اتحادیه اروپا در همین مدت اندک جلسات مختلفی را برگزار و تاکید کرده این اتحادیه باید بیش از قبل تقویت شود. اما در خاورمیانه نقطه ثقل بحران‌های جهانی چه شرایطی حاکم است؟ در منطقه‌ای که بسیاری از کشورهای آن سیاست مستقلی ندارند و چشم امیدشان به ایالات متحده است.

به گزارش افق نیوز، نبرد بر سر هژمونی منطقه، ایران و عربستان را به جنگ سرد کشانده است. غرب معتقد است میان این دو کشور در خاورمیانه proxy war شکل گرفته است. ایران به درخواست دولت‌های عراق و سوریه در این کشورها نقش آفرینی می‌کند و سعودی‌ها که نمی‌خواهند بازی هژمونی را ببازند راهکار را در تقویت مالی و تجهیزاتی گروه‌های مخالف دولت مرکزی دیده‌اند. این میراثی است که باراک اوباما در خاورمیانه به جا گذاشته است. او تلاش کرد تا از ورود مستقیم به خاورمیانه پرهیز کند. حالا ایران و عربستان در فصلی نو در خاورمیانه باید به روابط بیندیشند. تقریبا می‌توان گفت هر دو کشور پیروزی هیلاری کلینتون را ترجیح می‌دادند چرا که قاعده بازی در دوره کلینتون مشخص بود. اما حالا ایران سیبل اصلی تهدید ترامپ و تیم جنگ طلب او شده است. دستاورد توافق هسته‌ای پی‌در‌پی مورد هجمه ترامپ است. هرچند گذشت زمان به او ثابت کرده است لغو برجام خط قرمز نظام بین‌الملل و شرکای ایالات متحده است. عربستان اگرچه تلاش می‌کند خود را به ترامپ نزدیک کند اما به خوبی می‌داند که رئیس جمهور جدید امریکا گزینه‌ای نیست که مطلوب باشد. سعودی‌ها یکی از حامیان مالی بنیاد کلینتون بودند. نگاه منفی ترامپ به عربستان با وجود نزدیکی‌هایی که در چند روز اخیر نشان داده شده را می‌توان در «An America First Energy Plan» دید. برنامه ترامپ برای افزایش تولید داخلی نفت و استقلال از واردات نفت عربستان و دیگر اعراب خلیج فارس. این برنامه به طور رسمی روی وب‌سایت کاخ سفید قرار گرفته است. نفت نبض خاندان سعودی است و آمریکا یکی از مهمترین خریداران نفت آنها.

روزهای روشن در راه است؟

به نظر می‌رسد هر دو قدرت منطقه‌ای در دوره‌ای از عدم اطمینان به سر می‌برند. حضور پر رنگ روس‌ها در منطقه و تمایل دوستی ترامپ‌ پوتین را هم به این معادله بیافزاییم به خوبی گویای شرایط پیچیده در خاورمیانه است. در چنین شرایطی ایران و عربستان اگر نگوییم به دوستی، دست‌کم به کاهش اختلافات نیاز دارند. اولین سیگنال بهبود روابط با سفر وزیرخارجه کویت به تهران شکل گرفت. شبکه‌های عربی اعلام کردند پیامی از سوی شورای همکاری خلیج فارس را با خود آورده است. پیامی که بی‌شک بدون موافقت سعودی‌ها نبوده است. تفاهم ایران و عربستان در طرح فریز نفتیِ اوپک و همکاری در انتخاب میشل عون به عنوان رئیس‌جمهور لبنان دو موضوعی است که شاید دو طرف را به روابطی بهتر خوش‌بین کند. و البته نباید فراموش کرد پیام تسلیت رسمی عربستان آن‌هم از سوی پادشاه سعودی برای رحلت آیت‌ا… هاشمی، در روزهای تیره روابط دو کشور نیز سیگنال مثبت و مهمی به شمار می‌رود. محتوای پیام وزیرخارجه کویت اگرچه رسانه‌ای نشد اما دو طرف از دیدار خود اظهار رضایت کردند. حالا سفر رئیس جمهور به دو کشور عمان و کویت از اعضای شورای همکاری خلیج فارس نشان می‌دهد نقاط اشتراک در حال غلبه بر اختلافات است. حسن روحانی پیش از آغاز سفر خود گفت با تاکید بر اینکه اساس سیاست های جمهوری اسلامی ایران همواره حسن همجواری با همسایگان بوده است، گفت:«امنیت خلیج فارس برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت خاص و ویژه‌ای دارد. ایران هیچگاه به فکر تجاوز و دخالت در امور داخلی کشورها نبوده است. او خاطر نشان کرد: اساس سیاست‌های ایران بر مبنای همکاری مشترک با دوستان و کشورهای اسلامی و همسایگان بوده است.»

امنیت در منطقه نیازمند مشارکت

رئیس جمهور صبح دیروز با استقبال رسمی پادشاه عمان وارد مسقط شد و سپس در نشست با سلطان قابوس با تاکید بر اینکه تهران همواره از گسترش روابط دوجانبه و منطقه ای ‏با همسایگان استقبال می کند، اظهار داشت:«جمهوری اسلامی ایران هر گاه کشورهای منطقه با مشکلات مختلف از جمله تروریسم مواجه شدند، آنها را ‏یاری کرده است و پس از این هم اگر هر کدام از این کشورها به‌ویژه در برابر تروریست‌ها با مشکلی مواجه شوند و از تهران ‏درخواست کمک داشته باشند، حتماً به آنها کمک خواهیم کرد. دکتر روحانی توافق هسته‌ای ایران را به نفع روابط دو کشور، کشورهای منطقه و جهان دانست و گفت: ‏امروز شرایط بسیار مناسبی برای توسعه و تحکیم هر چه بیشتر روابط ایران و عمان فراهم آمده است و این ‏آمادگی وجود دارد که برای فعال‌سازی ظرفیت‌های اقتصادی، علمی، فرهنگی و روابط مردم دو کشور، ‏گام‌های جدید و بلندی برداشته شود.‏ رئیس‌ جمهورایران ترویج ایران‌هراسی را توطئه‌ای فرا‌منطقه ای و طراحی دشمنان مشترک اسلام و اعراب منطقه دانست و خاطر نشان کرد: تهران همواره منادی حل ‏و فصل مشکلات و اختلافات از طریق گفت‌وگو بوده است و قدرت نظامی ایران نیز ‏صرفاً دفاعی و پشتوانه ای مستحکم برای امنیت منطقه است.‏ رئیس جمهوری تصریح کرد: برای تأمین امنیت منطقه هیچ راه حلی اساسی‌‌تر از مسئولیت‌پذیری کشورهای ‏منطقه و همکاری‌های درون منطقه‌ای وجود ندارد، لذا کشورهای منطقه باید در کنار یکدیگر برای امنیت و ‏ثبات پایدار در منطقه با یکدیگر همکاری و مشارکت داشته باشند.‏» سلطان قابوس پادشاه عمان نیز در این دیدار ضمن ابراز خرسندی از حضور دکتر روحانی در عمان بر ‏تقویت بیش از پیش روابط دو کشور تأکید کرد و گفت: عمان به دنبال تقویت و تحکیم همکاری‌ها و ‏مناسبات خود در تمامی عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با ایران است. پادشاه عمان با تقدیر از رویکرد و آمادگی همیشگی تهران برای برقراری روابط نزدیک‌تر با همسایگان و همکاری‌های منطقه‌ای، گفت که تحکیم روابط ایران و کشورهای منطقه به نفع توسعه ، امنیت و ثبات ‏منطقه است.‏ رئیس جمهورایران بعدازظهر مسقط را به مقصد کویت ترک کرد. در مراسم استقبال رسمی در کویت علاوه بر امیر کویت، ولیعهد، نخست وزیر، همه وزرای کابینه دولت و جمع دیگری از مقامات ارشد در فرودگاه حضور یافته و در مراسم استقبال شرکت کردند. کویت به نظر می‌رسد وظیفه اصلی ترمیم روابط ایران با عربستان و شورای همکاری خلیج فارس را برعهده دارد.

منطق برد- برد منطقه‌ای

اگرچه اختلاف نظر سیاسی در سطح منطقه طبیعی به نظر می‌رسد اما اگر دو طرف بتوانند این اختلافات را به حدی معقول رسانده و تعارض در اهداف سیاست خارجی به هم‌افزایی تبدیل شود شاید خاورمیانه نیز وضعیتی بهتر از این روزها پیدا کند. آنچه در خاورمیانه مغفول مانده است روابط بر اساس بازی با حاصل جمع مضاعف است. همان بازی که امروز در اروپا تحت نام اتحادیه اروپا در جریان است، در جنوب شرق آسیا با نام اتحادیه ASEAN و دیگر نقاط نیز به همین ترتیب. خاورمیانه باید یاد بگیرد که بازی برد- باخت معنی ندارد. اینکه پیشرفت یک کشور به ضرر دیگری است دیگر منسوخ شده است. دولت روحانی توانست با قدرت‌های غربی چنین شرایطی را به وجود بیاورد و یک بازی برد-برد شکل گرفت. دولت تدبیر و امید نشان داده همانند کشورهای سطح اول جهانی منطق برد- برد را بلد است و آن را چاره اختلافات می‌داند حالا فقط یک سوال باقی است، آیا عربستان می‌تواند منطق بازی با حاصل جمع مضاعف را درک کند یا خیر؟

روحانی به امیرکویت: مذاکره ‌تنها راه‌حل ‌‌رفع سوءتفاهمات‌ منطقه است

رئیس‌ جمهوری اسلامی ایران و امیر کویت با اشاره به اهمیت وحدت و همبستگی کشورهای مسلمان و ‏همسایه در شرایط کنونی منطقه، بر لزوم همفکری، همکاری و هماهنگی به منظور ایجاد ثبات و امنیت و توسعه بین کشورهای منطقه تأکید کردند.‏ حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی چهارشنبه شب در دیدار شیخ صباح احمد جابر الصباح امیر ‏کویت با اشاره به اشتراکات فرهنگی، تاریخی و دینی ایران و کویت و روابط برادرانه و صمیمی دو ملت در ‏طول تاریخ، اظهار داشت: ظرفیت‌های فراوانی برای تعمیق و تحکیم روابط ایران و کویت در ابعاد مختلف ‏وجود دارد که می‌توان همه آنها را در راستای منافع دو ملت و همچنین منطقه فعال کرد.‏ رئیس‌ جمهوری با اشاره به لزوم فعال شدن کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی بویژه برای آشنایی فعالان ‏اقتصادی بخش خصوصی دو کشور از ظرفیت‌های متقابل همکاری، اظهارکرد: امیدواریم در بخش‌های مختلف اقتصادی ‏سرمایه‌گذاران و بویژه بخش خصوصی دو کشور با برقراری ارتباط نزدیک‌تر، تمامی فرصت‌های ‏موجود را در مسیر توسعه روابط مورد بهره‌برداری قرار دهند.‏ روحانی گفت: دو کشور از لحاظ سیاسی روابط نزدیکی با یکدیگر دارند و لازم است روابط اقتصادی ‏نیز همپای روابط سیاسی رشد و توسعه یابد.‏ رئیس‌ جمهوری افزود: ایران و کویت همچنین در زمینه ترانزیتی و کریدور جنوب – شمال، فرصت‌های بزرگی برای ‏همکاری دارند و می‌توان از ظرفیت‌های یکدیگر به نفع منافع دو کشور و ملت‌های منطقه استفاده کرد.‏ روحانی افزود: روابط تهران – کویت صرفاً جنبه اقتصادی ندارد، بلکه در زمینه‌های فرهنگی، علمی و ‏فناوری‌های نو نیز ظرفیت‌های زیادی برای همکاری وجود دارد.‏ رئیس‌ جمهوری، توسعه روابط بانکی را پایه اساسی برای ایجاد تحرک در همکاری‌های اقتصادی دو کشور ‏دانست و گفت: ایران برای توسعه همه جانبه روابط با کویت، از جمله سرمایه گذاری مشترک در پروژه های متنوع کاملاً آمادگی دارد. روحانی در ادامه مهم‌ترین تحولات منطقه‌ای و بویژه خطر تروریسم را مورد اشاره قرار داد و گفت: ‏معضلات بزرگ منطقه مثل تروریسم خطری همگانی و فراگیر است و تنها راه مقابله و رفع آن، ایستادن همه ‏کشورهای منطقه و همسایگان در کنار یکدیگر است و ضرورت دارد در برابر این معضل متحد باشند.‏ رئیس‌ جمهوری همچنین بر ضرورت اتحاد و همبستگی کشورهای منطقه و پرهیز از شکاف و اختلاف تأکید ‏کرد و گفت: امروز همه باید به عنوان برادران دینی و مسلمان کنار هم قرار گرفته و با تفکرات اختلافی مقابله ‏کنیم و ضرورت دارد پیام راهگشای قرآن کریم که همانا اخوت و برادری اسلامی است را با قوت پیگیری ‏کنیم.‏ روحانی با تأکید بر اینکه همه اختلافات موجود در منطقه با گفت‌و‌گو قابل حل و فصل ‏است، اظهار داشت: مذاکره و مفاهمه را تنها راه حل مشکلات و سوء تفاهم بین کشورهای منطقه می دانیم. شیخ صباح احمد جابر الصباح امیر کویت نیز در این دیدار با اظهار خرسندی از انجام این سفر و مواضع و ‏دیدگاه‌های وحدت آفرین روحانی، گفت: شرایط کنونی منطقه همه ما را ملزم می‌کند که روابط خوبی با ‏یکدیگر داشته باشیم از این رو مصمم هستیم سطح روابط خود را با تهران در همه زمینه‌ها افزایش دهیم.‏ امیر کویت همچنین با اشاره به روابط خوب و صمیمی دو کشور، افزود: کویت برای توسعه و تعمیق روابط با ایران در زمینه های مختلف آماده است. وی با تشکر از مواضع ایران در جریان اشغال کویت توسط صدام گفت: ایران در جریان ‏اشغال کینه‌توزانه صدام در کنار کویت قرار گرفت و از این‌رو بسیار قدردان ایرانیان هستیم.‏ شیخ الصباح در ادامه با تأکید بر لزوم وحدت و هماهنگی کشورهای منطقه و مسلمان در شرایط کنونی ‏منطقه، تصریح کرد: ما همه مسلمان هستیم و باید با برادری و ‏وحدت در کنار یکدیگر قرار گرفته و در مسیر توسعه، ثبات و صلح گام برداریم.‏ حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی که عصر چهارشنبه وارد کویت شده بود، پس از استقبال رسمی و دیدار و مذاکره با شیخ صباح احمدجابر الصباح امیر کویت و با بدرقه و خداحافظی امیر و مقامات عالی‌رتبه کویتی در فرودگاه، این کشور را به مقصد تهران ترک کرد.