرقه با یک سوء ظن حاصل مىشود.
اهمّیت صله رحم تا حدّى است که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مىفرماید: «صِلَهُ الرَّحِمِ تَعْمُرُ الدِّیارَ وَ تَزِیدُ فى الأعمارِ و إن کانَ أهْلُها غَیْرَ أخیارٍ»
پیوند با خویشاوندان شهرها را آباد مىسازد، و بر عمرها مىافزاید، هر چند انجام دهندگان آن از نیکان نباشند.
و نیز امام صادق علیه‌السلام مىفرماید: «صِلْ رَحِمَکَ وَلو بِشَرْبَهٍ مِن ماءٍ، و أفْضَلُ ما یُوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ کَفُّ الأذى عنها»
پیوند خویشاوندى خویش را حتّى با جرعهاى از آب محکم کن و بهترین راه براى خدمت به آنان این است که (لااقل) از تو آزار و مزاحمتى نبینند.
رسول اکرم صلى الله علیه و آله مىفرماید: «ثَلاثَهٌ لا یَدْخُلونَ الجَنّهَ: مُدْمِنُ خَمْرٍ وَ مُدْمِنُ سِحْرٍ وَقاطِعُ رَحِمٍ»
سه گروه هستند که هرگز داخل بهشت نمىشوند، شراب خواران، ساحران و قطعکنندگان رحم.
از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله پرسیدند: «إنّ رَجُلًا من خثعم سأل رسول اللَّه صلى الله علیه و آله: أیّ الأعمالِ أبْغَضُ إلَى اللَّهِ؟ فقال: الشِّرْکُ بِاللَّه. قال: ثمّ ماذا؟ قال: قَطِیعَهُ الرَّحِمِ»
زشتترین عمل در پیشگاه خداوند کدام است؟ فرمود: شرک به خدا. پرسیدند: بعد از آن؟ فرمود: قطع رحم.
امام صادق علیه‌السلام مىفرماید: «صِلَهُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الحِسابَ یومَ القِیامَهِ وَ هىَ مَنْسَأَهٌ فى العُمُرِ و تَقِىِ مَصارِعَ السّوءِ»
صله رحم حساب روز قیامت را آسان و عمر را طولانى مىکند، و از مرگ ناگوار جلوگیرى مىکند.
امام باقر علیه‌السلام از على علیه‌السلام نقل مىکند که فرمود: «ثَلاثُ خِصالٍ لایَموتُ صاحِبُهُنَّ أَبَداً حتّى یَرى وَ بالَهُنَّ: الْبَغْىُ وقطیعَهُ الرَّحِمِ وَالَیمینُ الکاذِبَهِ یُبارِزُ اللَّهَ بِها»
افق / فارس:سه خصلت است که دارندگان آن از دنیا نروند، تا مجازات و نتیجه آن را در دنیا ببینند: ستمکردن، قطع رحم کردن و قسمخوردن به دروغ که بوسیله آن با خدا مبارزه شود.
