مجید معارف عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس در خصوص فرارسیدن لیالی قدر و ایام شهادت امیرالمؤمنین(ع) گفت: شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه مبارک رمضان به عنوان لیالی قدر مطرح است البته شب قدر بر حسب آیات و روایات یک شب بیشتر نیست. قرآن کریم می‌فرماید: «نَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ، وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَهُ الْقَدْرِ» از آنجا که برای درک لیله‌القدر سفارش شده که دهه سوم ماه مبارک رمضان و به ویژه سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم را مؤمنین به احیا برخیزند لذا به این شب‌ها اصطلاحا لیله‌القدر می‌گویند.
وی اظهار داشت: اینکه رابطه این سه شب چیست و شب قدر واقعی، شبی که به واقعیت شب قدر نزدیک است کدام است و یا اینکه در این شب‌ها و مخصوصاً شب قدری که احتمال می‌دهیم شب قدر اصلی باشد چه کاری انجام دهیم که مرضی رضای خدا باشد و حداکثر بهره را ببریم، باید گفت برحسب روایات این سه شب، هر سه به نوعی در سرنوشت انسان تأثیر دارد و معمولاً در دوران گذشته از اهل بیت علیهم‌السلام می‌پرسیدند که ما از بین این سه شب، کدام شب را احیا بگیریم، ائمه اطهار(ع) در درجه اول تشویق می‌کردند که هر سه شب را بیدار باشند چون در هر سه شب قرار است اتفاقی بیفتد و هر سه شب، یک اسم و یک نامی دارد.
* شب‌های قدر و «لیله‌التقدیر»، «لیله‌الإبرام» و «لیله‌الإمضاء»
این استاد دانشگاه تصریح کرد: شب نوزدهم در روایات،«لیله‌التقدیر»، نام دارد که در آن تقدیرات یکساله آدمی از شب نوزدهم امسال تا شب نوزدهم سال آینده از طرف خداوند متعال به فرشتگان ابلاغ می‌شود و اساساً مقدرات یکساله امشب تعیین می‌شود یعنی شب نوزدهم! و مؤمنین در این موضوع شک نکنند، شب بیست و یکم را اصطلاحاً «لیله‌الإبرام» می‌نامند؛ ابرام به معنای سفت‌کاری، محکم‌کاری و تثبیت یک امر است چیزی که تقدیرش از یک حتمیتی می‌گذرد؛ مقدراتی که در شب نوزدهم تعریف می‌شود و شکل می‌گیرد تا شب بیست و یکم به سمت قطعی شدن و محکم شدن می‌رود البته در فاصله شب نوزدهم تا بیست و یکم هنوز در پرتو دعاهایی که مؤمنین دارند امکان تغییر بعضی از مقدرات شب نوزدهم تا شب بیست و یکم هست به نوعی این مقدرات می‌تواند مورد حک و اصلاح قرار گیرد اما دیگر در پایان شب بیست و یکم تقریباً مقدرات، قطعیت خودشان را پیدا کرده‌اند.
وی درباره رابطه شب بیست و بیست و سوم با این دو شب، عنوان کرد: شب بیست و سوم را اصطلاحاً شب «لیله‌الإمضاء» می‌نامند، از این رو مقدراتی که شب نوزدهم تعیین شده و شب بیست و یکم از قطعیت نسبی برخوردار شده در شب بیست و سوم به امضاء پروردگار می‌رسد و وقتی که این مقدرات به امضای پروردگار رسید دیگر امکان تغییر و تحول در آن وجود ندارد و باید در طول سال، هر تقدیری به موقع اجرا شود بدین معنا در فاصله بیست و یکم تا بیست و سوم که هنوز مقدرات امضا نشده مؤمنین می‌توانند با توسل و دعا یک تغییراتی در مقدرات حتمی شده به وجود آورده و بهترین تقدیرات را در سایه دعا از پروردگار عالمیان درخواست کنند.
معارف ابراز داشت: بنابراین هر یک از این سه شب از جمله شب نوزدهم، بیست و یکم اهمیت خاص خود را دارند و شب بیست و سوم نیز آخرین فرصت است اگر کسی شب نوزدهم و بیست و یکم را درک نکرد دیگر لااقل باید شب بیست و سوم را به عنوان احیای لیله‌القدر تا صبح بیدار باشد.
وی در پاسخ به این سؤال که جهت‌گیری اعمال ما در این لیالی قدر باید به چه نحوی باشد، گفت: نمازهای شب‌های قدر خیلی موضوعیتی ندارد مثلاً ممکن است در مفاتیح‌الجنان برای امشب صد رکعت نماز وارد شده باشد و شب بیست و یکم فلان رکعت نماز! بنده نمی‌خواهم نفی کننده این روایات و آدابی باشم که مربوط به نماز در لیالی قدر است اما آنچه که از آیات و روایات بر می‌آید این است که اگر کسی در لیالی قدر نمازهای مستحبی بخواند همان یازده رکعت نماز نافله سایر شب‌ها نیز کفایت میکند. لذا این شب‌ها، شب‌های دعا است آنچه که موضوعیت دارد دعاست و نمازها موضوعیت چندانی ندارند مگر اینکه نماز هم حال دعا را برای ما ایجاد کند و به طور کلی تمام ماه مبارک رمضان ماه دعا است به ویژه لیالی قدر، شب‌های دعا هستند.
* وقتی به واسطه دعا کردن در شب‌های قدر در نقطه صفر بی‌گناهی قرار می‌گیریم
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: دعاهای ما باید دو جهت داشته باشند؛ یکی استغفار نسبت به گناهان گذشته، به طوری که این شب‌ها اگر دعاهای ما نسبت به خطاهای گذشته مان اجابت شود در نقطه صفر بی‌گناهی قرار می‌گیریم و آمرزیده کامل خواهیم شد و در روایات نیز آمده است، «شقی» کسی است که از مغفرت الهی در این ماه بزرگ محروم شود یعنی نتواند دعا و عبادتی انجام دهد که به آمرزش کامل گناهان او بیانجامد.
وی یادآور شد: بنابراین جهت‌گیری گناهان باید اول نسبت به تسویه حساب گناهان گذشته باشد و سپس باید طلب حسن باشد، طلب حسن تقدیر باشد؛ چطور می‌گویند که در این ایام مقدرات یکساله تعیین می‌شود مانند اینکه به ما بگویند در شب‌های قدر مقدرات یکساله شما تعیین می‌شود و شما می‌توانید هر آنچه را که می‌خواهید سفارش دهید این که جبر نیست بلکه عین آزادی و اختیار انسان می‌شود شما سفارش دهید و بگویید «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی کُلِّ عَامٍ». از خدا بخواهید پیشرفت‌هایی را نصیب شما کند، توسعه روزی دهد و هر کسی مطابق نیازهایی که در وجود خویش احساس میکند همان برایش رقم بخورد گویی در این ایام به انسان بگویند میلت چیست؟ و اجابت دعاهایتان چه در گذشته و چه در آینده بر عهده خداوند متعال خواهد بود.
* دعا در شب‌های قدر باید به دو صورت زبانی و قلبی باشد
معارف در پاسخ به اینکه چه چیزی از خداوند در این شب‌ها بخواهیم و اینکه نحوه خواستن ما چگونه باشد، گفت: بخشی از دعا زبانی است اما بخش اعظم دعا قلبی است از این رو پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: خدا را با دل‌های پاک خود بخوانید همین که من در قلبم باشد که در آینده برای خودم و جامعه‌ام مفید باشم و خداوند هم مرا در این راستا موفق میکند. همچنین ما می‌توانیم دعاهای کلی هم داشته باشیم مانند «األلّهُمَّ وَفِّقنَا لِمَا تُحِبُّ وَ تَرضَی» خدایا خودت ما را موفق کن به آنچه که دوست می‌داری و آنچه که مورد رضای توست و هر آنچه که مورد کراهت توست دورم بدار و من نمی‌خواهم برخلاف رضا و خشنودی تو کاری انجام دهم. این یک دعای کلی است.
وی ادامه داد: اگر مقداری از دعاهای امشب ما برای مؤمنین باشد و به دنبال آن دعا برای خودمان باشد این مسئله اجابت دعاهای خودمان را با تضمین بهتری همراه میکند، اگر دعاهای ما بین صلوات فرستادن بر پیامبر اسلام، صلوات دعای مستجاب است و اجابت خواسته‌های ما را نیز در پی خواهد داشت. درست است که ما احیا می‌گیریم و از گناهان خویش به درگاه الهی طلب مغفرت می‌کنیم و با زبان خویش، حوائجی را برای سال آینده درخواست می‌کنیم اما اگر بخواهیم دعاهای زبانی ما پشتوانه‌ای از اجابت به هم بزند اولاً باید دعاهای ما با امیدواری کامل نسبت به فضل و رحمت پروردگار انجام شود.
این استاد دانشگاه تهران اظهار داشت: به عبارت دیگر ما باید نسبت به خداوند حسن ظن داشته و سوء‌ظن نداشته باشیم و نکته دوم اینکه گاهی ممکن است اجابت دعا در گرو یک عزم و یک تصمیم عملی باشد لذا سعی کنیم امشب یک عهدی با خدای خود داشته باشیم اگر مثلاً من در اثر کاهلی نمازهایم را آخر وقت و یا فضا می‌خوانم باید یک عزمی و عهدی داشته باشم و بگویم خدایا من می‌خواهم در سال آینده نمازی از من قضا نشود و یا نمازهایم در اول وقت ادا شود یا اینکه در سال جدید، توجه بیشتری به رعایت حق الناس خواهم داشت.
معارف در پایان عنوان کرد: این عزم‌ها پشتوانه قوی‌تری برای اجابت دعاهای زبانی خواهد بود نباید فکر کنیم این ایام فقط باید یک دعاهای زبانی داشته باشیم، لازم است اندیشه‌‌ای به عنوان تغییر در روح و روان خودمان داشته باشیم قاعدتا اگر این اندیشه در ما وجود نداشته باشد یک موجی به لحاظ روحی بر ما قالب می‌شود که اگر ماه رمضان تمام شد دوباره به خط سیر قبلی خویش باز خواهیم گشت. بنابراین ما باید تصمیم بگیریم که ان‌شاءالله در سال آینده به نسبت سالی که گذشت یک تغییرات اساسی در راستای مثبت زندگی خود فراهم کنیم و این چیزی نیست جز عزم و عهدی که می‌توان با خدای خود در این شب‌ها داشت.
