ماسوله جایی است که همگان حداقل برای یک بار هم که شده نام آن را شنیده و بر زبان آورده‌اند. شهر ماسوله یکی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین مقاصد گردشگری استان گیلان و نیز ایران است که نه تنها سالیانه گردشگران داخلی زیادی را به خود جذب می‌کند، بلکه توانسته است ذهن کنجکاو و ماجراجوی گردشگران خارجی را به خود مشغول ساخته و پای آنان را به این شهر تاریخی و دیدنی باز کند.
ماسوله شهری تاریخی و فرهنگی است که چیدمان متفاوت و شگفت‌انگیز خانه‌ها بر روی یکدیگر باعث شده است تا به عنوان دهکده‌ای پلکانی و یکی از مهم‌ترین نمونه‌های معماری پلکانی شناخته شود. ماسوله در ۶٠ کیلومتری شهر رشت، در ٣۶ کیلومتری شهر فومن و ٢٠ کیلومتری شهر ماکلوان واقع شده است و در حدود ١٠٠ هکتار وسعت دارد. شهر ماسوله در جنوب غربی استان گیلان در بخش سردار جنگل فومن قرار گرفته و از سمت شمال به شهرستان ماسال، از سمت جنوب به طارم علیا (استان زنجان)، از سمت شرق به جلگه‌ی شهر فومن و از سمت غرب به شهرستان خلخال (استان اردبیل) محدود شده است.
ماسوله در دامنه‌ی کوهپایه و در ارتفاع ١٠۵٠ متری از سطح دریاهای آزاد قرار دارد. در این شهر که ساختار معماری آن به شکل پلکانی شکل گرفته، اختلاف ارتفاع بین پایین‌ترین نقطه‌ی شهر تا بالاترین نقطه در حدود ١٢٠ متر است. ماسوله از سه جهت شمال، جنوب و غرب رو به سوی کوه داشته و از سمت شرق در راستای دره‌هایی زیبا و تماشایی قرار می‌گیرد.
شهر ماسوله دارای قدمتی هشتصد تا هزار ساله است. در بیشتر ایام سال هاله‌ای از مه شهر را فرا گرفته و در بیشتر روزهای زمستان هوای ماسوله برفی و شهر لباس سپید برف را به تن می‌کند. آب و هوای خاص ماسوله باعث شده است که در هر فصلی از سال جلوه‌ای از زیبایی‌های طبیعی آن به نمایش گذاشته شود.
سخن در باب زیبایی‌ها و شگفتی‌های ماسوله زیاد است؛ از معماری کم‌نظیر و متفاوت آن گرفته، تا آب و هوای معتدل و کوهستانی آن، از خیابان‌های باریک و پیچ در پیچِ عاری از هر گونه خودرو گرفته تا کوه‌های سرسبز اطرافش. اما در این میان بازار ماسوله یکی از جاذبه‌های این شهر تاریخی و فرهنگی است که همیشه توانسته است نظر گردشگران را به خود جلب کرده و بخشی از زیبایی‌های این شهر دیدنی به شمار بیاید.
بازار ماسوله یکی از شاخصه‌های اصلی این شهر و در واقع قلب تپنده‌ی زیست شهری آن محسوب می‌شود. در این بازار محصولات بومی که توسط مردم محلی شهر تولید می‌شوند به فروش میرسند. یکی از ویژگی‌های مهم این بازار سنتی این است که در چهار سطح مجزا ساخته شده است، به گونه‌ای که در دو سطح پایینی مغازه‌ها از یک طبقه و در دو سطح بالایی از دو طبقه ساخته شده‌اند. بازار سنتی شهر ماسوله در مرکز شهر قرار داشته و توسط چهارمحله مسجدبر، خانه بر، کشه سر و اسدمحله احاطه شده است. پایین‌ترین سطح بازار راسته‌ی چموش‌دوزها و چاقوسازها بوده است. در طبقه‌ی دوم عمده فروشان و در طبقات سوم و چهارم عمده فروشان بزرگ و تجار قرار داشتند. حفاظ‌ها، ستون‌ها و ایوان‌های چوبی جلوه‌ی خاص و زیبایی به نمای بازار ماسوله بخشیده‌اند. در بازار سنتی ماسوله بیش از ١۶٠ دهنه مغازه قرار دارد که امروزه تعداد کمی از آن‌ها همچنان دائر هستند. برخی از این مغازه‌ها متروکه مانده‌اند، برخی تخریب شده‌اند و برخی دیگر تبدیل به انبار گشته‌اند. وجود چشمه‌ها، کاروانسراها و مساجد در داخل و یا در کنار این بازار نشان‌دهنده‌ی این است که این بازار در روزگاری از رونق خوبی برخوردار بوده است. بیش از سه کاروانسرای بزرگ در دو سمت بازار وجود داشتند که در قدیم محل اقامت تجار و بازرگانان بوده‌اند. در زمینه‌ی تاریخچه‌ی این بازار باید به این نکته هم اشاره داشت که قدیمی‌ترین مدرسه‌ی دولتی ماسوله نیز در بازار تشکیل شده بوده است. این مدرسه با پنج کلاس درس در طبقه‌ی دوم مغازه‌های بالاترین سطح بازار قرار داشته و دانش آموزان با وارد شدن به ایوان سرتاسری آن قادر بودند تا به درون کلاس‌های درس راه یابند. مایه‌ی تأسف است که امروزه تمامی این قسمت از بازار که سال‌های زیادی محل مدرسه‌ی ماسوله بوده به کلی تخریب شده و از بین رفته است.
اولین مغازه‌ای که پس از ورود به بازار ماسوله به چشم می‌خورد یک چایخانه‌ی سنتی است که بسیار پر طرفدار بوده و در آن دیزی، نوشیدنی گرم و قلیان عرضه می‌شود. برخی از چایخانه‌های روبازی که در بازار واقع شده‌اند علاوه بر داشتن نما به سمت بازار، دارای نمایی زیبا و تماشایی به سمت کوه‌های ماسوله نیز هستند. اگر چرخی در بازار ماسوله بزنید متوجه خواهید شد که مغازه‌های بسیاری به فروش ظروف مسی و برنجی و همچنین آینه‌هایی که قاب آن‌ها با دست طراحی شده‌اند اشتغال دارند که از صنایع دستی زیبای این منطقه است. یکی دیگر از محصولات زیبایی که در بازار سنتی ماسوله توجه‌ها را به سوی خود جلب می‌کند کیف‌های گلیمی زیبایی است که در میانه‌ی بازار به فروش میرسند و طرفداران فراوانی دارند. از محصولات خوراکی گرم و محبوبی که در بازار و در هوای سرد و کوهستانی ماسوله به فروش میرسند باقالی پخته، آش رشته و آش دوغ هستند. یکی از محصولات پر فروش بازار ماسوله که از صنایع دستی معروف این شهر به شمار می‌آید عروسک‌های رنگارنگ کاموایی است که توسط زنان و دختران بومی شهر تهیه و تولید می‌شود. عروسک‌های کاموایی دست ساخته با رنگبندی متنوع خود جلوه‌ای زیبا و متمایز به این بازار سنتی بخشیده است که در کمتر جایی نظیر آن دیده می‌شود. در بازار ماسوله عطاری‌ها هم بازار مناسبی دارند و به فروش انواع ادویه‌جات و عرقی‌جات می‌پردازند. نان روغنی، نان قندی، حلوای کنجدی و انواع لواشک از دیگر محصولات خوراکی‌ای هستند که در این بازار خوش آب و رنگ عرضه می‌شوند.
متأسفانه اجناس وارداتی چینی به این شهر تاریخی و فرهنگی نیز نفوذ کرده و بازار آن را تحت سیطره‌ی خود در آورده است. صنایع دستی چینی تبدیل به آفت زیست هنرمندان و صنعتگرانی شده است که از روح و جان خود در محصولات صنایع دستی می‌دمند و نیاز به حمایت از سوی متولیان امر و نیز گردشگرانی دارند که به این بازار سنتی به نیت خرید یک کالای دارای پیشینه قدم گذارده‌اند.
عکاس : مریم شکری
خبرنگار : جلال نعمتی
