دکتر حسن حذرخانی متولد ۱۳۵۱ است و دکترای شیمی دارد.
اولین همکاری وی با دفتر تألیف کتب درسی به سال ۸۱ـ۸۰ بر می‌گردد یعنی زمانی که کتاب‌های پایه متوسطه در حال تغییر بود؛ دکتر حذرخانی در این خصوص می‌گوید: «اولین بار که همکاری‌ام را با دفتر تألیف آغاز کردم، یادم است که کتاب سوم دبیرستان و پیش‌دانشگاهی در حال تألیف بود؛ بعد از آن، برای حضورم در سازمان وقفه‌ای افتاد و دوباره از سال ۸۷ به طور جدی با سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، همکاری‌ام را شروع کردم».
وی هم‌اکنون رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی است.
گفت‌وگوی خبرگزاری فارس را دکتر حسن حذرخانی بخوانید:
* وظایف گروه‌های درسی
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی اظهار داشت: وظیفه اساسی گروه درسی، طراحی و تدوین برنامه درسی است و در گام بعدی، گروه درسی رسانه‌های متفاوت آموزشی را مبتنی با این برنامه، تولید یا سفارش می‌دهد؛ در حقیقت گروه‌های درسی به این شیوه، برنامه را اشاعه می‌دهند و چگونگی اجرای آن را پایش می‌کنند.
وی توضیح داد: به عنوان مثال، گروه‌های درسی به مدارس مراجعه می‌کنند و از نزدیک روند اجرا را مشاهده می‌کنند و بازخورد می‌گیرند. بنابراین وظایف گروه درسی شامل تولید برنامه درسی، تولید رسانه‌های آموزشی و پایش اجرای برنامه است.
حذرخانی با بیان اینکه گروه درسی برای تدوین برنامه درسی، باید بداند که نظام آموزشی کشور چه اهدافی را دنبال می‌کند، افزود: سیستم آموزشی هر کشوری، اهداف کلانی دارد که گروه‌های درسی برنامه هایشان را برای رسیدن به آن اهداف کلان باید تنظیم و تولید کنند.
وی ادامه داد: هدف اصلی گروه‌های درسی این است که برنامه‌ای بنویسند که این برنامه، در راستای اهداف کلان آموزش و پرورش باشد. به عبارت دیگر حاصل اجرای این برنامه افرادی باید باشند که مورد تأیید نظام آموزشی کشور هستند.
* بخشی از برنامه حوزه یادگیری علوم تجربی به اتمام رسیده است
حذرخانی گفت: خوشبختانه برای اولین بار، در تدوین برنامه درسی ملی صاحبنظران و متخصصان رشته‌های مرتبط با برنامهریزی علوم تربیتی و فلسفه اسلامی دور هم گرد آمدند و برنامه‌ای را طراحی کردند که اعلام می‌کند اگر قرار است در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران، فردی را آموزش بدهیم باید چه مواردی را رعایت کنیم تا به اهداف مورد نظر برسیم؛ به عبارت دیگر همه اهداف و ویژگی های یک فردی که در یک نظام آموزشی می‌تواند تربیت شود در این برنامه دیده شده و هم چنین این برنامه تا حدودی تبیین نیز شده است.
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی افزود: همانطور که استحضار دارید برنامه‌های دیگری هم هستند که در تبیین اهداف نظام آموزشی کشور، تولید می‌شوند مانند سند برنامه درسی ملی، سند تحول بنیادین و فلسفه تعلیم و تربیت، که همه جزو اسنادی هستند که در واقع چارچوب‌ها و خطوط اصلی برنامه را طراحی می‌کنند.
وی توضیح داد: به بیان دیگر این اسناد برای نظام آموزشی کشور، خطوط و نقشه راهی را طراحی می کنند که اگر بر اساس این نقشه راه، هر یک از گروه‌های درسی قدم برداشتند، برنامه نوشتند، رسانه تولید کردند و فعالیت‌هایشان را یر این اساس انجام دادند، آن گاه می‌توانیم به اهداف مورد نظر نظام آموزشی کشور دسترسی پیدا کنیم.
حذرخانی با بیان اینکه بخشی از برنامه حوزه یادگیری علوم تجربی، به اتمام رسیده و بخشی نیز در حال اتمام است، افزود: برای تولید این برنامه، گروه‌های مختلفی با هم همکاری می‌کنند؛ هر یک از گروه‌های درسی یک شورای برنامه ریزی با ۱۲ تا ۱۴ نفر عضو دارد. افراد از جاهای مختلف دعوت می شوند که بتوانند در ترسیم، تدوین و طراحی برنامه به خوبی ایفای نقش کنند تا یک برنامه‌ای با استاندارد بالا و با کیفیت مطلوب تولید شود.
وی ادامه داد: از این ۱۲ الی ۱۴ نفر، طبیعتاً بخشی از این افراد، متخصصان موضوعی هستند یعنی در موضوع درسی صاحبنظر هستند به عنوان مثال در گروه علوم پایه، افرادی که در فیزیک، شیمی، زیست شناسی، زمین شناسی و علوم صاحبنظر هستند و تخصص دارند، دعوت می شوند؛ همچنین از برنامه‌ریزان درسی، متخصصان آموزش علوم، معلمان مجرب به نمایندگی از هر مقطع، یک نفر حضور دارد. از سایر دفاتر وزارت آموزش و پرورش مانند معاونت آموزشی به نمایندگی یک نفر در این شورا حضور دارد.
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی تأکید کرد: در حقیقت شورا، ترکیبی از افراد مختلفی است که در بخش‌های مختلف وزارت آموزش و پرورش، ایفای نقش می‌کنند؛ معاونت آموزشی در اجرا حضور دارد و چون محتوایی که ما تولید می کنیم به هر حال باید اجرا شود، پس طبیعی است که حضور یک نفر در بخش اجرا کمک می‌کند که مشکلات و موانعی که در اجرا مطرح است، خوب دیده شود و برنامه به گونه‌ای طراحی و نوشته شود که بیشترین قابلیت اجرایی را داشته باشد.
* ویژگی‌های یک برنامه خوب
حذرخانی با بیان اینکه برنامه‌ای مطلوب است و به اهداف نهایی می‌رسد که با شناخت شرایط جامعه، تدوین شده باشد، گفت: برنامه مطلوب باید بتواند در شرایط جامعه واقعی عملیاتی و اجرایی شود و با ظرفیت‌ها و توانمندی افرادی که با این برنامه سروکار دارند، آشنا باشد و مطابقت داده شود.
وی ادامه داد: یک برنامه خوب، برنامه‌ای است که می‌داند معلمان آن پایه و مقطع چقدر توانایی دارند و ظرفیت مدارس برای اجرای برنامه چقدر است و چه محدودیت‌هایی در مدرسه، نیروی انسانی و وسایل و مواد وجود دارد؛ به عبارت دیگر برنامه‌ریز، هنگام نوشتن برنامه‌ها باید به عنصرهای مختلف برنامه درسی توجه کند، برای مثال باید به هدف‌ها دقت کند، به محتوا توجه کند، رویکرد را در نظر بگیرد، البته فضای آموزشی، صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان و ابزار و امکانات را نیز باید در نظر بگیرد.
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی بیان داشت: شورای برنامهریزی با مطالعه اسناد بالادستی، پژوهش‌های انجام شده و استفاده از تجارب ملل گوناگون و توجه به شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه و نیازهای دانش‌آموزان به تولید برنامه درسی می‌پردازد.
وی با بیان اینکه وقتی برنامه درسی تولید شد، از دل این برنامه، رسانه‌های آموزشی، کتاب، کتاب کار، کتاب معلم، فیلم آموزشی دانش آموز، فیلم آموزشی معلم، فیلم آموزشی اولیا، پوستر، فلش کارت ، کتاب گویا و…تولید می‌شود، افزود: به عبارت دیگر برنامه به شما سرفصل‌ها و نقشه تولید رسانه‌ها و مواد آموزشی را می‌دهد. اگر برنامه درسی را نقشه راه و یک نقشه کلان برای رسیدن به اهداف نظام آموزشی کشور ببینیم، این برنامه باید خودش نقشه‌ای را طراحی کند که بر اساس آن نقشه، بتوان رسانه‌ها را تولید کرد پس باید یک پله عملیاتی‌تر شود که این اقدام را شورای برنامهریزی انجام می‌دهد و برنامه درسی را تولید می‌کند.
* گروه تألیف و اعتبارسنجی کتب درسی
حذرخانی ادامه داد: پس از این مرحله، افرادی که در زمینه تألیف تجربه دارند و با برنامه درسی نیز آشنا هستند به منظور همکاری در تألیف دعوت به عمل می‌آید؛ بدین ترتیب گروه تألیف که شامل متخصصان موضوعی، معلمان وکارشناسان است، شکل می‌گیرد. این گروه با توجه به برنامه درسی، به تولید مواد آموزشی (مثلاکتاب درسی )اقدام می‌کند.
وی اضافه کرد: گروه تألیف علوم تجربی برای هر کتاب درسی بین ۸ تا ۱۰ نفر است که موظف است همه موارد تعیین شده در برنامه را رعایت کند؛ یعنی اهداف، رویکرد برنامه، فضای آموزشی، روش‌های تدریس پیشنهادی، زمان آموزش و ارزشیابی باید منطبق بر برنامه باشد.
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی گفت: وقتی رونوشت اولیه کتاب درسی تولید شد یعنی ساختار کتاب شکل گرفت و محتوا آماده شد، نوبت به اعتباربخشی می‌رسد؛ در اولین مرحله اعتبار بخشی گروه تألیف، کتاب را آماده می‌کند و برای شورای برنامهریزی می‌فرستد. شورای برنامهریزی، محتوای کتاب را با برنامه درسی تطبیق می‌دهد و پس از اصلاحات لازم، کتاب را به گروه تألیف باز می‌گرداند.
وی افزود: پس از بررسی اشکالات و موارد پیشنهادی شورای برنامهریزی و اصلاح آنها در محتوای تولید شده، نسخه اولیه و غیر قابل استناد کتاب برای اعتباربخشی نهایی به سطح کشور می‌رود؛ در اعتباربخشی در سطح کشور، افرادی از استان‌های مختلف به صورت هدفمند انتخاب می‌شوند و نسخه اولیه کتاب را از جنبه‌های متفاوت مانند به روز بودن محتوای علمی، کارآمد بودن روش یادگیری ارائه شده، ارتباط محتوا با زندگی، رویکرد زیست فناورانه و افزایش سواد علمی، قابلیت اجرا و انطباق با زمان آموزش بررسی می‌کنند و سپس نتایج اعتباربخشی جمع‌آوری و در اختیار گروه تألیف قرار داده می‌شود.
حذرخانی با بیان اینکه گروه تألیف، نتایج اعتباربخشی را بررسی و کتاب را مجدد بازنگری می‌کند، ادامه داد: در این مرحله پیش نویس کتاب روی وب‌گاه گروه علوم تجربی دفتر تألیف قرار داده می‌شود تا دسترسی برای همگان امکان‌پذیر باشد؛ کتاب اصلاح شده به شورای برنامهریزی ارجاع داده می‌شود و در صورت تأیید شورا، کتاب برای آماده‌سازی و چاپ به اداره چاپ و توزیع کتاب‌های درسی ارسال می‌شود.
وی تصریح کرد: این فرایند حدود ۸ الی ۹ ماه طول می‌کشد یعنی ما از مهر ماه شروع و تقریباً تا تیرماه تمام وقت و بدون وقفه کار می‌کنیم.
* نقش پررنگ معلمان در تألیف کتب درسی
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی اظهار داشت: در چند سال اخیر، بخش قابل توجهی از افرادی که در تألیف کتاب درسی حضور دارند را معلمان تشکیل می‌دهند؛ این معلمان در مراحل مختلف مانند تولید برنامه، تولید مواد آموزشی، اعتباربخشی برنامه درسی و مواد آموزشی حضور دارند؛ فکر می‌کنم یکی از کارهای خوبی که در چند سال اخیر اتفاق افتاد همین بود که ما نقش معلمان را در تأْلیف، پررنگ‌تر می‌بینیم.
حذرخانی ادامه داد: از سوی دیگر، نکته‌ای که بسیار اهمیت دارد، این است که در سال‌های اخیر گروه‌های درسی به محض آماده سازی نسخه اولیه کتاب، آن را روی سایت(وب‌گاه دفترتألیف کتاب‌های درسی) بارگذاری می‌کنند تا معلمان، ناشران، کارشناسان و علاقه‌مندان به آموزش به آن دسترسی داشته باشند.
وی توضیح داد: این کار دو حُسن دارد؛ اول اینکه اطلاع‌رسانی شفاف، یک کار مطلوب و ارزشمند است و از سوی دیگر به ما کمک می‌کند تا دامنه اعتبار بخشی به تعداد افرادی که خودمان انتخاب کردیم محدود نباشد؛ به طوری که هر فردی که صاحبنظر یا علاقه‌مند به آموزش است و ما حتی او را نمی‌شناسیم، می‌تواند نظرات خود را برای گروه درسی ارسال کند تا گروه در تولید محتوی، به استاندارد حداکثری دسترسی پیدا کند.
* روش کاوشگری در تولید محتوای کتاب علوم تجربی چهارم و پنجم مورد توجه است
حذرخانی با بیان اینکه امسال در گروه درسی علوم، سه کتاب جدیدالتألیف در پایه چهارم، پنجم و نهم داشتیم. به همین دلیل گروه علوم تجربی، دوران کاری بسیار فشرده‌ای را پشت سر گذاشت، گفت: کتاب چهارم و پنجم در ادامه همان رویکرد «آموزش و یادگیری فعال» طراحی شده است به طوری که در تولید و سازماندهی محتوا، روش کاوشگری مورد توجه قرار گرفته است. معنای این رویکرد این است که محتوای کتاب درسی به گونه‌ای طراحی می‌شود که دانش‌آموزان به عنوان فراگیران، اولین بار مفهومی که در کتاب مدنظر است را خودشان کشف کنند.
وی ادامه داد: توجه کنید دانش‌آموزان به عنوان یادگیرندگان اصلی برای اولین بار با این مفاهیم روبه‌رو می‌شوند، بنابراین فعالیت‌های کتاب طوری طراحی شده‌اند که دانش‌آموزان بتوانند با انجام آن مفهوم مورد نظر را کشف کنند و به کمک معلم، بسط و گسترش دهند.
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی افزود: کتاب علوم چهارم، سیزده درس و کتاب علوم پنجم، دوازده درس دارد. هر یک از درس‌های این دو کتاب با طرح یک مسئله شروع می‌شود. به طوری که در ابتدای درس یک داستان، رخداد طبیعی یا خبری بیان می‌شود که هر کدام مسئله‌ای را در زندگی واقعی مطرح می‌کنند.
وی با اشاره به این نکته که دانش‌آموز در مواجهه با این مسائل یاد می‌گیرد که علوم را برای بهتر زندگی کردن می‌آموزد و چون این هدف، مهمترین هدف این درس است، در این کتاب، موقعیت‌های مهمی از زندگی انتخاب شده است و مسائلی که در این موقعیت‌‌ها به وجود می‌آید را معرفی می‌کند و می‌خواهد به دانش‌آموز بگوید که شما با یادگرفتن این مفاهیم می‌توانید در موقعیت‌های مختلف زندگی، وقتی برایتان مسئله‌ای پیش می‌آید، آن را به وسیله علوم حل کنید.
حذرخانی ادامه داد: همانطور که در تصویر بالا می‌بینید یک مسئله برای احمد ایجاد شده است. درس نیز بر اساس این مسئله شروع می‌شود و جواب مستقیم هم به این پرسش و مسئله نمی‌دهد. یعنی هدف کتاب این نیست که یک سری پرسش‌هایی را مطرح کنیم و پشت سر آن بگوییم، جوابش این است. بلکه دانش‌آموزان با این مسائل مواجه می‌شوند و سپس در فرایند آموزش، فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند تا پی ببرند که چگونه علوم تجربی به آنها کمک می‌کند که سطح زندگی خود را بهبود ببخشند.
*هدف کتاب درسی علوم این است که بچه‌ها را پرسشگر تربیت کند
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی اضافه کرد: هدف کتاب درسی علوم این است که بچه‌ها را پرسشگر بار بیاورد و به دانش‌آموزان یاد دهد که چگونه پاسخ پرسش‌ها را بیابند. یعنی انتظار داریم افرادی تربیت کنیم که بتوانند با توجه به دانش و مهارتی که یاد گرفته‌اند، خودشان برای این مسئله، راهکار مناسبی پیدا کنند.
وی افزود: همه درس‌ها به این شکل طراحی شده‌اند؛ البته اولین درس هر دو کتاب پایه‌های چهارم و پنجم که زنگ علوم است، رویکرد جداگانه‌ای دارد؛ زنگ علوم در پایه چهارم مهارت پیش‌بینی کردن را یاد دهد و این که در چه صورت می‌توانید یک پیش‌بینی درست انجام دهید؛ در پایه پنجم زنگ علوم، کاوشگری را یاد می‌دهد یعنی یاد می دهد که چگونه باید با انجام آزمایش به روش علمی می توان پاسخ یک مسئله را پیدا کرد.
حذرخانی توضیح داد: در این درس‌ها، آموزش دانش علمی مطرح نیست بلکه هدف، یاددادن مهارت‌های پایه در یادگیری علوم است. منظور از مهارت‌های پایه همان مهارت‌های فرایندی علوم است که شامل مشاهده، پیش بینی کردن، نتیجه گیری کردن، اندازه‌گیری، رسم نمودار، مقایسه کردن، فرضیه سازی و … است.
* ۲ رویکرد فطرت‌گرایانه و زیست‌فناورانه در کتب درسی علوم تجربی
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی با بیان اینکه بر اساس برنامه درسی ملی، دو نگاه به رویکرد محتوا داریم که یکی رویکرد فطرت‌گرایانه و دومی رویکرد زیست فناورانه است، گفت: رویکرد فطرت‌گرایانه می‌گوید ما باید افرادی را تربیت کنیم که بدانند نسبت به خودشان، نسبت به افراد جامعه و نسبت به طبیعت و نسبت به خدا، وظایفی دارند که باید آگاهانه و مسئولانه وظایف خودشان را انجام دهند و رفتار درستی داشته باشند.
وی توضیح داد: مثلا اگر خانواده‌ای به گردش رفتند و قوطی غذا را در طبیعت انداختند. باید بدانند آیا این رفتار درست است یا خیر؟ خوب است بدانید گزارش‌هایی وجود دارد که، پوزه برخی از جانوران در این قوطی‌ها گیر کرده و جانور تلف شده است. در واقع آن جانور پوزه‌اش را درون این قوطی کرده است که باقی مانده غذا را بخورد اما مجروح شده است؛ هر چندکه آن افراد نمی‌خواستند به آن حیوان صدمه بزنند اما این کار را انجام داده‌اند. بنابراین ما انتظار داریم افرادی تربیت کنیم که نسبت به همه رفتارهای خود، مسئولیت پذیر و آگاه باشد.
حذرخانی افزود: این وظیفه درباره خود فرد، دیگران و خدا هم هست؛ یعنی دانش‌آموز یاد می‌گیرد که به بدن خودش آسیب نرساند، به مردم احترام بگذارد و در برابر خداوند، بنده شایسته‌ای باشد.
وی با بیان اینکه رویکرد زیست فناورانه هم در تمام بخش‌های کتاب درسی علوم وجود دارد، اظهار داشت: در آخر درس کتاب علوم پایه چهارم، یک آیکون کُره زمین طراحی کردیم که با آدم‌ها صحبت می‌کند و تیتری دارد تحت عنوان «سهم شما از …. چیست؟» این سه نقطه بسته به نوع درس تغییر می‌کند؛ مثلاً در درس انرژی الکتریکی می‌شود، سهم شما در حفاظت از انرژی الکتریکی چیست؟
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی ادامه داد: در بخش ارتباط با خدا، شاید نشود در کتاب درسی علوم به صورت صریح به دانش‌آموز بگویید که بندگی خدا چه معنایی دارد! اما وقتی در جای جای کتاب درسی از نظم صحبت می‌کنید و اینکه این آفریده‌ها، خالقی دارند، در همین راستا قدم بر می‌دارید.
وی گفت: همه اینها وقتی در یک راستا قرار می‌گیرند تربیتی که انتظار داریم محقق می‌شود، کم کم فطرت دانش‌آموز شکوفا می شود، پرورش داده می شود تا به حیات طبیه برسد و منظور از حیات طبیه هم یعنی فرد رفتاری داشته باشد که خداپسندانه است.
حذرخانی افزود: پس رویکرد کتاب‌های چهارم و پنجم از نظر روشی و سازمان دهی محتوا کاوشگری است و مبتنی بر نظریه ساختن‌گرایی است؛ برخی از صاحبنظران می‌گویند دانش‌آموز باید در ساختن مفاهیم شریک باشد و معلم باید فضا را طوری فراهم کند که دانش‌آموز در آن ساختن شریک شود.
وی افزود: اگر بخواهیم مدرسه‌ای داشته باشیم که در آن مدرسه، دانش‌آموزان فعال باشند باید یک سری شرایط را فراهم کنیم. برای مثال در این روش چیدمان کلاس درس عوض می‌شود و میزگردی است و دانش‌آموز دور میز گرد می‌نشینند و هر گروه فعالیتی را انجام می‌دهد و معلم تنها سخنگوی کلاس نیست.
* کلاس علوم، کلاسی نیست که دانش‌آموزان ساکت بنشینند
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی تصریح کرد: اگر چنین فضایی را داشته باشیم، دیگر از کلاس‌های ساکت که از آن صدایی بیرون نمی‌آید، خبری نخواهد بود؛ به عبارت دیگر، کلاس علوم، کلاسی نیست که بچه‌ها ساکت بنشینند و شما برایشان حرف بزنید بلکه کلاسی است که باید اجازه بدهید بچه‌ها مرتباً پرسش کنند، فعالیت انجام دهند و گفت‌وگو کنند؛ در این شرایط بچه‌ها کمی هم شلوغ می‌کنند و این شلوغی مانع آموزش نیست. البته این شلوغی حدی دارد و معلم کلاس را باید کنترل کند، اما در هر حال دانش‌آموزان باید در کلاس تکاپو داشته باشد و آزمایش و خطا کنند.
وی با تأکید بر اینکه ما با این موضوع که بچه‌ها کتاب تست بگیرند و در کلاس تست بزنند به شدت مخالف هستیم، گفت: زیرا این موضوع، ما را از اهداف کتاب دور می‌کند. چرا که هدف علوم در دوره ابتدایی، تقویت مهارت‌های فرایندی علوم است و توانمند ساختن بچه ها برای مواجه درست با مسائل در زندگی واقعی است. بنابراین تست زدن که فقط مهارت ذهنی(حافظه) را تقویت می کند از جایگاه مناسبی در آموزش برخوردار نیست.
حذرخانی ادامه داد: والدین نیز بدانند که دانش‌آموز لازم نیست یک عالمه محفوظات را حفظ کند و تست بزند. پژوهشگران و متخصصان تعلیم و تربیت نیز معتقدند که امروزه به واسطه گسترش بسیار سریع علم، هیچکس نمی‌تواند همه دانش را به حافظه بسپارد. زیرا سواد علمی به معنی حفظ کردن مطالب گوناگون نیست. از این رو کسی را با سواد می‌دانند که بتواند از دانش موجود و با مراجعه به پایگاه‌های اطلاعاتی، پاسخ مسائل خود را در زندگی پیدا کند. به بیان دیگر دانش‌آموزان و شهروندان باید راه استفاده از این دانش را بیاموزند نه این که آنها را حفظ کنند.
وی افزود: والدین می‌توانند به بچه‌ها کمک کنند، اما هرگز خودشان فعالیت‌های پژوهشی فرزندانشان را انجام ندهند. به عبارت دیگر ما کاری را تأیید می‌کنیم که تولید دانش‌آموز باشد و یادمان باشد وقتی دانش‌آموزی کاری را خودش تولید کرد، هم یاد می‌گیرد، هم یادش می‌ماند و هم می‌تواند به دیگران یاد دهد و از کار خود لذت ببرد. در این صورت اعتماد به نفسش بالا می‌رود.
* دانش‌آموزی که ۵ یا ۱۰ دقیقه برای همسن و سالان خودش یک سخنرانی علمی خوب انجام دهد، خوب در حال تربیت شدن است
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی تصریح کرد: والدین گرامی بدانند از نظر ما آموزشی مناسب است و کلاس درسی خوب است که «دانش‌آموز در این کلاس و در فرآیند آموزش می‌تواند با کمک معلم یک مفهومی را کشف کند، یک وسیله‌ای را بسازد، به محیط زیست علاقه‌مند شود، با علاقه سر کلاس حاضر شود و مسئولیت پذیر باشد». دانش آموزان چنین کلاس هایی وقتی به طبیعت می‌روند، از علوم و یافته‌هایش برای حل مسئله کمک می‌گیرند و توانایی دارند که یک گزارش خوب ارائه دهند.
وی اضافه کرد: والدین بدانند اگر فرزندتان توانست، ۵ یا ۱۰ دقیقه برای همسن و سالان خودش یک سخنرانی علمی خوب انجام دهد، این بچه خیلی خوب در حال تربیت شدن است. اگر ۱۰ تا کتاب برایش بخرید و معلم هم از او کلی امتحان بگیرد اما نتواند ۵ دقیقه یک گزارش ارائه دهد، بدانید که از اهداف فاصله گرفتید.
حذرخانی تأکید کرد: در ابتدای هر کتاب درسی، سخنی با والدین داریم. لطفا والدین این مطلب را بخوانند. خواهش می‌کنم والدین به این نکته ها توجه داشته باشند که اگر دانش‌آموز آمد و از ما خواست که با همکلاسی‌ها و هم‌گروهی‌هایش فعالیتی را انجام دهد، حتما همراهی کنید، اما مراقب آنها باشید چرا که ایمنی و سلامت بچه‌ها مهمترین بخش هر آموزش است.
* معلم باید آموزش را از کلاس فراتر ببرد
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی افزود: معلم هم باید آموزش را از کلاس فراتر ببرد. همه فعالیت های کتاب را از قبل انجام بدهد و خودش را برای کنترل و هدایت کلاس آماده کند. طراحی آموزشی مناسبی را از قبل آماده کند و برای هر لحظه از کلاس برنامه داشته باشد. به همین دلیل توصیه می شود که ابزار مورد نیاز را از پیش تهیه کند، رسانه های آموزشی مناسبی را جست‌وجو و پیدا کند و به کلاس بیاورد.
وی ادامه داد: البته به همکاران گرامی توصیه می‌کنیم به دانش‌آموزان یاد دهند که وقتی به مسافرت یا تفریح می‌روند، با استفاده از گوشی همراه خود یا خانواده از منظره‌ها ،اتفاقات و مسائلی که به مفاهیم درس های علوم ارتباط دارد، عکس یا فیلم بگیرند و آن را به کلاس بیاورند و برای دانش‌آموزان دیگر توضیح دهند. دانش‌آموزان کلاس هم درباره آن گفت‌وگو کنند. حاصل این فعالیت عمیق‌تر و کاربردی‌تر شدن یادگیری در دانش‌آموزان خواهد شد.
* بسته آموزشی علوم تجربی
حذرخانی اظهار داشت: یکی از سیاست‌هایی که سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی به صورت جدی پیگیری می‌کند، تولید بسته آموزشی است؛ منظور از بسته آموزشی تمام رسانه‌های مورد نیاز برای رسیدن به اهداف برنامه است. کتاب درسی، کتاب کار، سی‌دی‌های آموزشی تعاملی برای دانش‌آموزان و انواع رسانه حمایتی برای معلم شامل فیلم، سی‌دی، نرم‌افزار از جمله این موارد است.
وی افزود: در بیشتر موارد کتاب درسی، کتاب راهنمای معلم و کتاب کار تولید شده است؛ سایت رشد یکی از وب‌گاه‌هایی است که برای دانش‌آموزان و معلمان طراحی شده است. در این سایت منابع بسیار مناسبی از جمله انواع فیلم‌ها و پویانمایی‌ها ،تصاویر و…بار گذاری شده است.
* کتاب درسی علوم پایه چهارم و پنجم از نظر ارزشیابی، فرایند محور است
رئیس گروه علوم پایه و عضو هیأت علمی دفتر تألیف سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی با بیان اینکه کتاب درسی علوم پایه چهارم و پنجم از نظر ارزشیابی، فرایند محور است، گفت: یعنی در طول سال و همزمان با فرایند آموزش، ارزشیابی اتفاق می‌افتد و عملکرد دانش آموزان را ارزیابی می کند.
وی ادامه داد: در این نوع ارزشیابی، برای هر دانش‌آموز یک کار پوشه وجود دارد و تمام فعالیت‌های دانش‌آموز توسط معلم مشاهده ثبت و ارزیابی می‌شود. معلم نقاط ضعف و قوت او را به خودش گوشزد می‌کند تا نسبت به رفع عملکردهای ضعیف خود اقدام کند.
حذرخانی اضافه کرد: در این مقطع، آزمون کتبی نداریم و اگر معلم آزمونی هم بگیرد، آزمون نباید حافظه محور باشد یعنی نباید حفظیات را از آنها بپرسد بلکه باید دانش را در اختیار او قرار بدهد و بر اساس آن پرسش هایی را مطرح کند.
