مقدمه
سال نود و چهار با انجام انتخابات موفقیت آمیز دو مجلس خبرگان و شورای اسلامی پایان یافت و آزمون دیگری با کامیابی برای اسلام خواهی و مردم سالاری در نظام جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. قطعا تجارب تلخ و شیرین هرسال در سیاست داخلی و خارجی کشور ما می تواند افق های بهتر و نوینی را در سال جدید بگشاید و ترسیم کند. نوشتار حاضر استنادا به تجربیات سال گذشته در صدد است افق فراسو را برای سال جدید ترسیم نماید.
مهم ترین نکته ای که در تجربه های انتخابات اسفند می توان مشاهده کرد این است که بسیاری از بزرگوارنی که در رقابت سیاسی، آرای لازم را کسب نکردند، اخلاق مدارانه و بر خلاف بعضی ها در سال هشتاد و هشت، واقعیت امر را پذیرفتند و حتی علنا آن را اعلام کردند. اما نکته ظریفی که باید به آن دقت داشت، و از آن بر حذر بود، ایجاد قطب بندی سیاسی در جامعه است. قطب بندی سیاسی با ایجاد نفرت و اشاعه اهانت انجام می شود که به تدریج می تواند تشکیل دهنده یک بحران سیاسی و اجتماعی جدی شود. اغلب این تحریکات که با هدف انگیزه کسب آرای بیشتر در مقابل حریف سیاسی در انتخابات آینده صورت می پذیرد، راه را برای واگرایی، نفرت و خشونت در جامعه فراهم می آورد.
مقام رهبری نیز در فرمایشات خود از هر گونه ایجاد قطب بندی سیاسی توسط افراد، گروه ها و نخبگان در عرصه های گوناگون کشور برحذر داشته اند و با درایت لازم مردم را به وحدت و هم گرایی دعوت کرده اند. متاسفانه صحنه سیاسی در سال نود و چهار شاهد موارد گوناگونی از تحریک های حاشیه ای برای احیای سناریوهای مرده در سال های گذشته بود که از آن طریق بتوانند راه را برای کسب آرای انتخاباتی بیشتر هموار نمایند. در این راستا اهم مطالبی که می توان به آنها اشاره کرد، موارد زیر می باشد
لزوم رعایت اخلاق انتخاباتی و سیاسی
تجربه انتخابات مجلس و خبرگان در اسفند ماه، تجربه انجام رقابت سیاسی با همدلی و مشارکت همگانی و ملی بود. این انتخابات مهر باطلی بود بر همه سیاه نمایی هایی که ظرف چند سال گذشته علیه انجام انتخابات در ایران به خصوص توسط دشمنان انجام شده بود و نشان داد که انتخابات در ایران و با نظارت مناسب انجام می شود و نباید با فتنه گری، نتیجه انتخابات را به نفع هر جناح سیاسی که باشد، زیر سوال برد و ثبات سیاسی و وحدت ملی را به مخاطره افکند.
اشکال اساسی که می تواند مانعی جدی برای رشد و توسعه ملی محسوب شود، سیاست زدگی و سیاست بازی است. دولت محترم و همه جناح های سیاسی و نخبگان نباید خود را درگیر مسایل سیاسی حاشیه ای کنند و با بزرگ کردن آنها انرژی دولتی و مردمی را هزینه نمایند. مسایل و موضوعاتی که در حیطه وظایف شورای امنیت ملی محسوب می شوند و دولت هم در آن نماینده خود را دارا می باشد، بهترین راهکار برای نیل به راه حل های احتمالی است، اما کشاندن مباحث این چنینی به صحنه اجتماعی و پوپولیستی کردن آن ها، منافع ملی ما را در داخل و خارج مورد تهدید قرار می دهد.
خوشبختانه دولت یازدهم به کرات مخالفت خود را با سیاست های پوپولیستی و عوام زدگی اعلام کرده است، بنا بر این بی معناست که مسایل امنیتی حاشیه ای را که درد و دغدغه عموم مردم ایران نیست را به صحنه خیابان ها بکشانیم و احساسات و انرژی مردم به سمت و سویی سوق داده شود که بارها و بارها ثمرات تلخ آن را چشیده ایم.
اکنون خوب می توانیم ببینیم، چه طور کسانی که در عرصه انتخاباتی، آرای مردمی را در نظام اکثریتی از دست می دهند، صبر و تحمل کنند و با مدارا و اخلاق سیاسی برخورد نمایند، می توانند رشد و آگاهی را به مردم و به ویژه جوانان کشور ما منتقل سازند و تدریب مشارکت مردمی را به صحنه های اجتماعی بکشانند. بزرگانی مانند آیت الله یزدی و آیت الله مصباح که مورد تمجید لسانی مقام رهبری نیز قرار گرفتند، چه اخلاق مدارانه نتیجه انتخابات را پذیرفتند و حتی رضایت خود را به دلایل بسط و گسترش تعلیم اجتماعی و اعتماد سازی همگانی علنی ساختند.
اما در مقابل این تجربه شیرین در اسفند ماه سال جاری، ما با تجربه تلخ و خسارت بار سال هشتاد و هشت مواجه هستیم. آن همه ایجاد تشتت و تفرقه، بی حوصلگی سیاسی، فتنه سازی، عوام زدگی، اقبال به پوپولیسم، دور افتادن از عقلانیت سیاسی و ابتلای به احساسات و شور های جناحی، اضرار و خسارت های جبران ناپذیری را به کشور ما وارد کرد، که حاصل آن شاد شدن دشمنان و ایراد تهدید و توطئه های گوناگون بر علیه جمهوری اسلامی ایران بود.
چه خوب است که همه جناح های سیاسی در ایران در اعلان مواضع خود تمام تلاش و همت را به کار گیرند تا منافع ملی ایران را در اولویت قرار دهند. چرخش قدرت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تعبیه شده است و خوشبختانه همواره و عمدتا انتخابات با اقبال مردمی در جوی رقابتی بر اساس قوانین موجود اعمال می شود.
تجربه بیش از سه دهه از عمر انقلاب اسلامی نشان داده شده است که زیر چتر ولایت، دولت و مجلس گاه به این خط و جناح و گاه به آن خط و جناح رسیده است و دلیلی برای عجله و شتابزدگی سیاسی وجود ندارد. نتیجه انتخابات باید در چارچوب قانون پذیرفته شود، چرخش سیاسی قدرت اعمال شود و کسانی که به قدرت می رسند، تمام هم و غم خود را معطوف بر رشد و توسعه ایران، گسترش عدالت اجتماعی و بر آورده سازی درخواست های مردم بنمایند.
در این راستا سیاست زدگی و سیاست بازی بسی خطرناک و زیان بار است. طرح مسایلی که ایجاد نفرت و دودستگی سیاسی و یا به عبارت دیگر قطب بندی اجتماعی می شود به نفع ملت ایران نیست.
حرکت قوای سه گانه زیر چتر ولایت و اصولی بنیادین انقلاب اسلامی ایران
مقام رهبری استنادا بر اصول مندرج قانون اساسی اصول کلی و بنیادین نظام را تعریف می کنند و قوانین درجه اول که همانا قانون اساسی است و قوانین درجه دوم که مصوبات مجلس شورای اسلامی هستند و سایر قوانین و آیین نامه های دولتی چارچوبه حرکت قوا را فراهم می آورد. اصول اساسی نظام مانند اسلامیت، جمهوریت و ولایت اصول بدون تغییر و ثابت نظام هستند و اصول دیگری که زاییده ایده انقلاب اسلامی هستند مانند استکبار ستیزی، عدالت جویی، اسلامیت قوانین، استقلال طلبی و سایر موارد اصول بنیادینی هستندکه با تغییر جناح های سیاسی هرگز تغییر پیدا نمی کنند و نظارت عالیه نیز با مقام ولایت است که در چارچوب قانون و مصلحت نظام اسلامی انجام می گیرد.
اصول بنیادین انقلاب اسلامی به روشنی سرنوشت این ملت را رقم زده اند و ثبات و وفاق آن را فراهم آورده اند، امری که به خوبی شاهد هستیم، علیرغم توطئه های گوناگون دشمنان داخلی و خارجی، به وجود آوردن فتنه ها و توطئه های گوناگون، بر افروختن جنگ و خشونت و تروریسم، اعمال جاسوسی و نفوذ، طراحی جنگ ماهواره ای و تهاجم فرهنگی در قالب جنگ نرم، این اصول بنیادین هستند که این ملت و کشور را بیمه کرده اند.
باید توجه داشته باشیم که همه پیشرفت ها و موفقیت های جمهوری اسلامی در شرایط سخت تحریم و تهدید و حتی جنگ نظامی متحقق شده اند که هر چه بیشتر ارزشمندی این دستاوردها را نشان می دهد. در کنار آن شهادت شهدای گرانقدر، ایثار گری جانبازان و خانواده های گرامی آنان، آزادگان، و پایمردی ایران در اصول اخلاقی خود در سطح بین المللی و منطقه ای باز سرمایه های گرانقدر این نظام می باشند و ارزش و اعتبار آن را افزایش می دهند.
و از همه مهم تر، همدلی و وحدت و همگرایی ایرانیان، کرد، بلوچ، فارس، عرب، مازنی، آذری، لر، گیلک، مازنی، و همه و همه در عین تنوع قومی و مذهبی از وحدت و یکپارچگی سرزمینی ایران حمایت به عمل آورده اند و در مواقع سختی و محنت، توطئه و فتنه در کنار هم با همدلی بر همه خطرها فائق آمده اند.
همان طور که مقام رهبری در مراحل مذاکرات برجام، اشاره داشته اند، اصول سیاست خارجی ایران تغییر نمی کنند و ثابت هستند. این اصول تابع این دولت با نگرش سیاسی خاص یا تفکر ویژه نمی باشند و با تغییر و تعویض دولت ها تغییری پیدا نمی کنند.
بنا بر این دولت ها، با هر گرایش سیاسی و جناح بندی خاصی که پس از رقابت های انتخاباتی به قدرت می رسند و یا جناح خاصی در مجلس به اکثریت دست می آورند، باید سیاست تحقیر و توهین به اقلیت بازنده در انتخابات را کنار بگذارند و به طور تخصصی وارد عرصه عملیاتی خدمت به مردم خوب و شریف ایرانی بشوند. حیف است که انرژی خود را صرف انتقام گیری، یا برنامه ریزی برای کسب پیروزی در انتخابات آینده بنمایند.
قطعا استفاده از پتانسیل های ملی در دولت و مجلس برای کسب آرای بیشتر در انتخابات بعدی، یک حرکت اخلاقی و دینی نیست و صرفا با معیارهای غربی سیاست هم خوانی دارد و با اصول ارزشی و هنجاری انقلاب اسلامی سر سازش ندارد.
هر گفته ای، هر اظهار نظری، و هر اقدام و سیاستی که در صدد باشد مردم کشور را به دو قطب متعارض سیاسی تبدیل کند پسندیده نیست و اتفاقا در فرمایشات رهبر جمهوری اسلامی نیز مورد تاکید قرار گرفته است. سیاست های قطب بندی کردن جامعه به منظور کسب اهداف سیاسی و انتخاباتی، باعث تضعیف سرمایه اجتماعی، عوام زدگی، ایجاد تفرقه و نقاق و نهایتا کاشت تخم نفرت در جامعه خواهد بود. امری که نیازمند برخورد جدی، فوری و ملی است.
تجربه انتخابات خبرگان، نمونه ای بود که نشان داد، دشمنان انقلاب از خارج کشور به دنبال این قطب بندی در جامعه ایرانی هستند. عده ای نیز، عامدانه یا غیر عامدانه، آب به آسیاب دشمن می ریختند و به ویژه در شبکه های اجتماعی با به وجود آوردن موجی از اهانت و شایعات سعی می کردند که این قطب بندی اجتماعی را هر چه بیشتر عمیق تر سازند.
نقش آفرینی مشترک دولت و مجلس در دوران پسا برجام
اکنون رسالت خطیر دولت در وضعیت پسا برجام، فربه ساختن نظام اقتصاد مقاومتی است. تجربه حرکت استقلال طلبانه کشور ما در زمینه فنآوری هسته ای نشان داد که دشمنان انقلاب اسلامی تا چه میزانی نسبت به رشد و پیشرفت کشور از نگرش منفی برخوردار می باشند و حاضرند با بسیج امکانات مختلف جهانی خود به اهداف سیاسی مطلوب نایل شوند.
اکنون پس از آنکه با تعهد و تلاش مردم، رهبری و تیم دیپلماتیک مذاکره کننده وارد دوران پسا برجام شده ایم، لازم است تلاش شود که قدم به قدم طرف مقابل را وادار سازیم تا به تعهداتی که داده است، عمل نماید. ما تا کنون هزینه های زیادی را برای کسب توافق کرده ایم، حال نوبت کشورهای غربی است که به تعهدات خود جامه عمل بپوشانند.
قطعا مردم ایران و رهبری توقعات جدی و فزاینده ای از تیم دولت و مجلس آتی که در سال نود و پنج تشکیل می شود، دارا هستند. به ویژه در این راستا نقش نظارتی نمایندگان راه یافته به مجلس بسیار بالا می باشد. نمایندگان محترم باید مد نظر داشته باشند که آنها نه دشمن دولت محترم و نه حامی چشم و گوش بسته آن هستند. شایسته است که نمایندگان محترم فارغ از هر گونه بومی گرایی، جناح بندی سیاسی، قطب بندی حزبی و محلی، صرفا و صرفا به فکر منافع ملی کشور باشند.
مهم ترین دغدغه های ملی اکنون، اشتغال و رفع بیکاری جوانان این مرز و بوم می باشد که در شرایط پسا برجام شرایط قطعا بهتری برای تحقق آن ها فراهم شده است. تامین عدالت اجتماعی، فقرزدایی از چهره ایران عزیز ما، طراحی و اعمال برنامه های جامع علمی و فرهنگی، بالا بردن سطح رضایت مندی مردم از امور اقتصادی و معیشتی، ترسیم افق امیدوار کننده برای جوانان کشور، بالا بردن سطح صادرات کشور، حمایت از علم و پژوهشگری، اجتناب از سیاست بازی در عرصه های دانشگاهی، استفاده از متخصصان و صاحبان فکر، ارتقای کارآفرینان و صنعت گران، تقویت سیاست خارجی مقتدر، تشویق جوانان به ازدواج و تشکیل خانواده و بسیاری از موارد دیگر همه از نکاتی هستند که باید در اولویت های کاری دولت و مجلس قرار گیرد.
دولت و مجلس باید آن قدر کار حرفه ای و تخصصی برای تامین خواسته های همگانی داشته باشند که اصلا و ابدا احدی در این گردونه وقت فکر کردن و برنامه ریزی نمودن برای شکل دادن به طرق ایجاد قطب بندی سیاسی جهت کسب آرای انتخاباتی بیشتر در آینده نداشته باشد. در عین حال باید هوشیار بود که اگر احیانا عده ای یا گروه و جناحی هم به فکر این عمل ناشایست افتاد، هوشیارانه تذکر بدهیم، مراقبت کنیم و دقت داشته باشیم که در میدان داری بازی آنها نقش آفرینی نکنیم.
دکتر رضا سیمبر
استاد تمام گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه گیلان
