واکاوی نقش ایران در شکست داعش

گروه تروریستی داعش در حالی اخیرا تمام شهرها و مناطق تصرف شده را از دست داد که این مسئله باعث تقویت جایگاه برخی از بازیگران و به همان نسبت تضعیف بازیگران دیگر شد. حامیان داعش شامل جبهه عربی- عبری- غربی در این میان در دسته بازندگانِ پایان داعش جای گرفتند و محور مقاومت نیز در گروه برندگان. در این میان ، ایران جایگاه ویژه ای دارد چرا که تنها با کمک های نظامی و مستشاری ایران در عراق و سوریه بوده که داعش سیطره خود را از دست داده است. در این مطلب به بررسی نقش ایران در شکست داعش خواهیم پرداخت.

حمایت مستشاری-  نظامی

اشغال بخش های غربی عراق و مناطق شرقی سوریه باعث شد که این دو کشور با یک خطر امنیتی بزرگ مواجه شوند. چرا که هم دمشق و هم بغداد به عنوان پایتخت های دو کشور در معرض سقوط قرار گرفتند و حتی برخی از ناظران منطقه ای این دو کشور را پایان یافته تلقی کردند. چرا که داعش هرچند محصول نوعی انحراف در جهان اهل سنت بوده اما از طرف برخی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای که به دنبال تجزیه عراق و سوریه بودند ، حمایت می شدند. این مسئله در صورت عملیاتی شدن می توانست تهدیدهای زیادی را برای ایران به همراه داشته باشد. چرا که داعش در برهه هایی حتی به نزدیکی مرزهای ایران ( حدود ۳۰ کیلومتری مرز ایران) نیز رسید. بنابراین جمهوری اسلامی ایران با هدف دفاع از مرزهای خود اقدام به مبارزه با داعش در عراق و سوریه کرد.

ایران اولین کشوری بود که به یاری عراق شتافت و کمک‌های تسلیحاتی گسترده‌ای را در اختیار ارتش عراق، الحشد الشعبی و نیروهای پیش‌مرگ‌ کُرد گذاشت. علاوه بر آن جمهوری اسلامی ایران، نقش مهمی در آموزش و حمایت از نیروهای الحشد الشعبی، خصوصاً در برابر هجمه‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای غرب، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی ایفا نمود.

مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق که اخیرا از مقام خود کناره گیری کرد در مورد کمک ایران به کردهای عراق در مبارزه با داعش اعلام کرد، موضع ایران در روزی که عناصر داعش به کردستان حمله کردند را فراموش نمی‌کنیم. آنها اولین کسانی بودند که عملا ما را حمایت کردند و در کنار ما ایستادند.[۱] رئیس اقلیم کردستان عراق ضمن تشکر از جمهوری اسلامی ایران و رهبر معظم انقلاب افزود؛ بار دیگر برای ما و دوستان ما ثابت شد که ایران در شرایط سخت ، بدون کمترین توقعی پشتیبان و یاور ما بوده است و ما هرگز این لطف بزرگ را فراموش نمی کنیم.

نقش جمهوری اسلامی ایران در آزادسازی عراق از چنگال داعش موضوعی است که سیاستمداران عراقی و اکثریت قریب به اتفاق تحلیلگران مسائل منطقه نسبت به آن اذعان دارند. حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق بارها از حمایت و کمک‌های جمهوری اسلامی ایران از دولت و ملت عراق در مقابله با تروریست‌ها قدردانی کرده است. نوری المالکی، معاون رئیس جمهور عراق نیز در گفتگو با شبکه المیادین اعلام نمود: اگر حمایت‌های ایران از عراق در راه مبارزه با تروریسم نبود، امروزه وضعیت و شرایط این‌گونه نبود؛ ایران سلاح در اختیار ما گذاشت و ما با این سلاح‌ها موفق شدیم مقاومت کنیم. ابو مهدی المهندس، نائب رئیس هیئت الحشد الشعبی نیز در مراسم سومین سالگرد تأسیس الحشد الشعبی، ضمن تأکید بر نقش اساسی ایران در تأسیس، حمایت و پیشرفت الحشد الشعبی، از پشتیبانی ایران قدردانی کرد. المهندس تصریح کرد که اگر ایران نبود، الحشد الشعبی به جایگاهی که اکنون در آن است نمی‌رسید و نمی‌توانست به این پیروزی‌های گسترده در مقابل تروریسم دست‌ پیدا کند.[۲]

حمایت های ایران در سوریه در ابتدا شکل خاصی داشت. در واقع ایران در مراحل اولیه این بحران کمک های مستشاری و آموزشی خود را در اختیار دولت سوریه گذاشت. اما پس از درخواست رسمی رئیس جمهور سوریه به صورت محدود و در قالب مدافعان حرم نیروهایی از ایران در سوریه حضور یافتند.  تشکیل نیروهای مردمی از دیگر اقدامات جمهوری اسلامی ایران در سوریه است.

یکی از نقاط ضعف حکومت سوریه فقدان تجربه در به‌کارگیری نیروهای مردمی در بحران سوریه بود؛ لذا مستشاران ایران در سوریه به مقامات سوریه توصیه نمودند از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بسیج مردمی در مقابله با گروه‌های تروریستی استفاده نمایند. سازماندهی گروه‌های مختلف نظیر لشکر فاطمیون، تیپ زینبیون، تیپ ابوالفضل العباس و… برای مقابله با گروه‌های تروریستی از دیگر اقدامات مهم ایران برای مقابله با گروه داعش در سوریه می‌باشد. [۳]

همچنین تشکیل ائتلاف ۱+۴ متشکل از ایران، روسیه، عراق، سوریه و حزب‌الله لبنان برای مقابله با تروریسم از ابتکارات جمهوری اسلامی ایران است.جمهوری اسلامی ایران پس از درخواست نظام سوریه بسیاری از مستشاران سپاه و ارتش را برای مقابله و نبرد با گروه‌های تروریستی به این کشور اعزام کرد.

تاثیر مبارزه ایران با تروریسم بر اردوگاه حامیان داعش

حمایت های ایران از عراق و سوریه در عرصه مبارزه با داعش به ویژه در عرصه مستشاری و نظامی باعث شد تا معادلات نبرد به کلی دگرگون شود. چرا که ورود ایران به صحنه نبرد با تروریست به زودی باعث سد کردن نفوذ تروریست ها در منطقه شد. این مسئله برای حامیان داعش ضربه سختی بود چرا که نقشه و توطئه آن ها در منطقه تنها در صورت پیروزی داعش محقق می شد. به همین دلیل کشورهایی مانند ترکیه پس از مشاهده شکست سیاست های مداخله جویانه خود به ناگاه اقدام به تغییر استراتژی کردند و نشانه هایی از تغییر موضع در مورد سوریه از خود نشان دادند. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور سوریه که تحولات منطقه را عرصه ای برای بلندپروازی های خود می دید به زودی به ناکارآمدی سیاست های خاورمیانه ای خود پی برد و به جانب ایران  و روسیه متمایل شد. در واقع پیروزی های محور مقاومت در عرصه میدانی باعث شد که در صحنه سیاسی فضا در راستای منافع مردم سوریه تغییر کند. قطر نیز با مشاهده ناکارآمدی حمایت از داعش و همچنین اختلاف با عربستان از جبهه عربی -غربی- عبری حامیان داعش کناره گیری کرد. این دو کشور که از مهم ترین حامیان داعش بودند با قطع کمک های خود به تروریست ها ضربه سختی به ادامه فعالیت داعش وارد کردند.

قطر نخستین کشوری بود که سفیر خود را به عنوان اعتراض از سوریه فراخواند و نیز سفارت سوریه را به اپوزیسیون این کشور تحویل داد و آن ها را به رسمیت شناخت. این کشور طراح اصلی بسیاری از قطعنامه های اتحادیه عرب بر ضد سوریه از جمله تعلیق عضویت در این اتحادیه و حمایت از اعضای ناظران به سوریه و طرح موضوع سوریه در شورای امنیت سازمان ملل بوده است. علاوه بر این قطر اولین کشوری بود که صحبت تحریم های سوریه را به میان کشید و بعد از آن هم به حامی اصلی مداخله نظامی در سوریه تبدیل شد.[۴]

ترکیه نیز نقش مهمی در تقویت داعش داشت. “کاتا پیری” نماینده پارلمان اروپا وعضو گروه دوستی پارلمان اروپا و ترکیه در مصاحبه با پایگاه خبری “لوبلاگ” اظهار داشت: خرید نفت داعش توسط ترکیه موضوعی کاملا جدی است؛ ارگان های اطلاعاتی ترکیه نقش محوری در طراحی و ایجاد سونامی مهاجرت آوارگان سوری به اروپا داشته و عملا امنیت ملی اروپا را مخدوش کرده است . «برت مک گورک» فرستاده ویژه رئیس جمهور آمریکا در ائتلاف به اصطلاح مبارزه با داعش نیز ضمن نادیده گرفتن حمایت های واشنگتن از تروریست‌ها در سوریه اذعان کرد ترکیه گذرگاه صد‌ها تروریست به سوریه برای پیوستن به گروه های تروریستی بوده است.

به همین دلیل این دو کشور در صورت قطع کمک های خود از داعش می توانستند ضربه مهلکی به این گروه تروریستی وارد کنند. آزادی شهرهایی مانند موصل، فلوجه، تکریت در عراق و الرقه، دیرالزور، و حلب در سوریه باعث شد تا ترکیه و قطر نقشه خود در سوریه را پایان یافته ببینند. به همین دلیل این دو کشور رسما از گروه مخالفان دولت سوریه خارج شدند و اکنون حتی زمزمه هایی از احتمال مذاکره اردوغان با دولت سوریه نیز به گوش می رسد.

پایان سخن

ایران از همان ابتدای فعالیت داعش در عرصه منطقه پرچم مبارزه با تروریست ها را برافراشت و با کمک های مستشاری و نظامی درعراق و سوریه درمرحله اول از گسترش بیش از حد داعش جلوگیری کرد. در مرحله دوم ایران با کمک های خود در عراق وسوریه و کمک به شکل گیری گروه های مردمی زمینه مبارزه با داعش را فراهم ساخت. مرحله سوم، ایران به درخواست عراق و سوریه نیروهایی را به این دو کشور اعزام و به صورت مستقیم با فرماندهی سردار سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران رهبری عملیات علیه داعش را برعهده گرفت. در نهایت نیز ایران پس از آزادی شهر البوکمال پایان پروژه داعش در عراق و سوریه را اعلام کرد. این مسئله به خوبی نقش و جایگاه ایران در مقوله مبارزه با تروریسم را اثبات کرد.

[۱] http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13960519000435

[۲] http://npps.ir/ArticlePreview.aspx?id=141984

[۳] http://www.taadolnewspaper.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87-57/111466-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D8%B9%D8%B4

[۴] سید علی نجات، بحران سوریه و بازیگران منطقه ای ،موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر،اردیبهشت ۹۶، ص۱۷۶ – ۱۹۸