۱۱ وزیر مسند وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران از زمان تشکیل دولت موقت

 از اولین روزهای پیروزی اتقلاب اسلامی و تشکیل دولت موقت تا کنون، یازده نفر در راس وزارت دفاع قرار گرفتند؛ وزارتخانه ای که اگر چه در ایام جنگ تنها به تامین نیازهای نیروهای مسلح بخصوص ارتش می پرداخت (پشتیبانی از سپاه برعهده وزارت سپاه بود) اما در سالهای پس از جنگ به یکی از راهبردی ترین وزارتخانه هایی تبدیل شد که علاوه بر آن وظیفه ذاتی خود، نقشی اساسی در حرکت کشور در مسیر پیشرفت علمی و فناوری ایفا کرد.

در روزهای آینده و با شروع به کار دولت یازدهم، دوازدهمین وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران نیز معرفی خواهد شد.

آنچه در زیر می خوانید آشناییست مختصر با یازده وزیر دفاع که پس از انقلاب اسلامی بر مسند این وزارتخانه نشستند و در این میان سه وزیر دفاع نیز در سالهای جنگ تحمیلی به شهادت رسیدند که این نظر می توان وزارت دفاع را سرآمد دیگر وزاتخانه‌ها دانست.

***

احمد مدنی  (۱۳۵۸-۱۳۵۷)

احمد مدنی در مرداد ماه ۱۳۰۸ در شهر کرمان به دنیا آمد و دوره ابتدائی و متوسطه را در همین شهر طی کرد و سپس برای ادامه تحصیل به تهران رفت و در دانشکده حقوق نام نویسی کرد.

مدنی سال بعد جزو داوطلبان اعزامی دانشجویان نیروی دریایی برای ادامه تحصیلات به انگلستان رفت و در سال ۱۳۳۱ به درجه ناوبان دومی و در آبان ماه ۱۳۴۸ نیز به درجه دریاداری رسید.

وی بیشتر دوران خدمت خود را در بندرعباس و جزایر خلیج فارس گذراند اما در سال ۱۳۵۱ به علت فعالیت‌های سیاسی از کار برکنار شد و از آن تاریخ تا انقلاب بهمن ۱۳۵۷ به تدریس در علوم سیاسی و اقتصاد در دانشکده‌های مختلف در ایران پرداخت.

وی پس از پیروزی انقلاب در کابینه مهدی بازرگان به سمت وزیر دفاع و فرماندهی نیروی دریایی انتخاب شد اما پس از حدود دو ماه از وزارت دفاع کناره گرفت و به خواست بازرگان، مدتی عهده دار استانداری خوزستان شد.

مدنی در نخستین انتخابات ریاست جمهوری، در بهمن ماه سال ۱۳۵۸، نامزد شد و پس از بنی صدر حائز رتبه دوم آرا شد.

وی در انتخابات دوره اول مجلس شورای اسلامی نیز از حوزه انتخابیه کرمان انتخاب شد اما اعتبار نامه وی به تصویب نرسید.

مدنی در پی به دست آمدن اطلاعاتی از اسناد مکشوفه در سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان خط امام، به جاسوسی و ارتباط با آمریکا متهم و در اواسط سال ۱۳۵۹ برای همیشه از کشور خارج شد و به آمریکا مهاجرت کرد.

اولین وزیر دفاع ایران پس از انقلاب سرانجام در روز ۲۳ بهمن ۱۳۸۴ پس از یک بیماری نسبتاً طولانی در اثر ابتلا به سرطان، در ایالت کلرادو در آمریکا مُرد.

مصطفی چمران (۱۳۶۰-۱۳۵۸)

مصطفی چمران در سال ۱۳۱۱ در خیابان پانزده خرداد تهران، متولد شد. تحصیلات خود را در مدرسه انتصاریه آغاز و مقطع متوسطه را نیز در مدرسه دارالفنون و البرز گذراند؛ در دانشکده فنی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و در سال ۱۳۳۶ در رشته الکترومکانیک فارغ‏التحصیل شد.

چمران در سال ۱۳۳۷ با استفاده از بورس تحصیلی شاگردان ممتاز به امریکا اعزام و در کنار معروف‏ترین دانشمندان جهان در دانشگاه کالیفرنیا و معتبرترین دانشگاه امریکا (برکلی) با ممتازترین درجه علمی موفق به اخذ دکترای الکترونیک و فیزیک پلاسما شد.

بعد از وفات عبدالناصر رییس جمهور وقت مصر بود که چمران به کمک امام موسی‏صدر رهبر شیعیان لبنان، حرکت محرومین و سپس جناح نظامی آن، سازمان امل را بنا کرد و به مبارزه در لبنان پرداخت تا اینکه پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۵۷، پایانی بر ۲۳ سال هجرت او شد.

چمران اندکی پس از بازگشت به ایران، معاونت نخست‏وزیری در امور انقلاب را برعهده گرفت و مهمترین نقطه کارنامه او در این مقطع، در شهر پاوه و در مقابله با گروهک‌های ضد انقلاب رقم خورد.

دکتر چمران بعد از این پیروزی بی‏نظیر به تهران احضار و از طرف امام‏خمینی(ره)، به وزارت دفاع منصوب گردید.

در پست جدید، برای تغییر و تحول ارتش از یک نظام طاغوتی، به یک سلسله برنامه‏های وسیع بنیادی دست زد که پاک‏سازی ارتش و پیاده کردن برنامه‏های اصلاحی از این قبیل است.

نمایندگی مردم تهران در مجلس اول و نیز نمایندگی رهبر انقلاب در شورای عالی دفاع از دیگر مسئولیت های «اولین وزیر دفاع شهید» بود.

او سرانجام در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ هنگامی که برای معرفی و توجیه فرمانده جدید محور دهلاویه به این منطقه رفته بود، در خط مقدم نبرد، بر اثر اصابت ترکش خمپاره ۶۰ دشمن از ناحیه سر زخمی و در راه انتقال به اهواز به درجه رفیع شهادت نائل آمد.

جواد فکوری (۱۳۶۰)

سرلشکر خلبان جواد فکوری فرمانده نیروی بود که در۱۷ دی ۱۳۱۷ در محله چرنداپ شهر تبریز متولد شد.

خلبانی جنگنده اف-۴ را در ایران و آمریکا آموزش دید و پس از انقلاب با شروع جنگ تحمیلی به عنوان یکی از طراحان عملیاتهای نیروی هوایی ایران به کار خود ادامه داد که طراحی عملیات های منحصر به فرد کمان ۹۹ (۱۴۰ فروندی) و عملیات H3 ازجمله نقاط درخشان کارنامه او محسوب می‌شود.

در سال ۱۳۵۹ او و نیروی هوایی بحران ناشی از کشف کودتای نوژه را از سرگذراندند، علیرغم پاکسازیهای گسترده و سوظن دولت انقلابی، فکوری (به عنوان فرمانده نیرو) موفق به احیای فعالیت روزمره و پروازهای عملیاتی نیروی هوایی شد.

با برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری و پس از تشکیل کابینه محمدعلی رجایی او با حفظ سمت به عنوان وزیر دفاع برگزیده شد و به عضویت دولت درآمد.

در شهریور ماه ۱۳۶۰ و با نزدیک شدن زمان اجرای عملیات شکست حصر آبادان، سرهنگ فکوری به پیشنهاد تیمسار فلاحی به ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی منتقل شد.

سرانجام در ۷ مهرماه سال ۶۰ وقتی او به همراه جمع دیگری از فرماندهان ارتش و سپاه، ازجمله تیمسار فلاحی، نامجو، کلاهدوز و جهان آرا در راه بازگشت از جبهه برای ارائه گزارش خدمت حضرت امام(ره) بود، بر اثر سقوط هواپیمای سی-۱۳۰ به شهادت رسید.

موسی نامجو (۱۳۶۰)

سیدموسی نامجو در سال ۱۳۱۷ در بندرانزلی بدنیا آمد و پس از انجام تحصیلات ابتدایی و متوسطه به تحصیل در دانشکده افسری ادامه داد و به درجه افسری رسید.

در سال ۱۳۳۷ به عنوان یکی از بهترین شاگردان، دیپلم ریاضی گرفت و وارد دانشکده نقشه برداری دانشکده افسری (امام علی) گردید و با مدرک لیسانس نقشه برداری (درجه ستوان دومی) در سال ۱۳۴۰ از دانشکده افسری فارغ التحصیل شد.

وی به زبان‌های فرانسه و انگلیسی آشنایی داشت و در زمان پیروزی انقلاب، عضو هیئت علمی دانشکده افسری بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سمت فرماندهی دانشکده منصوب شد و پس از شهادت دکتر چمران به عنوان نماینده امام (قدس سره) در شورای عالی دفاع منصوب گردید و به اندازه‌ای با امام (ره) محشور بود که امام او را سید موسی خطاب می‌کردند؛ پس از آن به عنوان وزیر دفاع به کابینه شهید باهنر راه یافت.

وقتی پیشنهاد پست وزارت دفاع را به او دادند، گفته بود، اجازه دهید در دانشکده افسری بمانم، چون اگر دانشکده افسری درست شود، به منزله «فیضیه» ارتش خواهد شد و ارتش شما را درست خواهد کرد.شهید رجایی ضمن تجلیل از او، پست وزارت دفاع را به دیگری واگذار کرد.

علاقه او به دانشگاه افسری ارتش به حدی بود که هنگام گرفتن رای اعتماد از مجلس برای وزارت دفاع اینگونه خود را معرفی کرد: «سرهنگ سید موسی نامجو فرمانده دانشگاه افسری، مامور در وزارت دفاع.»

نامجو که پس از انتقال سرهنگ جواد فکوری از وزارت دفاع به ستاد فرماندهی ارتش، جایگزین او شده بود، سرانجام به همراه چند تن دیگر از فرماندهان ارتش و سپاه، بعد از پایان موفقیت‌آمیز عملیات ثامن‌الائمه، در راه بازگشت به تهران جهت ارائه گزارش به حضرت امام(ره) بر اثر سقوط هواپیما به درجه رفیع شهادت نائل آمد.

محمد سلیمی (۱۳۶۴-۱۳۶۰)

امیر سرلشکر محمد سلیمی که در زمان جنگ تحمیلی مسئول دفتر مشاوره حضرت امام خمینی(ره) در امور نظامی و مسئول ستاد جنگ‌های نامنظم را برعهده داشت، در زمان حضور حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دفاع مقدس نیز از جمله افرادی بوده که نزدیکترین ارتباط را با ایشان داشته است.

سلیمی در دولت اول میرحسین موسوی با درجه سرهنگی به وزارت دفاع برگزیده شد و سالها بعد در خرداد ۱۳۷۹، با کناره‌گیری امیر سرلشکر علی شهبازی، به عنوان دومین فرمانده کل ارتش (پس از تغییر ساختار ارتش) منصوب و به درجه سرلشکری نائل آمد.

یک روز پس از این انتصاب، امیر سرلشکر سلیمی نشان درجه یک نصر را نیز از رهبر معظم ایران و فرماندهی کل قوا دریافت کرد.

سلیمی در شهریور ۱۳۸۴ از این مقام استعفا داد و در حال حاضر به عنوان مشاور فرماندهی کل قوا در امور ارتش، مشغول فعالیت است.

محمدحسین جلالی (۱۳۶۸-۱۳۶۴)

با تشکیل کابینه دوم میرحسین موسوی، محمدحسین جلالی به عنوان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح انتخاب شد تا این مسئولیت را برای چهار سال برعهده بگیرد.

جلالی که از فرماندهان عالیرتبه نیروی هوایی ارتش بود، به دستور حضرت امام(ره) برای کمک در تشکیل نیروی هوایی سپاه انتخاب گردید و در حدفاصل ۲۸ دی ۱۳۷۰ تا آبان ۱۳۷۶ فرماندهی نیروی هوایی سپاه را بر عهده گرفت.

اکبر ترکان (۱۳۷۲-۱۳۶۸)

اکبر ترکان که وزارت دفاع و پشتیبانی نیروی‌های مسلح را در دولت اول اکبر هاشمی رفسنجانی را برعهده گرفت، تنها فرد غیر نظامی است که در جمهوری اسلامی ایران به مقام وزارت دفاع رسیده ‌است.

وی از ۱ تیر ۱۳۶۰ تا ۴ مرداد ۱۳۶۱ استاندار ایلام و از ۱۵ تیر ۱۳۶۲ تا ۱۴ بهمن ۱۳۶۳ استاندار هرمزگان نیز بوده‌است.

ترکان در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ از نامزدی علی‌اکبر ناطق نوری حمایت کرد و در کابینه اول محمود احمدی نژاد نیز بمدت ۴ سال معاونت وزارت نفت را بر عهده داشت.

وی همچنین در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ به عنوان قائم مقام و معاون ستاد انتخاباتی حسن روحانی فعالیت می‌کرد.

محمد فروزنده (۱۳۷۶-۱۳۷۲)

محمد فروزنده در دولت دوم اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان هشتمین وزیر دفاع تاریخ انقلاب اسلامی انتخاب و از مجلس شورای اسلامی رای اعتماد گرفت و چهار سال این مسئولیت را برعهده داشت.

وی پس از این دوره و اتمام دولت هاشمی رفسنجانی با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان پنجمین رییس بنیاد مستضعفان انتخاب شد.

پیش از او علینقی خاموشی، محمدعلی رجایی، میرحسین موسوی و محسن رفیقدوست ریاست این بنیاد را که در گذشته با نام بنیاد مستضعفان و جانبازان فعالیت می کرد، بر عهده داشتند.

وی هم اکنون یکی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام است.

علی شمخانی (۱۳۸۴-۱۳۷۶)

امیر دریابان علی شمخانی متولد ۱۳۳۴ اهواز، در طول هشت سال دفاع مقدس به عنوان فرمانده سپاه خوزستان، فرمانده نیروی زمینی ،قائم مقام فرمانده کل و وزیر سپاه (در کابینه مهندس موسوی) نقش به سزایی در طراحی، فرماندهی و پشتیبانی از عملیات های مختلف رزمندگان اسلام در میدان نبرد ایفا کرد و به دلیل ابراز شایستگی در رده های مختلف فرماندهی جنگ از سوی فرماندهی معظم کل قوا، مفتخر به دریافت سه مدال فتح شد.

شمخانی یک سال پس از پایان جنگ تحمیلی (سال ۱۳۶۸)، با حکم فرماندهی معظم کل قوا، حضرت آیت الله خامنه ای ،ضمن انتقال از سپاه پاسداران به ارتش، با دریافت درجه سرتیپی (دریاداری) فرماندهی نیروی دریایی ارتش را بر عهده گرفت.

او چند ماه پس از تصدی فرماندهی این نیرو، در اجرای راهبرد جدید دریایی جمهوری اسلامی ایران، فرماندهی مشترک نیروی دریایی ارتش و سپاه و قرارگاه دریایی خاتم الانبیاء(ص) را عهده دار شد و در مدت فرماندهی هشت ساله در قرارگاه دریایی خاتم الانبیاء (ص) ضمن طراحی و اجرای ساختار جدید نیروهای دریایی ارتش و سپاه و تعیین حدود مأموریت های دو نیرو، تشکیلات رزمی نیروهای دریایی ارتش و سپاه را با ایجاد تحول اساسی در سلاح ها، تاکتیک ها و عملیات مشترک دو نیرو، تجدید سازمان کرد.

با انتخاب سید محمد خاتمی به عنوان رییس جمهور در خرداد ۷۶، دریادار شمخانی به عنوان وزرای دفاع معرفی و از مجلس رای اعتماد گرفت و دو سال بعد نیز به دریافت درجه سرلشکری (دریابانی) از سوی فرمانده معظم کل قوا مفتخر شد.

شمخانی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۰ شرکت و پس از خاتمی و احمد توکلی نفر سوم شد اما مجددا در کابینه دوم خاتمی به عنوان وزیر دفاع معرفی گردید.

از فرماندهان جنگ ایران و عراق و از نیروهای سپاهی بود که بعدها به ارتش منتقل شد و فرماندهی نیروی دریایی ارتش را بر عهده گرفت. پس از جنگ ایران و عراق، در زمان دولت اول خاتمی به عنوان وزیر دفاع به مجلس پنجم معرفی و به این سمت منصوب گردید و پایه گذار مهمترین اقدامات در عرصه دفاعی و خودکفایی نیروهای مسلح در حوزه های مختلف شد.

او همینک علاوه بر ریاست مرکز مطالعات راهبردی نیروهای مسلح، عضو شورای راهبردی روابط خارجی ایران نیز هست.

مصطفی محمدنجار (۱۳۸۸-۱۳۸۴)

سردار مصطفی محمدنجار متولد سال ۱۳۳۵ در تهران، مدرک مهندسی مکانیک با گرایش طراحی جامدات را از دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و مدرک فوق لیسانس در رشته  اجرایی با گرایش مدیریت استراتژیک را از سازمان مدیریت صنعتی اخذ کرد.

او پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با عضویت در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سال ۱۳۵۷ تاکنون در مسئولیت های مختلف دفاعی ازجمله ارزشیابی استان سیستان و بلوچستان، رئیس بنیاد تعاون، معاون خودکفایی صنایع دفاعی و رئیس گروه جنگ افزاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عضو هیأت مدیره سازمان صنایع دفاع، رئیس گروه صنایع تسلیحاتی، رئیس گروه صنایع مهمات سازی و معاون برنامه ریزی و توسعه سازمان صنایع دفاع مشغول به خدمت شد.

با انتخاب محمود احمدی نژاد به عنوان رییس جمهور در تیرماه ۱۳۸۴، نجار به عنوان وزیر دفاع از مجلس رای اعتماد گرفت و تا سال ۱۳۸۸ در این سمت باقی ماند.

او در کابینه دوم احمدی نژاد نیز به عنوان وزیر کشور معرفی شد که این مسئولیت را تا امروز برعهده دارد.

احمد وحیدی (۱۳۸۸-اکنون)

سردار احمدی وحیدی متولد سال ۱۳۳۷ در شیراز ازجمله فرماندهان ارشد سپاه در طول دفاع مقدس و سالهای پس از آن است که مسئولیت های مهمی همچون فرماندهی قرارگاه‌های عملیاتی و اطلاعاتی سپاه، فرماندهی نیروی قدس، معاونت طرح و برنامه و امور بین‌المللی وزارت دفاع، جانشینی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، ریاست کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی مجمع تشخیص مصلحت نظام، ریاست کارگروه سیاسی، دفاعی و امنیتی دولت نهم در تدوین برنامه پنجم توسعه کشور را برعهده داشت.

محمود احمدی نژاد در انتخاب اعضای کابینه خود، نام احمد وحیدی را به عنوان وزیر دفع به مجلس معرفی کرد که همین موضوع باعث ایجاد جوسازی‌های رسانه‌ای از سوی غرب و خصوصا رژیم صهیونیستی شد.

آنها این انتخاب را به دلیل ادعای دخالت ایران در موضوع آمیا (انفجار مرکز همیاری یهودیان در آرژانتین در تیرماه ۱۳۷۳) نوعی دهن کجی جمهوری اسلامی به خود می دانستند.

چراکه  ساعات پایانی روز چهارشنبه ۲۸ مرداد ۸۸ لیست وزرای پیشنهادی خودرا ارائه نمود که در میان این نامها، نام احمد وحیدی برای سمت وزارت دفاع و نیروهای مسلح به چشم می‌خورد.

در تاریخ ۱۰ شهریور ۱۳۸۸، در جریان سومین روز بررسی وزرای کابینه دهم، هنگامی که نوبت به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رسید، قوامی(نماینده مجلس) که قرار بود به عنوان تنها مخالف سخن بگوید، از طریق منشی مجلس تغییر رای خود را اعلام و دلیل این انصراف را «گستاخی و رجزخوانی رژیم صهیونیستی» درباره سردار وحیدی اعلام کرد و گفت: برای نشان دادن حمایت کامل و قاطع مجلس از ایشان در برابر این گستاخی صهیونیست‌ها، از وقت مخالفت خود صرف‌نظر می‌کنم و نه تنها رای منفی خود را پس می‌گیرم، بلکه به ایشان رای مثبت خواهم داد.

در همین حین، نمایندگان با سردادن شعار «مرگ بر اسرائیل» حمایت خود را از نظر قوامی اعلام کردند.

دو روز بعد و در جریان پنجمین و آخرین روز بررسی وزرای کابینه دهم، احمد وحیدی با کسب ۲۲۷ رای موافق از مجموع ۲۸۶ رای ماخوذه، رسماً به عنوان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح انتخاب و با کسب ۷۹٫۳۷٪ آرا از نمایندگان، دارای بیشترین درصد جلب اعتماد نمایندگان مجلس در میان سایر وزرای پیشنهادی شد.

بنا بر گمانه‌ زنی‌های محافل سیاسی و رسانه‌ای، سردار احمد وحیدی از بیشترین شانس برای تصدی وزارت دفاع دولت یازدهم برخوردار است.

فارس