رضا حمیدی دبیر هفتمین جشنواره شعر فجر با حضور در فارس به سوالاتی پیرامون این جشنواره پاسخ داد.
* جشنواره شعر میان شاعران مقبولیت یافته است
* درباره ساختار شعر فجر صحبت کنید. چرا ساختار ثابتی را شاهد نیستیم؟
۶ دوره‌ای است که جشنواره شعر فجر برگزار شده و امسال دفتر هفتم گشوده و تا ۷ اسفند هم به پایان خواهد رسید. در دوره‌های مختلف جشنواره شورای سیاستگذاری شعر فجر داشتیم که امسال به دلیل ارتقای جایگاه آن،کلیه امور مربوط به شعر در کشور را در برنامه‌های این شورا دیدیم که جلسات شورای سیاستگذاری شعر به ریاست وزیر ارشاد و دبیری طالبیان قائم مقام وزیردر امور شعرو ادب برگزار می شود.
اما ساختار، در دو دوره اول این جشنواره اختصاص به تجلیل از شاعران استانی و کشوری داشت، اما پس از آنکه رقابتی شد، دبیران جشنواره از میان بزرگان شعر کشور انتخاب شدند، استاد علی معلم دامغانی، دکتر اکرامی‌فر، علیرضا قزوه، استاد گرمارودی، بیگی حبیب‌آبادی.
* اطلاع‌رسانی می‌کردیم بیش از ۴۰۰۰شاعر شرکت می‌کردند
از دوره سوم که رقابتی شد ۲۶۰ شاعر در جشنواره شرکت کردند و امسال که ما در خدمت شما هستیم ۲ هزار و ۳۷ شاعر شرکت کرده‌اند، یعنی جشنواره گام به گام میان شاعران مقبولیت یافته است. بی شک اگر امسال اطلاع‌رسانی بیشتری صورت می‌گرفت مطمئناً دو برابر این میزان را شاهد بودیم و افرادی هم که شرکت کرده‌اند، شاعران خوب کشور بوده‌اند، وقتی آثار را بررسی و داوران داوری را تمام کردند، همه اذعان داشتند که هم محتوای شعرها خوب بود و هم سبک، البته برخی هم به عدم تغییر زبان شعر اشاره کرده‌اند که آن بحثی جداست، اما محتوای شعرها خوب بود، حتی در این راستا برخی از داوران از تعبیر غافلگیری استفاده کردند، کیفیت و کمیت بسیار خوب بود؛ اما هر سال ما شاهد تغییر جشنواره نیستیم، دو سال اول تجلیل و تقدیر بود و از دوره سوم رقابتی شد. دبیرخانه براساس اهداف و مواردی که در فراخوان بود، وارد عمل شده و شاعران آثاری را ارسال می‌کردند.
* جشنواره شعر فجر تا چه میزان می‌تواند جامعه شعری و شاعران را معرفی کند؟
درصد نمی‌توانیم عنوان کنیم، ادبیات یک جریان سیال و پویاست که هر روز موج های جدیدی به آن افزوده میشود و در چنین شرایطی برگزاری جشنواره‌ای چون شعر فجر می تواند پیامدهای مثبت بسیار در پی داشته باشد و اهتمام جشنواره شعر فجر بر آن است تا شاعران مشتاق و علاقمند از تمامی استان‌های کشوری که سرایش شعر را، نه فقط پاسخی به دلبستگی‌های شخصی ، بلکه تحقق وظیفه ای خطیر به رسالت هنرمندانه خویش در قبال ایران و انقلاب اسلامی می دانند را ، گرد هم آورد و با شناسایی استعداهای جوان و مستعد این حوزه، سرمایه‌های هنر شعر کشور را تجمیع بخشد.
* باید پرسید چرا تلویزیون به کمک شعر فجر نیامد؟
* مشکل ما این است که تنها ارشاد را متولی فرهنگ می‌دانیم. البته وزارت ارشاد، حوزه هنری، آموزش و پرورش و سایر نهادها متولی هستند، چرا تلویزیون به کمک شعر فجر نیامد؟ فکر می‌کنیم شعر فجر به شعر انقلابی توجهی ندارد.
ماهیت سینما با شعر متفاوت است. سینما یک صنعت و هنر هفتم بوده و هنرهای پیشین را در دل خود دارد، وقتی می‌گوییم هنر هفتم یعنی موسیقی، رسانه، معماری ، تاتر و… را در خود دارد و خودش هم هنر هفتم و هم رسانه است. همه در همه جای دنیا به این صنعت اقبال نشان داده‌اند. به سینما یک رویکرد متفاوتی وجود دارد تا شعر، اینکه تلویزیون هم به سینما بها می‌دهد، مطبوعات هم اینگونه‌اند، هر کشوری یک هنر ملی دارد. این هنر در برخی کشورها موسیقی و در برخی دیگر معماری است. اما در ایران هنر ملی شعر است. از این رو، رهبری از شعر به عنوان ثروت ملی یاد کرده‌اند و جایی هم نقل به مضمون فرموده‌اند که اگر بودجه فرهنگی در اختیار داشتم که باید در مسیر فرهنگی خرج می‌کردم، همه را در شعر هزینه می‌کردم. این همه توجه از سوی متولیان اصلی کشور وجود دارد، اما متأسفانه در رسانه‌ها اینگونه نیست. باید این گلایه را هم از رسانه‌ها داشته باشیم. پیش از داوری داوران را اعلام می‌کنیم، نیمی از داوران ما از چهره‌های ماندگار هستند.
* یک سوم داوران از چهره‌های ماندگار هستند/ گلایه از رسانه‌ها
* یکی از کارهای خوب جشنواره که قابل تحسین است، همین موضوع معرفی داوران بود و یا تقدیر از شاعران کوچ کرده که نکته مطلوبی برای جشنواره است.
یک سوم داوران این دوره جزو چهره‌های ماندگار کشور هستند. تحصیلات اکثر این افراد دکترا است و برخی از آنها همانند آقای دکتر کزازی که در بخش پژوهش داوری کردند دارای دو دفتر شعر هستند، یا آقای دکتر ترکی شاعر و استاد دانشگاه است، دکترحسین رزمجو پژوهشگر زبردستی است و…
وقتی برای نخستین‌بار داوران جشنواره شعر فجر را معرفی می‌کنیم، ببینید چند رسانه آن را درست پوشش می‌دهند یا حتی مطبوعات کشور! اما در بخش فیلم حتی افراد متوسط داوری سریعاً در تمام مطبوعات و رسانه‌ها منعکس می‌شوند یا برای تجلیل از یک هنرپیشه اکثر مطبوعات به آن می‌پردازند، در صورتی که تجلیل از نخبگان شعر در رسانه ها بازتاب چندانی نمی‌یابد.
ما تمام تلاش خود را کرده‌ایم تا سطح جشنواره بالا رود، حالا در تعامل با صدا و سیما، سال گذشته با مسئولان این سازمان نشستی داشتیم، آنجا قرار شد برخی شبکه‌ها به شعر، برخی فیلم و تئاتر اختصاص پیدا کند. شبکه آموزش سهم شعر فجر شد که به این هم کمتر توجه شد.
* اقبال جامعه به شعر زیاد است اما رسانه ملی توجه ندارد
البته افتتاحیه هفتمین دوره که در جزیره خارک بود، به صورت مستقیم از شبکه استان و بخشی از شبکه تماشا و بخشی را شبکه خبر مستقیم پخش کردند، اما این توجه‌ها و نگاه‌ها و زمان آن درست مشخص نیست، اتفاقی است، اما در حوزه فیلم این موضوع اتفاقی نیست و براساس یک برنامه‌ریزی قبلی اتفاق می‌افتد. ما از رسانه‌ها انتظار داریم که خودشان نسبت به جشنواره اهتمام ویژه ای داشته باشند. باید توجه کرد خود رسانه‌ها تا چه حد به سمت ما آمده‌اند تا در تعامل باشند. آیا در حوزه فیلم جشنواره با صدا و سیما در تعامل بوده یا آنها دنبال پوشش اخبار جشنواره فیلم بوده‌اند.برنامه هفت در طول برگزاری در برج میلاد مستقر بود و برنامه زنده داشت آیا برای شعر نباید این نوع نگاه باشد ؟ اقبالی که از شعر از سوی مردم است فکر نمی کنم کمتر از فیلم باشد نمونه آن پخش شعرخوانی شاعران در نیمه ماه مبارک رمضان در محضر مقام معظم رهبری است که همه قشرهای جامعه با علاقه پیگیر مشاهده این برنامه اند.به شعر کشش است ، توجه رسانه ها کمرنگ است که ان شاالله امسال این عنایت بهتر و بیشتر شود.
اگر هنری بخواهد مطرح شود، بشدت نیاز به توجه رسانه‌ها دارد. در این میان، سینما از وضعیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا هم هنر است و هم خود یک رسانه قدرتمند و مردمی. بنابراین می‌تواند جور خود را بکشد و بار خود را کم‌وبیش به منزل برساند؛ بر خلاف هنرهای دیگری همچون شعر، که نیازمند یاریگری و همدلی و همراهی رسانه‌ها است.
قبول دارم که شعر نیز خود یک رسانه است؛ اما جنبه رسانگی آن اولا بسیار محدوتر از سینما است و ثانیا شعر فاخر و کلاسیک معاصر، اگر هم رسانه باشد، بیشتر در میان نخبگان رواج دارد و هنوز راه خود را کاملا به کوچه‌ها و خیابان‌های شهر باز نکرده است. بنابراین نیاز شعر کلاسیک و فنی، به همکاری رسانه‌های مختلف، بسیار بیش از هنری مانند سینما است. ” جامعه بدون شعر و شاعری، ناقصه الخلقه است؛ حتی اگر سرشار از اندیشه و صنعت باشد؛ چون شعر، قدرت ساماندهی عجیبی به اندیشه‌ها دارد؛ “بنابراین بایسته است که رسانه‌ها به کمک این فن شریف بیایند و در احیا و روزآمدی آن بکوشند. چنانکه حافظ می‌گوید:
کس چو حافظ نگشاد از رخ اندیشه نقاب
تا سر زلف سخن را به قلم شانه زدند
یعنی گیسوی پریشان اندیشه، نیاز به شانه‌ای از جنس سخن دارد تا از رخ اندیشه، پرده برگیرد.
به گفته رهبر انقلاب، شعر ما ثروت ملی ما است. شاید این تعبیر را نتوان درباره هنرهای دیگر به کار برد. فقط درباره شعر است که می‌توان از این تعبیر استفاده کرد. همه کشورهای جهان، کشور ما را با شعر و شاعرانش می‌شناسند. در این راستا انقلاب شکوهمند اسلامی و رهبری امام خمینی (ره) افزون بر ادبیات، اسباب شناخته شدن بیشتر ایران را در جامعه جهانی فراهم آورد و امید است این روال و ورند همچنان پویا و پوینده باقی بماند.
* نشست خبری دوم شعر فجر در راه است
* چرا انعکاس و انتشار اخبار شعر فجر تنها منتج به یک نشست خبری شد در صورتی که سایر جشنواره‌های فجر اینگونه نبود. طی یک مدت ده روزه، پیش از آغاز جشنواره‌ها در تدارک ارائه خبر بودند، اما شعر فجر اینگونه نبود؟
در شعر فجر هم یک نشست خبری با حضور وزیر ارشاد برگزار شد و قرار است یک نشست هم پیش از اختتامیه با برخی از رسانه‌ها داشته باشیم.
* درباره شعر انقلابی انفعالی عمل نمی‌کنیم
* وضعیت شعر انقلابی در حال حاضر خوب نیست، چرا منفعل عمل می‌کنید؟
منفعل نبودیم، وقتی فراخوان در حوزه‌های مختلف منتشر می‌کنیم، هر سال یک بخش ویژه همچون بیداری اسلامی یا پیامبر اعظم (ص)داریم. ما ادبیات انقلاب را قوی ترین و موثرترین جریان فرهنگی برای تثبیت و تبیین حقایق ، معارف و دستآوردهای انقلاب اسلامی می‌دانیم و جشنواره شعر فجر، با همراهی شاعران و هنرمندان فعال و علاقمند به ادبیات و هنر انقلاب اسلامی از سراسر کشور می تواند بانی رشد و تعالی جریان ادبی شعر انقلاب اسلامی گردد.
* این خوب است، اما اینکه شعر انقلابی نیست! ما در حوزه شعر انقلابی به معنای کامل کلمه منفعلیم.
در بحث شعر انقلاب، حتی در شعرخوانی استان‌ها اغلب رویکرد انقلابی بود، حتی برخی از آثار برگزیده در بخش ترانه درباره جنگ و شهدا و جانبازان است، ولی باید توجه داشته باشیم که در بحث شعر شاهد برپایی کنگره‌های مختلفی هستیم، شعر زنان عاشورایی، دفاع مقدس، مهدویت انتظار و…هرچند در جشنواره نیز باید به این مهم اهتمام جدی داشته باشیم.
* اما جشنواره شعر فجر ویترین است؛ کتاب سه جلدی «سرو بلورین» که سال گذشته منتشر شد، این کارها به چشم نمی‌آید، فکر می‌کنیم این آثار در ارشاد ممیزی میشود.
وقتی شاهد اهانت به پیشوای دهم هستیم، کنگره دهمین پیشوا را برگزار می‌کنیم، شاعران هم حدود هزار اثر ارسال کردند، این رویکرد نشانه توجه وزیر محترم ارشاد است، اکثر آثار جشنواره هم رویکرد انقلابی دارد و هم به بحث جنگ می‌پردازد. اما باید در شورای سیاستگذاری شعر که در بعد از جشنواره برگزار میشود این موضوع را در دستور جلسات قرار دهیم، یکی از آنها این است که رویکرد ما در سال آینده به جشنواره کتاب باشد. اما باید با سیاست دیگری به اشعار انقلابی توجه داشته باشیم، مثلاً امسال قرار است شاعر مردمی دهه اخیر را معرفی کنیم، اما می‌توانیم برای سال‌های آتی شاعر انقلابی که بیشترین اهتمام را به جنگ و انقلاب و دفاع مقدس داشته مورد تقدیر قرار دهیم. در بخش ارسال آثار هم باید فضایی باز کنیم که موضوع انتخاب کنیم.
* رویکرد ویژه به شعر انقلاب بعد از اتمام جشنواره شعر فجر!
* شعر انقلابی یعنی پرتحرک و گاهی معترض، چه اشکال دارد شعری حاوی مشکلات باشد، چرا در این حوزه و شعر فجر شاهد اثری اینگونه نبودیم.
وقتی شاهد اهانت به پیشوای دهم هستیم، کنگره دهمین پیشوا را برگزار می‌کنیم، افراد مختلفی هم حدود هزار اثر رسید، این رویکرد نشانه توجه ارشاد است، اکثر آثار جشنواره هم رویکرد انقلابی دارد و هم به بحث جنگ می‌پردازد. اما باید در شورای سیاستگذاری شعر فجر که در بعد از جشنواره برگزار میشود این موضوع را در دستور جلسات قرار دهیم، یکی از آنها این است که رویکرد ما در سال آینده به جشنواره کتاب باشد تا ارسال آثار. اما باید با سیاست دیگری به اشعار انقلابی توجه داشته باشیم، مثلاً امسال قرار است شاعر مردمی دهه اخیر را معرفی کنیم، اما می‌توانیم برای سال‌های آتی شاعر انقلابی که بیشترین اهتمام را به جنگ و انقلاب و دفاع مقدس داشته مورد تقدیر قرار دهیم. در بخش ارسال آثار هم باید فضایی باز کنیم که موضوع انتخاب کنیم.
* موضوع‌بندی خوب است، اما انقلاب هم بخش مهمی است، منظور این است در بخش‌های اصلی ترانه، غزل، آزاد رویکرد انقلابی داشته باشید.
تشکیل شورای سیاستگذاری به همین علت است تا همه موارد را در قالب آیین‌نامه مصوب داشته باشیم. رویکرد امسال نسبت به دوره‌های گذشته تفاوت داشته و جشنواره هشتم هم با دوره‌های پیشین تفاوت خواهد داشت.
* به بخش نقد برسیم. رویکرد در این حوزه چگونه است؟
در دوره هفتم جشنواره شعر فجر، بخش نقد و پژوهش را شاهدیم، نقدهایی و پژوهش در حوزه شعر و ادبیات که بصورت کتاب درآمده داوری شدند. بخش نقد و پژوهش: دکتر مهدی محقق، دکتر میرجلال‌الدین کزازی و دکتر حسین رزمجو بودند.
* تقدیر از برنامه‌های تاثیرگذار رسانه ملی در حوزه شعر
* در حوزه صدا و سیما هم شنیده‌ایم در حال رصد برنامه‌ها هستید؟
بله، تا برنامه‌ای که بیشترین اهتمام را به شعر و گرمی این بازار داشته و تعاملی میان مخاطب و شاعر برقرار کرده یا بالعکس را مورد تقدیر قرار دهیم.
* چگونه رصد می‌کنید.
گروهی را تشکیل دادیم تا برنامه‌های مختلف صدا و سیما را بررسی می‌کنند تا برنامه خاصی که به حوزه شعر اهتمام دارد را مورد تقدیر قرار دهیم، البته پرمخاطب بودن، تأثیرگذار بودن و… از ویژگی‌های این برنامه تجلیلی خواهد بود.
* پاسخ حمیدی درباره خنثی بودن ستاد خبر شعر فجر/ شاهد نقد صحیح نبودم
* هر جشنواره‌ای که در ایران تشکیل میشود، ستاد خبری شکل می‌دهد، متأسفانه ۹۹ درصد ستادهای خبری جشنواره‌ها ستاد تعریف و تمجید است. خبرهای ارسالی خنثی است و نقد کننده نیست.
ما از نقد استقبال می‌کنیم، متاسفانه در جامعه ما نگاه غالب به مقوله نقد، نگاه بدبینانه و منفی است که شاید به این دلیل باشد که نقد به درستی در جامعه تعریف و نهادینه نشده است. بی شک نقد و انتقاد موجب پویایی جامعه بشری و موتور حرکت جوامع است و به دلیل همین ویژگی بشری است که ما درمطالعه پدیده های انسانی و اجتماعی از تاریخ کمک می گیریم.
از جمله ویژگی های یک نقد سازنده این است که افراد منصف و دارای تخصص وارد این عرصه شوند و بدون توجه به سلایق شخصی و هرگونه پیش داوری به ارائه یک نقد پویا ، تعالی بخش و سازنده بپردازند. چنانچه نقد در فضای مناسب صورت بگیرد موجب کمال، پیشرفت و ترقی در جامعه می شود، زیرا انتقاد صحیح برای کاستن و پیراستن نقاط ضعف انجام می گیرد و همین جاست که مرز بین انتقاد و تخریب روشن می شود.
خود بنده بارها عنوان کرده‌ام از نقد استقبال می‌کنم به شرط آنکه نقد درست و سازنده در مسیر بالندگی جشنواره باشد. تعریف که باعث رشد نمی‌شود. این نقدهای کارشناسانه است که رشد را در پی دارد و بنده نقدها را مطالعه می‌کنم تا ببینم خروجی و راهکاری دارد که از آن به عنوان یک الگو استفاده کنم؟
متاسفانه تا این ساعت شاهد نقد صحیح نبودم و این آمادگی را دارم چه قبل و چه پس از جشنواره نشستی با اصحاب رسانه و حتی شاعران فرهیخته کشورمان در خصوص جشنواره و نقد و اظهار نظرها باشم تا در مسیری که گام برمی دارم شاهد پیشرفت و موفقیت بیشتری باشم.
* دبیر جشنواره شعر فجر حتما نباید شاعر باشد/ این دوره نسبت به دوره‌های گذشته برتر است
* قطعاً در دوره گذشته پس از اتمام جشنواره، جلسه جمع‌بندی برگزار شده و نقاط قوت و ضعف را شناسایی کرده‌اید. چرا این موارد را منتشر نمی‌کنید؟
بله؛ برخی از افراد عنوان می‌کنند دبیر جشنواره شاعر نیست، این نقد صحیح نیست، شاعر نیست، مگر اشکالی در مسیر برگزاری جشنواره نسبت به دوره‌های پیشین رخ داده؟ در جشنواره حوزه داوری که مهمترین بخش هر جشنواره ای است دارای رئیس شورای علمی است که توسط اعضای شورای علمی که از شاعران خوب کشور هستند انتخاب شده که یکی از صاحب‌نام‌ها و از بهترین شاعران کشوری است جناب استاد محمدعلی بهمنی که در بحث داوری حضور دارند، امسال که به ترکیب داوران نگاه می‌کنیم می‌بینیم هیچ سالی اینگونه ترکیبی نداشته است. وقتی ترکیب داوران اینگونه میشود، کمیت ارسال آثار زیاد میشود، داوران از کیفیت بالای آثار سخن می‌گویند نشان از چیست؟
بعنوان نمونه در حوزه نیمایی و آزاد داورها در انتخاب اثر رتبه های اول تا سوم بارها به مشورت با یکدیگر پرداختند به دلیل آثار خوب. امسال نسبت به همه سال‌ها کیفیت داوری، آثار، کمیت آثار، پراکندگی برگزاری جشنواره شعر و… از همه سال‌ها بهتر بود؛ البته باید هم چنین شود چون ما داریم از تجربه شش دوره گذشته بهره می بریم و اگر نبود تجربیات قبلی این اتفاق امسال نمی افتاد و باید از متولیان دوره های پیشین سپاسگزاربود. اما می‌توانیم بررسی‌ها و ارزیابی ها را پس از جشنواره عنوان کنیم.
* ما به عنوان رسانه ممکن است خیلی موارد را نبینیم، اما بهتر است این موارد قوت و ضعف را منتشر کنید تا از حالت محرمانه خارج شود.
بعد از جشنواره منتشر می‌کنیم.
* یکی از نقدهایی که مطرح میشود، بخش بین‌الملل جشنواره شعر فجر است، البته امسال رویه فرق کرده و شاعران خارجی از ورودی بهتری تحت نام اشعار خود وارد جشنواره می‌شوند. از رقابتی شدن این بخش بگویید، بهتر نیست آثار ترجمه حوزه بین الملل وارد جشنواره و حیطه داوری شوند؟
در بخش بین‌الملل، موضوعی را در دستور کار داریم، آن هم اینکه حوزه بین‌الملل را رقابتی کنیم ، در حال حاضر شاعران بیشتر به عنوان میهمان در جشنواره‌ها حضور دارند، در دانشگاه‌ها و مراسم اختتامیه شرکت کرده و شعرخوانی می‌کنند که البته این مهم هم دارای برکات و ثمراتی بوده است. میهمانان، سال گذشته که به ایران آمدند وارد کتابفروشی، کتابخانه ملی شده و یا با شاعرانی که در تعامل بودند آشنا و آثار را در کشور خود ترجمه‌کرده‌اند. در حال حاضر، چند مورد داریم که از نقاط مختلف آثار را ترجمه کرده‌اند که این موضوع برای ما مفید است.
* چرا ترجمه‌ها به رقابت گذاشته نمی‌شوند. عنوان یدکی بین‌المللی تنها به دلیل حضور و شعرخوانی کمی جای تأمل دارد!
در همایش شاعران ایران و جهان، شاعران از هر زبان و لهجه می‌توانند حضور پیدا کنند، مگر اینکه ملاک‌های شعری وجود نداشته باشد. در کل دنیا ۶۷۰۰ زبان و لهجه داریم که ۱۸۰۰ زبان و لهجه متعلق به امریکای لاتین و جزو نسلی است در حال منقرض. اما لهجه‌های فعال ۴۲۵۰ در کل دنیاست و این شاعران با هر زبان و لهجه می‌توانند در همایش شرکت کنند، اما در اغلب دانشگاه‌های دنیا، کرسی زبان فارسی داریم، اگر افرادی در این کرسی‌ها حاضر، زبان فارسی را آموخته و با ذوق شعری، شعر به زبان فارسی داشته باشند، این افراد به جشنواره دعوت می‌شوند، پارسی‌گویان شاعر کشورهای مختلف؛ امسال هم این مهم انجام و آثار ارسال شد. پس از بررسی‌ها نتایج این شد که ۱۵ شاعر می‌توانند در جشنواره شرکت کنند.
* رقابتی شدن بخش بین‌الملل مشکلات را حل می‌کند
* چرا شما آثار را انتخاب نمی‌کنید؟ چرا از سازمان فرهنگ و ارتباطات یا رایزنان فرهنگی استفاده نمی‌کنید و موارد را رصد نمی‌کنید؟
اگر بحث رقابتی شود، مشکلات این بخش هم حل میشود، وقتی جشنواره رقابتی شود فرد برگزیده به آن دعوت خواهد شد.
* این مهم است که شما شاعری را انتخاب کنید.
ما قصد نداریم شاعری را انتخاب کنیم، قصد ما رقابتی کردن جشنواره است تا شعر پا به عرصه رقابت بگذارد.
* شاعران از چه کانالی متوجه می‌شوند در ایران جشنواره اینگونه برگزار میشود؟
از طریق رایزنی‌ها؛ از طریق پرس‌تی‌وی و جام‌جم اطلاع‌رسانی هم می‌کنیم.
* شاعران مطرح هم می‌آیند؟ چرا اغلب شاعران، تکراری دعوت می‌شوند؟
در این دوره، شاعری از خجند در جشنواره حضور می‌یابد که تاکنون در این جشنواره حضور نداشته است. خانم فرزانه خجندی به دلیل بیماری باید ۲۰ روز تحت مراقبت پزشکی قرار می‌گرفت، او به تهران نمی‌آید، اما میهمانان از اواخر هفته گذشته وارد کشور شدند.
* حمایت مستقیم از شاعران برگزیده/ ۵۰۰ جلد از آثار شاعران برگزیده خریداری میشود
* برنامه برای حمایت از شاعران بعضاً جوان برگزیده شده در جشنواره شعر فجر دارید؟ مثلاً امتیازی از قبیل چاپ کتاب و خرید کتاب و… به آنها بدهید تا رها نشوند.
اشعار شاعران برگزیده را در قالب یک کتاب جمعی چاپ می‌کنیم.
* جمعی نه؛ خرید مثلاً ۵۰۰ نسخه از مجموعه یک شاعر، این مهم در دستور کار است؟
امسال آثار شاعران برگزیده در سال ۹۰ و ۹۱ از سوی کمیته حمایت از ناشر، حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ جلد را خریده و میان کتابفروشان توزیع می‌کنیم.
* شما از ناشر خرید را انجام می‌دهید، منظور این است که ارشاد رأساً آثار این شاعران را چاپ کند.
باید برای حمایت مستقیم از شاعر هم برنامه‌ریزی کنیم، اما ممکن است برخی از برگزیدگان کتاب‌های خود را قبلاً چاپ کرده‌اند و یا مجموعه دوم هنوز در قالب یک کتاب ارائه نشده است. اما حمایت از شاعر در دستور کار است.
* بهترین شاعر مردمی باید در قید حیات باشد تا برگزیده شود
* برسیم به انتخاب شاعر دهه اخیر کشور، سازوکار این انتخاب به چه شکل است؟ چرا ۱۰ سال اخیر؟
اگر ما ۲۰ یا ۳۰ و یا…سال هم عنوان می‌کردیم باز برای عده ای جای سؤال وجود داشت که چرا ۲۰، ۳۰ ویا ۴۰ سال اخیر . این انتخاب بر اساس مقبولیت شاعر عنوان میشود. اگر فاصله زمانی را بیشتر کنیم شاید اذهان نسبت به انتخاب دچار مشکل شوند و یا به خاطر نیاورند، از این رو شاعران در قید حیات که از نظر مردم محبوب و پرمخاطب هستند معرفی می‌شوند. وقتی در فیلم بخش مردمی گنجانده میشود، برای شعر هم می تواند اینگونه موضوعی صورت گیرد.
* طیف خاصی را هم مد نظر دارید؟
ما همه گروه‌ها را در نظر گرفتیم، در مترو، دانشگاه‌ها، میان اساتید، دانشجویان ، دانش آموزان ، شاعران ، خبرنگاران و… خروجی هر که باشد جز افراد معاند با نظام جمهوری اسلامی که خوشبختانه جامعه هم چندان توجهی به آنها ندارد و بعید است توسط مردم انتخاب شوند، ما معرفی می‌کنیم. نظرات مردم برای ما محترم و مهم است.
* خط قرمزها؛ افراد معاند با نظام جمهوری اسلامی/ برای نظرسنجی سراغ یک طیف خاص نرفتیم
* جشنواره شعر فجر تابلو شعر انقلاب است. اگر خروجی شاعری معاند و یا خارج از خط انقلاب باشد باز آن را معرفی می‌کنید؟ روشنفکر و غیر روشنفکر داریم، هر شاعری خروجی باشد اعلام می‌کنید؟ مثلا اگر شمس لنگرودی انتخاب شود معرفی می‌کنید؟ نگاه نمی‌کنید این شاعر در فتنه چه کرد؟ علیه رهبری و نظام شعر دارد!؟
در نظرسنجی‌ها، سراغ یک طیف خاص نرفتیم، اما خط قرمزهایی هم داریم، خط قرمز ما افرادی هستند که با نظام عناد داشته باشند. فرمی تهیه کردیم و امتیازبندی براساس آمار خواهد بود. اگر سه نفر صاحب یک رتبه باشند و به یک امتیاز برسند هر سه شاعر را معرفی می‌کنیم.
* ببینید آقای حمیدی، جایزه‌ای که آیین‌نامه دارد مثلاً جایزه جلال آل احمد، در آخر هم کلی حاشیه درست کرد، حال شما شاعری را بدون آیین‌نامه و چارچوب انتخاب می‌کنید. اعتبارش کم میشود، باید این مسئله در شورای سیاستگذاری تصویب شود.
تجربه اول ماست هر چند با مطالعه و حساب شده و علمی کاردر حال انجام است ، اما اگر بنا به تداوم باشد قطعاً اینگونه عمل خواهد شد. این برنامه جزو اهداف اصلی جشنواره نیست، از حاشیه‌های جشنواره است، اما اگر قرار باشد تداوم داشته باشد شورا باید نظر بدهد.
* نتایج استانی را از استان‌ها دریافت می‌کنید؟
خیر، تمام فرم‌ها به تهران می‌آید و وارد سیستم رایانه میشود و درنهایت آخر هفته نام شاعر مشخص و در اختتامیه عنوان میشود
* سکوت دبیر جشنواره در پاسخ به جایزه شاعر مردمی دهه اخیر
* هدیه و جایزه این شاعر چیست؟ در نشست خبری هم در این باره پاسخی داده نشد.
در مراسم اختتامیه عنوان می‌کنیم. به موقع اعلام می‌کنیم.
* تغییر در ساختار و افزوده شدن رئیس شورای علمی چگونه بود؟
هدف جشنواره جریان سازی شعر در کشور است و همچنین داوری‌ها خوب انجام شوند. بخش‌هایی هم مربوط به اجرائیات است، و امسال هیچ تفاوتی صورت نگرفته بلکه تنها عناوین تغییر کرده است، هر ساله وقتی دبیر داشتیم یک نفر کارهای اجرایی را پیش می‌برد و یک نفر هم حوزه داوری را انجام می‌داد. حوزه علمی و داوری امسال توسط شورای علمی به ریاست رئیس شورای علمی جشنواره صورت می گیرد و دبیر هم برنامه ریزی برگزاری جشنواره را عهده‌دار است.
* نوای شعر فجر به تهران می‌رسد
* درباره برنامه‌های تهران هم بگویید.
در تهران هم روز شنبه، یکشنبه و دوشنبه، دانشگاه الزهراء، علامه طباطبایی و واحد ادبیات تهران جنوب میزبان شاعران بین‌المللی و داخلی خواهند بود. برنامه فقط شعرخوانی است.
* اشعار شاعران بین‌الملل را چطور می‌بینید و چه برنامه‌ای برای آن دارید؟
اشعار شاعران بین‌الملل را در کنار اشعار شاعران برگزیده چاپ خواهیم کرد.
* از ورود پیشکسوتان به جشنواره هم بگویید چرا در حاشیه هستند؟
همیشه همینطور بوده، حوزه شعر ماهیتی متفاوت دارد.
* از جلسه اسفندماه در راستای مصوبات صحبت کنید؟
جلسه نخست شورای سیاستگذاری با حضور وزیر ارشاد برگزار شد، دبیر این شورا قائم مقام وزیر است که او هم در جلسه حضور داشت، نشست دوم پس از جشنواره در اسفندماه برگزار میشود تا هم درباره جشنواره و هم درباره بازنگری آیین‌نامه و… تبادل‌نظر شود. البته محورهای جشنواره سال آینده و چگونگی برپایی هم از موارد آن است که پس از مصوب شدن اجرا خواهد شد.
* نقش دفتر شعر و ادب در جشنواره شعر فجر/ کمک می‌کنند
* حضور دفتر شعر و ادب در جشنواره فجر به چه معناست؟ اصلاً دخالتی در برگزاری جشنواره دارد؟
بله؛ در عرصه فیلم معاونت سینمایی، بنیاد فارابی پشتیبان جشنواره هستند و در اینجا هم دفتر شعر و ادب.
* برای جشنواره فیلم را معاونت سینمایی دبیری انتخاب می‌کند، اما شما را به عنوان دبیر، دفتر شعر و ادب به وزیر ارشاد پیشنهاد کرده است؟
حتما با هماهنگی صورت گرفته است.
* در این حد مستقیم دخالت می‌کند؟
دبیر علمی نه، شورای علمی آقای بهمنی را به عنوان رئیس شورای علمی انتخاب کردند.
* دبیر جشنواره شعر فجر به پیشنهاد چه فردی انتخاب میشود؟
شخص وزیر انتخاب می کنند. دفتر شعر و ادب تازه تأسیس است، قائم مقام شعر و ادب هم آقای دکتر طالبیان در جایگاه خود حضور دارد. مشاوره‌های او به وزیر مثمرثمر است.
* طالبیان همچنان قائم‌مقام وزیر ارشاد است!
* آقای طالبیان الان کجاست؟ چه می‌کند؟
او قائم مقام وزیر ارشاد است، در جلسات شورای سیاستگذاری به عنوان دبیر شورای سیاستگذاری شعر است و وزیر ارشاد رئیس این شوراست.
* احساس میشود ایشان در حاشیه است.
نه اینگونه نیست، ایشان در برنامه‌ها و جشنواره حضور دارند، نظراتی ارائه می‌کنند و ما هم براساس آن کار را پیش می‌بریم. در حاشیه نبوده و در متن هستند.
—————————————————————-
گفت‌وگو از: نفیسه اسماعیلی و مصطفی وثوق‌کیا
—————————————————————-
