دست کم ۱۰ نفر از کادرهای برجسته پ.ک.ک در چند کشور اروپایی به سر می‌برند و اگر قرار باشد پلیس اینترپل تمام درخواست‌های ترکیه را اجابت کند وجهه حقوق‌بشری قاره سبز زیر سوال خواهد رفت.
روز گذشته شاهد دستگیری «صالح مسلم» رهبر سابق حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه در پایتخت جمهوری چک بودیم که در چند دقیقه به یکی از مهمترین اخبار مرتبط با تحولات منطقه تبدیل شد. پلیس بین‌الملل بنا به درخواست ترکیه، این چهره کُرد سوری را دستگیر کرد و مقام‌های آنکارا از جمهوری چک خواستند هرچه سریع‌تر، صالح مسلم را به ترکیه تحویل دهند. عده‌ای دستگیری این رهبر کرد تبار را به ضرر ترکیه خصوصاً در زمین بازی سوریه می‌دانند و عده‌ای دیگر این پرونده را یک پیروزی داخلی برای اردوغان و حزب عدالت و توسعه قلمداد می‌کنند.
از این جهت برای واکاوی ابعاد و اهمیت این موضوع به گفت‌وگو با «محمدعلی دستمالی» کارشناس مسائل ترکیه و کردهاپرداختیم که مشروح آن از نظر می‌گذرد.
ایلنا: دستگیری صالح مسلم در پراگ چگونه صورت گرفته؛ اساساً چرا ترکیه درخواست دستگیری این رهبر کُرد سوریه را به اینترپل داده است؟
محمدعلی دستمالی: بر این باورم که دستگیری صالح مسلم در کشور اروپایی چک، اتفاق مهمی است و می‌تواند بر بخشی از مسائل سیاست داخلی ترکیه، اثر بگذارد. درخواستی که ترکیه از پلیس بین‌الملل کرده در واقع یک اقدام حقوقی است و اینترپل به درخواست ترکیه «صالح مسلم» را دستگیر کرده است. اتهامات سنگینی همچون تلاش برای تهدید وحدت و امنیت ترکیه، آمریت در قتل نفس، ضربه زدن به اموال عمومی و اتهاماتی از این دست، علیه این شهروند کُرد سوری مطرح شده است. این اتهامات مستقیماً متوجه ایشان نیست و ترکیه در واقع به شکل غیرمستقیم، او را بانی خشونت معرفی کرده است.
البته باید بگویم که در حال حاضر صالح مسلم در عمل رهبری حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه (PYD) را در دست ندارد و فردی به نام «شاهوز» عهده‌دار این پست شده است. اما در هر حال فرد مهمی است و دستگیری او می‌تواند در شرایط کنونی بر بخش مهمی از کردهای سوریه تاثیر منفی بگذارد و سازماندهی نیروهای کُرد سوری وابسته به پ.ک.ک در شمال سوریه را دچار مشکل و وقفه کند. معتقدم که این اتفاق هم در حوزه «روابط ترکیه و اتحادیه اروپا» و هم در حوزه «تحولات کُردی مرتبط با ترکیه و سوریه» موضوع مهمی است.
ایلنا: چقدر احتمال می‌دهید که جمهوری چک، صالح مسلم را به ترکیه تحویل دهد؟
محمدعلی دستمالی: تصور می‌کنم که موضوع دستگیری و استرداد صالح مسلم به ترکیه امر آسانی نیست و آنکارا در شرایط کنونی نباید توقع داشته باشد که این درخواست خیلی زود برآورده شود. چراکه اساساً دستگیری صالح مسلم با اتفاقی که برای «عبدالله اوجالان» در سال ۱۹۹۹ میلادی در کنیا روی داد، تفاوت اساسی دارد. صالح مسلم یک شهروند کُرد سوری است و پیش‌تر بارها به بسیاری از کشورهای منطقه و جهان همچون عراق، ترکیه، روسیه، بریتانیا، فرانسه، آلمان، سوئد و سوئیس سفر کرده و در بسیاری از محافل دیپلماتیک جهان سخنرانی کرده است. او بارها با سران اتحادیه اروپا دیدار کرده و توانسته خود را همچون یک سیاستمدار و دیپلمات کُرد معرفی کند که در چند سال اخیر در مناطق کردنشین سوریه، حزب او در برابر تروریسم جنگیده و یکی از پسران صالح مسلم نیز در این راه و در جنگ با جبهه‌النصره (شاخه سازمان تروریستی القاعده در سوریه) جان خود را از دست داده است
اثبات اتهامات دادگاه آنکارا علیه او، بسیار دشوار است و اگر معاملات پشت پرده و اتفاقات خاصی روی ندهد، تحویل دادن او به ترکیه ممکن نیست. البته پیداست در این پرونده، ترکیه از تمام لابی‌های سیاسی و کانال‌های حقوقی و اطلاعاتی خود بهره گرفته و نمی‌خواهد در این موضوع کوتاه بیاید. از سوی دیگر، جمهوری چک عضو اتحادیه اروپا است و بعید به نظر می‌رسد که در این مورد به شکل مستقل، تصمیمی اتخاذ کند. حال باید دید که دادگاه پراگ در این قضیه چگونه عمل می‌کند؛ آیا اسناد، مدارک و دادنامه‌ای که در ترکیه و در دادگاه آنکارا تنظیم شده، مورد توجه قرار می‌گیرد؟ آیا دادگاه به شیوه سیاسی و فرمایشی عمل خواهد کرد؟ فعلاً پاسخ این سوالات روشن نیست.
در همین مدتی که خبر دستگیری مسلم منتشر شده است، شایعاتی در مورد آزادی او مطرح شده که البته هیچکدام از این شایعات تایید نشده است. ضمن اینکه باید این مساله را هم به خاطر بیاوریم که دست کم ۱۰ نفر از کادرهای برجسته پ.ک.ک در چند کشور اروپایی به سر می‌برند و اگر قرار باشد پلیس بین‌الملل و کشورهای اروپایی به تمام درخواست‌های ترکیه تن داده و آنان را به آنکارا تحویل دهند، کردهای مهاجر ساکن اروپا می‌توانند برای این کشورها، دردسر ایجاد کنند و وجهه و اعتبار حقوق بشری اروپا زیر سوال برود.
ایلنا: ترکیه هم اکنون در عفرین واقع در شمال سوریه در قالب «عملیات شاخه زیتون» به کردها حمله‌ور شده و در شمال عراق گهگاهی به مواضع پ.ک.ک به شکل هوایی حمله می کند. از سوی دیگر، برخی از سیاستمداران کُرد را زندانی کرده و حالا هم پرونده صالح مسلم به میان آمده است. آیا مجموع اقدام‌ها نشان‌دهنده این است که ترکیه همچنان با معضل کُردها سر و کار دارد؟
محمدعلی دستمالی: بله؛ دقیقا همینطور است. ترکیه همچنان با این مساله درگیر است و البته گاهی از این مساله برای منافع و مسائل داخلی و رقابت‌های حزبی بهره می‌گیرد.
ایلنا: در مورد ابعاد داخلی این مساله بیشتر توضیح دهید. آیا امیدی به آغاز مجدد مذاکرات صلح در ترکیه وجود ندارد؟
محمدعلی دستمالی: خیر؛ این موضوع بسیار بعید است. در شرایط کنونی، پ.ک.ک هیچ توان، امکان و کارت خاصی برای اعمال فشار بر ترکیه در اختیار ندارد و بنابراین آنکارا نیازی به مذاکره نمی‌بیند. پ.ک.ک در عمل زمین‌گیر شده و اردوغان بر اسب مراد خویش سوار است. پ.ک.ک در برابر تجهیزات جنگی نوین ترکیه و اشراف اطلاعاتی هوایی- زمینی ارتش و نیروهای امنیتی این کشور، توان رزمی و چریکی قابل توجهی ندارد. از سوی دیگر خطاهای استراتژیک سران این حزب در کوهستان قندیل، شرایطی فراهم کرد و بهانه‌هایی به دست دستگاه قضای ترکیه داد که اغلب سیاستمداران مشهور کُرد ترکیه همچون «صلاح‌الدین دمیرتاش» و دیگران، روانه زندان شدند.
در نتیجه امکان سازماندهی مردمی و به راه انداختن تظاهرات و راهپیمایی هم وجود ندارد و حزب عدالت و توسعه توانسته است که با جلب آراء و رضایت، بخش قابل توجهی از کردهای اسلامگرا، کنترل اوضاع را به دست بگیرد و هراسی از واکنش کردها در داخل کشور نداشته باشد. اما در هر حال، از یاد نبریم که اردوغان و تیم او، تمام امتیازات و پیروزی‌های کنونی خود در برابر کردها را، تا حد زیادی با استفاده از خشونت به دست آورده‌اند و این به معنی حل معضل کردها در ترکیه نیست. از منظر روانشناسی اجتماعی و فرهنگی، ایجاد فضای دو قطبی ترکی – کُردی به نفع هیچ شخصی نیست. حزب حاکم از این مساله به سود مسائل حزبی خود بهره‌کشی می‌کند و این اقدام غلط، در آینده، تبعات و پیامدهای منفی به بار خواهد آورد.
ایلنا: به عنوان آخرین پرسش، این مساله تا چه حد بر انتخابات آتی ترکیه تاثیر خواهد گذاشت؟
محمدعلی دستمالی: بله؛ بدون شک تاثیرگذار است. در شرایط کنونی همه چیز به نفع حزب عدالت و توسعه (AKP) و موافقین و هم‌پیمانان این حزب یعنی حزب حرکت ملی (MHP)، حزب وحدت بزرگ (BBP) و تا حدودی به نفع احزاب اسلامی کوچک‌تر همچون حزب سعادت (SP) و حزب مبارزه حُر (HUDAPAR) است. اردوغان تلاش می‌کند حمله به عفرین، دستیگری صالح مسلم و بی اثر کردن پ.ک.ک و همچنین خنثی‌سازی تحرکات «فتح‌الله گولن» و شاگردان او را به حماسه ملی و کارت پیروزی خود و حزب عدالت و توسعه تبدیل کند و شواهد نشان می‌دهد در این مسیر، مانع جدی و رقیب قدرتمندی ندارد. اما همچنان که اشاره کردم، در حوزه اجتماعی، این سبک مدیریت و اداره حکومت، شباهتی به حل معضل ندارد و فقط در حد مُسکن یا تلاش برای پاک کردن صورت مساله عمل می‌کند.
