تحریم های اعمال شده روسیه علیه ترکیه بسیار زودتر از آنچه که انتظار می رفت تاثیرهای منفی خود را بر سطح روابط دو کشور به ویژه اقتصاد ترکیه نمایان کرد، به گونه ای که بارها مقام های این کشور خواستار رفع آنها شده اند.
زودبازده ترین اثر فشار تحریم ها در بخش کشاورزی، مواد غذایی و محصولات باغی ترکیه نمایان شده است، زیرا این کشور در طول سال های گذشته به ویژه پس از وضع تحریم های ضد روسی آمریکا و اتحادیه اروپا به بهانه اوکراین توانسته با ایجاد زیر ساخت های گسترده و تاسیسات بزرگ بسته بندی و کشتی های مدرن نقل و انتقال محموله های صادراتی، سهم زیادی از بازار بزرگ روسیه را در اختیار بگیرد.
نگرانی ترکیه افزون بر از دست دادن آنی درآمدهای کنونی، احتمال جایگزین شدنش با رقیبانی چون کشورهای مصر، هند و پاکستان در بازار روسیه نیز وجود دارد زیرا بازگشت شرکت های ترکیه ای را حتی در آینده دور بسیار سخت خواهد کرد.
روسیه و ترکیه از تجارت سالانه ۳۰ میلیارد دلار و افق افزایش آن به ۱۰۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۵، اکنون رویاروی هم قرار گرفته اند. تیرگی روابط و تداوم آن همراه با افزایش دامنه تحریم ها، می تواند ارزش این روابط را حتی به کمتر از ۱۰ میلیارد دلار کاهش دهد.
در تازه ترین اقدام، روسیه دیروز ( یکشنبه) دستور منع ورود ۶ کشتی باری ترکیه ای را به بندر «نوراسیسک» این کشور در دریای سیاه صادر کرد؛ این امر می تواند نشانه تداوم اراده مسکو برای مقابله اقتصادی با آنکارا باشد.
روسیه همچنین دو نشست نهایی شده وزیران خارجه و سران دو کشور را با موضوع توسعه راهبردی آنکارا و مسکو با افق ۱۰۰ میلیارد دلاری لغو کرد و پس از آن نیز اجرای تحریم های گسترده واردات گوشت، محصولات کشاورزی و باغی را در دستور کار قرار داد. حتی محموله های تخلیه شده، اجازه خروج نیافتند و کشتی های وارد شده براساس قراردادهای قبلی هم نتوانستند در اسکله های تخلیه لنگر بیندازند.
«علی کاواک» رئیس شورای مدیران انجمن صادرکنندگان سبزی و میوه از پیامدهای وخامت مناسبات مسکو و آنکارا و ضررهای اقتصادی ترکیه به دلیل تحریم ها ابراز نگرانی شدید کرده است.
کاواک گفت: روسیه همیشه شریک مطمئن تجاری و بزرگترین بازار صادرات میوه و سبزی ترکیه بوده است. ما نمی خواهیم این شریک مهم را از دست بدهیم و امیدواریم شرایط به قبل از تنش ها بازگردد.
وی افزود: وقتی آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم های اقتصادی علیه روسیه وضع کردند، این کشور نیازهای خود را به سبزیجات و میوه از ترکیه تأمین می کرد، ولی اکنون شرایط تغییر کرده است.
همزمان با این تحریم ها که سبب شده صدها تن محموله آماده انتقال به روسیه بدون مشتری بماند، روسیه با لغو نظام سفر بدون روادید، ترکیه را در مقابل بدترین احتمال ممکن قرار داد، زیرا می تواند این کشور را از میزبانی سالانه حدود سه میلیون گردشگر روسی با حدود هشت میلیار دلار درآمدزایی محروم کند به گونه ای که آنکارا مجبور شد اعلام کند با وجود این تصمیم مسکو، شهروندان روسیه می توانند مانند قبل وارد ترکیه شوند.
افزون بر تحریم گردشگری که می تواند تاثیر آنی بر اقتصاد ترکیه داشته باشد، منع واردات محصولات کشاورزی و غذایی نیز تولید کنندگان ترکیه ای را به شدت تحت فشار قرار داده است.
ابراز نگرانی از تاثیرات مستقیم تحریم های روسیه بر اقتصاد ترکیه فقط مربوط به بخش خصوصی نیست، بلکه مسئولان ترکیه از همان روز آغاز اقدام های مسکو، خواستار مذاکره مستقیم دو جانبه برای کاهش تنش ها شده بودند، و حتی «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه اعلام کرد که تلاش کرده است با «ولادیمیر پوتین» همتای روس خود مذاکره تلفنی انجام دهد که این اقدام بی پاسخ مانده است.
از سوی دیگر با پاسخ منفی «رجب طیب اردوغان» و «احمد داوود اوغلو» رئیس جمهوری و نخست وزیر ترکیه به اعلام آشکار پوتین برای عذرخواهی آنکارا، روسیه روابط نظامی، فرهنگی و اجتماعی را با ترکیه تقریبا به صورت کامل قطع کرد و حتی «دیمیتری مدودیف» نخست وزیر این کشور از برنامه های گسترده تر شدن تحریم ها خبر داد.
با توجه به این مواضع روسیه، ترکیه که برای ساقط کردن هواپیمای روسی ابراز تاسف کرده، همچنان برای جلوگیری از گسترش تحریم ها تلاش می کند و درخواست آشکار وزیر امور خارجه این کشور نشان می دهد آنکارا به شدت از تاثیرهای بلندمدت و منفی ادامه این وضعیت بسیار نگران است.
«مولود چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه در چارچوب تلاش های پیگیرانه این کشور برای توقف یا حداقل کاهش مجازات های مسکو علیه آنکارا، بر ضرورت لغو فوری تمام تحریم های اعمال شده توسط روسیه در رابطه با سرنگونی هواپیمای سوخو-۲۴ روسی تاکید کرده است.
وی در مصاحبه ای گفته است: اقتصاد و تجارت همواره جایگاه ویژه ای در روابط روسیه و ترکیه داشته است و ضربه زدن به روابط دو کشور را که با سال ها تلاش، مستحکم و پایدار شده، سیاست و رویکرد نادرست می دانیم.
وزیر امور خارجه ترکیه یادآوری کرد: مقام های ترکیه و روسیه پیش تر به این تفاهم رسیده بودند که روابط اقتصادی و بازرگانی دو کشور نباید تحت تاثیر اختلافات سیاسی دو طرف قرار گیرد.
وی در مصاحبه با ایتارتاس افزود: باید بجای تشدید تنش ها، این دوره را با خویشتنداری پشت سر بگذاریم تا روابط دو کشور به مسیر قبلی بازگردد، زیرا پیامدهای نامطلوبی به همراه خطر تیرگی کامل روابط دو کشور را دربر خواهد داشت.
چاووش اوغلو گفت: تجدیدنظر روسیه در تدابیر تحریمی علیه ترکیه را لازم و در راستای منافع دو کشور می دانیم که باید فوری لغو شود، زیرا در غیر این صورت بر اقتصاد و ملت دو کشور تاثیر منفی می گذارد.
مقام های ترکیه با گذشت بیش از ۱۰ روز از سرنگون کردن هواپیمای روسی، به تاثیرات منفی تحریم های روسیه بر این کشور اعتراف و خواستار کوتاه آمدن طرف روسی در این مورد شده اند.
مواضع مقام های ترکیه نشان می دهد آنان هنوز امیدوارند در گفت وگو با طرف روسی از ادامه زیان های هنگفت بر اقتصاد این کشور، جلوگیری کنند.
با وجود این انتظار مقام های ترک، رسانه های روسیه از آغاز بازرسی های سازمان نظارت بر حقوق مصرف کنندگان در مورد شرکت های گردشگری برای رعایت ممنوعیت سفر گردشگران به ترکیه خبر دادند که با امضای قانون تحریم توسط پوتین، روابط گردشگری بین دو کشور تقریبا قطع شد.
بنا بر ارزیابی های انجام شده، این اقدام روسیه می تواند بیش از هشت میلیارد دلار درآمد ارزی ترکیه را کاهش دهد، زیرا شمار گردشگران روس به این کشور سالانه تا سه میلیون نفر اعلام شده است و مسکو با آگاهی از اهمیت این بخش برای آنکارا و برای کامل کردن فشارها، از اول سال آینده میلادی نظام سفر بدون روادید بین دو کشور را لغو می کند.
براساس گزارش های منتشره، در ۱۰ ماه نخست سال جاری میلادی گردشگران آلمانی با ۱۵٫۵۶ درصد در فهرست گردشگران خارجی در ترکیه قرار داشتند و پس از آن گردشگران روس با ۷٫۱۰ درصد کل گردشگران خارجی در ترکیه را به خود اختصاص دادند.
از سوی دیگر، پرونده سرمایه گذاری ۲۰ میلیارد دلاری روسیه در دو طرح بزرگ نیروگاه اتمی «آق قویو» و خط لوله گازی «جریان ترک» نیز در ابهام قرار گرفته است که لغو آن می تواند، بیش از گذشته بر اقتصاد ترکیه فشار وارد آورد.
نگرانی ترکیه پس از سخنان پنجشنبه گذشته رئیس جمهوری روسیه بیشتر شد که تاکید کرد اقدام ها علیه ترکیه به دلیل ساقط کردن یک جنگنده روسی در سوریه فقط به تحریم های اقتصادی محدود نمی شود و عرصه های دیگر را نیز در برخواهد گرفت.
پوتین با بیان اینکه می دانیم چه کسی در ترکیه از تروریست ها و تبهکاران نفت مسروقه از میادین نفتی سوریه را خریداری می کند، اظهار داشت: تروریست ها بخش قابل توجهی از درآمد حاصله از قاچاق نفت را در جریان اعمال تروریستی برای کشتار شهروندان ما و فرانسه و کشورهای دیگر به کار می گیرند.
وی تاکید کرد این همدستی با تروریست ها را هیچگاه از یاد نمی بریم. آنها باید بدانند از پشت به ما خنجر زدند. مسئولیت کامل سرنگونی هواپیمای روسیه بر عهده ترکیه است و این کشور از اقدام خود پشیمان خواهد شد.
