وضعیت کنونی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس یازدهم در ادوار مختلف مجلس کم‌سابقه است. با وجود اینکه در بسیاری از ادوار دیگر هم برای تشکیل برخی از کمیسیون‌ها مشکلاتی وجود داشته اما روندی که این دوره نمایندگان در پیش گرفته‌اند تعجب برانگیز است. عدم استقبال از حضور در کمیسیون حقوقی و قضایی تا جایی پیش رفت که نهایتا آیین‌نامه داخلی مجلس تغییر و حداقل اعضای کمیسیون‌ها تقلیل یافت.
محمدعلی پورمختار، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی در مجلس دهم علاوه بر انتقاد از قایع رخ داده در این خصوص، تقصیر اصلی را متوجه هیات‌رئیسه مجلس و ناکارآمدی آنها می‌داند. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
*با گذشت حدود ۳ ماه از تشکیل مجلس یازدهم هنوز تکلیف کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس به عنوان یکی از مهمترین کمیسیون‌ها مشخص نیست. نمایندگان تمایلی برای حضور در این کمیسیون ندارند و فشار افکارعمومی هم نتوانسته آنها را راغب کند. به نظر شما چرا معمولا تمایل برای حضور در کمیسیون حقوقی و قضایی نسبت به دیگر کمیسیون‌ها کمتر است؟
نمایندگان مجلس به خصوص کسانی که از شهرستان‌ها انتخاب شده‌اند چون رای آنها برگرفته از آرای مردمی است، مطالباتی در حوزه‌های مختلف وزارتخانه‌ای مانند بهداشت و درمان، راه و شهرسازی، صمت، بودجه و … دارند. بر همین اساس برای اینکه نمایندگان بتوانند پاسخگوی این نیازها باشند، معمولا تلاش می‌کنند در کمیسیون‌های زیرمجموعه همان حوزه‌ها بروند تا از طریق وزرایی که مرتبط به آن کمیسیون تخصصی هستند بتوانند نامه‌نگاری انجام دهند و مشکلات حوزه انتخابیه را حل کنند. بنابراین پرطرفدار بودن برخی از این کمیسیون‌ها به این دلیل است که عاملی برای حل مشکلات و موانع حوزه انتخابیه هستند.
*یعنی همه نمایندگانی که اصرار به حضور در برخی کمیسیون‌های خاص دارند، دغدغه‌شان حوزه انتخابیه است؟
یکی از دلایل دیگر هم این است که بتوانند به همراه وزیر سفرهای خارجی داشته باشند. در همین حوزه کمیسیون امنیت ملی را بیشتر می‌پسندند اگرچه دیگر وزارتخانه‌ها از این نوع سفرها دارند و هر از گاهی نمایندگان هم به همراه آنها سفر می‌کنند.
در هر صورت این امر موجب شده که نوع انتخاب‌ها بیشتر به سمت و سوی این کمیسیون‌ها باشد. هرچند می‌بینیم کسانی که به این کمیسیون‌ها رفته‌اند خیلی کمتر آشنایی و تخصص لازم را دارند. همین موضوع باعث کاهش کارایی کمیسیون می‌شود و در ادامه ضعف عملکرد مجلس را به همراه خواهد داشت.
*اهمیت کمیسیون حقوقی و قضایی در چیست، اگر آنقدر که نمایندگان نشان می‌دهند بی‌اهمیت است چرا ان را منحل یا ادغام نمی‌کنند؟
کمیسیون حقوقی و قضایی یک کمیسیون در کنار چهارده کمیسیون دیگر است، اما یک قوه با این کمیسیون مرتبط است. مسائلی که در کشور در حوزه مسائل حقوقی و قضایی است، بسیار مهم و تاثیرگذار است. اما چون نگاه نمایندگان بر این است که بتوانند از ظرفیت قوه مجریه برای حل مسائل محلی استفاده کنند که بالاخره رای‌آور هم هست و شانس بیشتری برای حضور در دوره بعدی مجلس دارند، بر همین اساس کمتر به کمیسیون حقوقی و قضایی اقبال نشان می‌دهند و این به ضرر کشور است.
*مگر نماینده مجلسی که در کمیسیون حقوقی و قضایی حضور دارد، نمی‌توانند از طریق نامه‌نگاری یا نوبت گرفتن و حضور در وزارتخانه درخواست و مطالبات مردم حوزه انتخابیه خود را محقق کند؟
چرا به راحتی امکان ارتباط برقرار کردن نمایندگان با هر وزارتخانه‌ای که بخواهند وجود دارد و می‌توانند بروند و مشکلات خود را در میان بگذارند.
*شما خودتان سابقه حضور در کمیسیون حقوقی و قضایی را دارید دیگر، آیا در دوره حضورتان در این کمیسیون نتوانستید مشکلات حوزه انتخابیه خود را حل و فصل کنید؟
نه واقعا هیچ مشکلی در این خصوص نداشتیم. بالاخره وزارتخانه‌ها هستند و اعضای آن هم مدام در مجلس رفت و آمد می‌کنند. همچنین وقت ملاقات‌هایی گرفته می‌شود که نمایندگان بر همین اساس به وزارتخانه مراجعه و کارهای خود را انجام می‌دهند. اما همان‌طور که گفتم این یک تصور نادرست است که در این خصوص وجود دارد.
*در صحبت‌های خود از سفرهای خارجی به عنوان یکی از مشوق‌هایی صحبت کردید که نمایندگان را ترغیب به حضور در برخی کمیسیون‌ها با چنین ظرفیتی می‌کند. آیا در مجلس دهم نمایندگان مصوبه‌ای درباره محدودسازی سفرهای نمایندگان نداشتند و این امر ساماندهی نشد؟
نه سفرها در دوره قبل هم هیچ‌گاه ساماندهی نشد و نوعی ناعدالتی هم در این زمینه حاکم بود. من لیست را که دیدم بعضا کسانی بودند که یازده، دوازده بار در طول ۲ سال به سفر خارجی رفته بودند و در مقابل کسی وجود داشت که یک بار هم سفر نرفته بود. تا آخر هم ساماندهی نشد، حالا باید دید در این مجلس چه تصمیمی برای این رویه گرفته می‌شود.
*اهمیت این سفرها در چیست؟
سفرها خود موجب می‌شود که آشنایی بیشتری برای نماینده در آن حوزه ایجاد شود. به هر حال امکان بازدید از کشورهای مختلفی وجود دارد، بر تجربه آنها تاثیر می‌گذارد و از طرفی جرقه‌هایی وجود خواهد داشت که بتوان نتیجه آن را در کشور فعال کرد. اما از لحاظ عملی نه، ما هیچ فایده و تاثیری از این سفرهای نمایندگان ندیدیم.
*با توجه به تشکیل نشدن کمیسیون حقوقی و قضایی، این امر چه تاثیری بر طرح‌ها، لوایح و مصوباتی خواهد داشت که در مجلس بررسی می‌شوند؟
مسلما تاثیرگذار است، چون به هر حال طرح‌ها و لوایحی به عنوان کمیسیون فرعی به آن ارجاع می‌شود و نیاز به بررسی موضوع از ابعاد حقوقی و قضایی است. اما به جز این، تغییر و تحولاتی که در حال حضار مدنظر قوه قضاییه است و از آن یاد می‌کنند نیاز به همراهی مجلس و اصلاح قانون دارد. زمانی که کمیسیون حقوقی و قضایی نباشد عملا کارها در این زمینه ابتر می‌ماند. این مصوبات در مواردی پشتوانه قانونی خود را از دست می‌دهد. بنابراین باید هر چه سریعتر این کمیسیون تشکیل شود.
جالب است که تقریبا در همه دوره‌ها مخصوصا در دوره دهم تقریبا ۳۵ درصد از مصوبات نهایی مجلس خروجی کمیسیون حقوقی و قضایی بود و این نشان دهنده اهمیت آن است.
*این روند نشان دهنده ضعف و ناکارآمدی هیات‌رئیسه مجلس نیست؟ در دوره‌های گذشته شاهد بودیم که علاوه بر تعامل و رایزنی اعضای هیات‌رئیسه با نمایندگان، خود اعضای هیات‌رئیسه هم کمیسیون‌هایی را انتخاب می‌کردند که کم جمعیت‌تر بودند و کمتر نمایندگان تمایلی برای حضور در آنها داشتند، اما این دوره هیچ یک از موارد را نمی‌بینیم. اصلا گویا نمایندگان چیزی به اسم هیات‌رئیسه را قبول ندارند.
بله این ایرادی است که وجود دارد و به وضوح قابل روئیت است. در ساماندهی کمیسیون‌ها هم به شدت این ضعف دیده می‌شود. هیچ کمیسیونی نباید خالی بماند به نحوی که حتی آن حداقل را هم نداشته باشد. هرچند که الان آیین‌نامه داخلی مجلس را اصلاح کردند و حداقل تعداد کمیسیون‌ها از ۱۹ نفر به ۱۳ نفر تقلیل یافت.
*آیا هیات‌رئیسه و نمایندگان مجلس کار درستی کردند که به جای اصلاح روند و رویه خود، اقدام به اصلاح آیین‌نامه داخلی مجلس کردند و آن را با عملکرد خود تطبیق دادند؟
نه این کار به هیچ‌وجه درست نبود اما به هر حال انجام شد. چون هیات‌رئیسه هم بیشتر از این تعدادی که در حال حاضر هستند را نتوانست در کمیسیون جا بدهد. با این وضعیت عملا کارهای حقوقی و قضایی کشور معطل می‌ماند. این می‌طلبد که هیات‌رئیسه تحصیل‌کردگان حقوقی، دارندگان پایه‌های قضایی یا روحانیون را که آنها هم به مباحث حقوقی آشنا هستند را مورد استفاده قرار دهد تا این کمیسیون هرچه سریعتر شکل بگیرد.
*هیات‌رئیسه می‌تواند با تحکم و اجبار نمایندگان را ملزم به حضور در کمیسیون حقوقی و قضایی کند؟
بله این امکان وجود دارد، چون به هر حال انتخاب اعضای کمیسیون‌ها براساس سابقه، تحصیلات، تخصص، و … است. اینها را باید از روز اول سازماندهی می‌کردند. افرادی الان در مجلس حضور دارند که به کمیسیون کشاورزی رفته‌اند در حالی که روحانی هستند یا به کمیسیون صنایع و معادن رفته‌اند در حالی که قاضی هستند. اینها درست نیست، هیات‌رئیسه باید بر این روند نظارت می‌کرد.
*به نظرتان چرا هیات‌رئیسه مجلس چنین کاری را انجام نداده است؟
به دلیل اینکه رای و محبوبیت خود را در انتخابات و میان نمایندگان از دست ندهند به این شکل مماشات کرده‌اند و باعث بروز چنین اتفاقی شدند.
منبع: داتیکان
