خور عبدالله یا خلیج بصره، خلیج کوچکی در انتهای شمال غربی خلیج فارس است که از غرب به جزیره ‘بوبیان’ کویت و از شرق به اروند کنار ایران و از شمال به فاو و ام القصر وصل می شود.
بروز مشکل خور عبدالله از سال ۲۰۱۰ که مسأله احداث بندر بزرگ فاو در عراق مطرح شد، نگرانی های جدی کویت را از این بندر بزرگ که تا عمق خلیج فارس امتداد دارد، به دنبال داشت و بر همین اساس کویت بسرعت ساخت بندر مبارک را در طرف مقابل آن، در جزیره بوبیان آغاز کرد.
عملیات اجرایی بندر بزرگ ‘مبارک’ در شمال کویت در مردادماه سال ۹۰ آغاز شد و به دنبال آن، شماری از مردم و تجار عراقی با برگزاری چندین تظاهرات به احداث بندر مبارک کویت اعتراض کردند.
از سوی دیگر، مقامات پارلمان و کابینه عراق نیز در موضع گیری های خود از ساخت این بندر انتقاد کرده و این در حالی است که رقابت دو کشور عراق و کویت برای تسلط بر آبراهه خور عبدالله باعث شد، وزیر خارجه کویت برای اطمینان خاطر به عراقی ها، در سال ۲۰۱۴ نوعی همکاری را در این آبراهه آبی مطرح کند.
هرچند محافل سیاسی و پارلمانی عراق احداث این بندر را به وجود آورنده مشکل و تنگنا برای کشتیرانی در بنادر عراق می دانند، ولی مقامات کویتی ساخت این بندر را حق حاکمیتی کشور خود دانسته و با رد اظهارات طرف عراقی معتقدند که این بندر به نفع دو کشور و منطقه خواهد.
کویتی ها اعتقاد دارند، موضوع خور عبدالله مشمول قراردادهای شورای امنیت سازمان ملل است که منجر به عقب نشینی ارتش صدام از کویت شد، اما عراقی ها موضوع خور عبدالله را در این قراردادها بویژه قرارداد ۸۳۳ نمی دانند.
وزیر سابق حمل و نقل عراق که خود یک دریادار است، گفته که براساس قرار داد ۸۳۳ شورای امنیت سازمان ملل، عراق از مزارع صفوان، پایگاه دریایی در ام القصر و خور عبدالله تا میله ۱۶۲ به نفع کویت گذشت کرده است.
در حالی که حیدرالعبادی نخست وزیر عراق تاکید کرده، توافقنامه ای که با موضوع خور عبد الله (خلیج بصره) با کویت منعقد شده دربارۀ دریانوردی است نه ترسیم مرزهای آبی، با این حال مناقشه پیرامون این منطقه راهبردی، بر روابط دو کشور سایه افکنده است.
حیدر العبادی نخست وزیر عراق شایعه تجدید ترسیم مرزهای دریانوردی در خورعبدالله میان عراق و کویت و هرگونه تغییر در نقشه مرزهای دریایی و کشتیرانی بین دو کشور را بی پایه و اساس دانسته است.
متن قانون توافق دریانوردی در خورعبدالله توسط مجلس نمایندگان عراق در ۲۲ اوت سال ۲۰۱۳ به تصویب رسید و بر اساس آن، سازماندهی دریانوردی و حفظ محیط زیست در محیط دریایی گذرگاه آبی خورعبدالله مورد تاکید قرار گرفته است و لذا آن چیزی که امروز در جریان است، در محدوده ترسیم مرزهای دریایی دو کشور قرار نمی گیرد.
واکنش برخی فعالان سیاسی عراق به مناقشه خور عبدالله در حالی است که دولت کویت با رد اظهارات تعدادی از نمایندگان پارلمان عراق در زمینه هر اقدامی برای اشغال خاک این کشور، بر ادامه فضای تفاهم و دوستی با بغداد و دوری از هرگونه خصومت دیپلماتیک میان دو کشور تاکید کرده است.
تنش های پیش آمده در فضای سیاسی دو کشور پیرامون این منطقه راهبردی در حالی است که ‘خالد جارالله’ معاون وزیر امور خارجه کویت در واکنش به اعتراض های فعالان سیاسی و برخی گروه های عراقی راجع به موضوع مناقشه آمیز ‘خورعبدالله’ اعلام کرده است که ارزشی برای این اظهارات غیررسمی قائل نیست و در قبال آن واکنشی نشان نمی دهد و تنها مواضع رسمی بغداد را به رسمیت می شناسد.
به هر روی، اکنون حل مناقشه ‘خور عبدالله’ به آزمونی بزرگ پیش روی دو کشور کویت و عراق تبدیل گشته است که حل آن از مسیر گفت وگو، نه تنها موجب توسعه روابط دو کشور خواهد شد، بلکه پیشرفت بازرگانی دریایی و توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور را به دنبال خواهد داشت.
