از این حمام‌های تاریخی میتوان به حمام خان، حمام صلاحی، حمام شجاع لشگر، حمام شیشه، حمام خلیفه فتاح، حمام دوخزینه، حمام درویش خان، حمام وکیل، حمام عبدالخالق، حمام آغاسی و حمام پاشاخان اشاره کرد.
حمام خان یکی از حمام‌های تاریخی شهر سنندج است که در دوره قاجاریه بنا شده و به شماره ثبت ۲۶۰۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این گرمابه در ضلع شمال غربی بازار سر پوشیده آصف در خیابان انقلاب شهر سنندج واقع شده است. حمام دارای بخش‌های مختلفی از جمله سر در ورودی، سریینه، حمام گرم، خزینه و … است. تزئینات آهکبری داخل حمام و نقوش موجود بر روی دیوار آن در نوع خود بی‌نظیر و جالب است. با استناد به کتیبه سنگی موجود در سر در ورودی حمام، بنا در سال ۱۲۲۰ ه.ق به دستور(امان‌الله خان اردلان) ساخته شد و بعدها به سبب تملک آن توسط امین‌التجار در سال ۱۲۹۶ ه.ق (دوران حکومت فرهاد میرزای معتمدالدوله، عموی ناصرالدین شاه) مورد مرمت و بازسازی عمده قرار گرفته است. این حمام در بین حمام‌های باقیمانده از گذشته بزرگترین و زیباترین حمام شهر است. مقدمات تبدیل این حمام به موزه توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فراهم شد و در حال حاضر این حمام به عنوان یک موزه برای بازدید عموم مسافران و گردشگران مهیا شد.
حمام دوخزینه بنایی است تاریخی که در حال حاضر در بلوار کردستان شهر سنندج قرار گرفته و با توجه به ارزشمند بودن این حمام به شماره ۲۶۹۷۸ در تاریخ ۲۷٫ ۴٫ ۸۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
برابر روایات و منابع موجود بنیان اصلی این بنا به دوران صفویه باز می‌گردد و یکی از بناهای موجود در ارگ تاریخی شهر سنندج است که طی چندین مرحله با گذشت زمان دچار آسیب و ویرانی شده و احتمال می‌رود در دوره قاجاریه مورد بازسازی کامل قرار گرفته باشد.
اما تا چند سال گذشته خرابی این بنا به حدی بود که به سختی میتوان آثار و بقایای معماری آن را مشاهده کرد.
در هر صورت میتوان گفت بنای موجود فعلی بنایی است بازسازی شده و جزء قدیمی‌ترین بناهای ارگ تاریخی شهر سنندج محسوب می‌شود. تنها آثار و بقایای بر جامانده از مجموعه بنا و فضاهای معماری ارگ تاریخی سنندج بقایایی است، که میتوان در این بنا مشاهده کرد.
بنای حمام براساس نقشه‌های رایج و الگوهای ساختاری حمام‌های ایرانی شامل بخش ورودی، بینه، سربینه، راهروهای ارتباطی و فضاهای مرتبط با مجموعه ساخته شده است.
بخش‌های باقی مانده از بنا مبین آن است که بخش‌های داخلی نیز در بخش ازاره‌ها و هم قسمت بدنه دیواره‌ها دارای نقوش آهکبری بسیار زیبایی است.
طی چند سال گذشته اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان کردستان با توجه به بررسی‌ها و نظرات کارشناسان ذی‌ربط اقدام به مرمت و بازسازی کامل مجموعه کرده‌اند.
علاوه بر ثبت این اثر در فهرست آثار ملی کشور نسبت به اتمام اقدامات پایانی برای امکان بهره‌برداری بنا با کاربری مناسب اقدام کرده و در سال‌های ۸۸ و ۸۹ امورات مرمتی این بنا انجام و بر تقویت سازه‌ای بنا و بازسازی قسمت‌های مخروبه و امور مربوط به نماسازی فضای بیرونی حمام و همچنین مرمت تزئینات بخش‌های داخلی تأکید شد.
این بنای تاریخی در گذشته دارای کاربری(حمام) بوده و اینک در صورت اتمام عملیات مرمتی کاربری‌های متناسب با خود را تقبل می‌کند.
حمام صلاحی یکی از قدیمی‌ترین حمام‌های سطح شهر سنندج است که قدمت آن به ۴۰۰ سال پیش باز می‌گردد و با توجه به بافت تاریخی و معماری و آجرکاری‌های قدیمی این بنا به دوره صفویه مربوط می‌شود.
این حمام در زیرزمین خیابان فردوسی سنندج و داخل پاساژ کفش فروش‌ها قرار گرفته و دارای شکل مستطیلی است و در داخل حمام ۱۲ حجره قرار دارد و حوضی که قبلاً در وسط آن بود نیز به شکل ۱۲ ضلع و هر ضلع روبروی هر حجره حمام قرار می‌گرفت. در هر صورت میتوان گفت بنای موجود فعلی، بنایی است تاریخی و جزء قدیمی‌ترین بناهای ارگ تاریخی شهر سنندج محسوب می‌شود.
بنای حمام بر اساس نقشه‌های رایج و الگوهای ساختاری حمام‌های ایرانی شامل بخش ورودی، بینه، سربینه، خزینه، راهروهای ارتباطی و فضاهای مرتبط با مجموعه ساخته شده است.
بخش‌های باقی مانده از بنا مبین آن است که بخش‌های داخلی نیز در بخش ازاره‌ها و هم قسمت بدنه دیواره‌ها دارای نقوش آهکبری بسیار زیبایی است. این حمام دارای ۱۶ هواکش است که در حال حاضر دو هواکش آن باز است.
حمام عبدالخالق یکی دیگر از حمام‌های قدیمی شهرسنندج است. این حمام مربوط به دوره صفویه است و به شماره ۳۳۶۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این بنا در محله چهارباغ کوچه حمام واقع شده است. آب لازم این گرمابه از آب جاری قنات‌های شهر تأمین می‌شود. ارتفاع سقف این حمام نسبتاً بلند بوده و ستون‌های چهار گوش سنگی، آبنما، حجره‌ها، رخت‌کن، گرم‌خانه، خلوتی‌ها، سرویس و خزینه آن تابع اسلوب حمام‌سازی ایرانی در دوره صفویه است تزئینات وابسته به معماری این بنا مشخص نیست چرا که سطح دیوارهای آن با سیمان سفید و کاشیکاری جدید اندود شده است. ولی گفته می‌شود این حمام دارای تزئینات آهکبری که در شهرسنندج بسیار رواج داشته بوده و با حمام وکیل‌الملک قابل مقایسه است.
این حمام نیز مربوط به دوره زندیه و به شماره ۲۸ ۳۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این حمام در محله وکیل و در کنار عمارت تاریخی وکیل‌الملک واقع شده است.
حمام شیشه نیز همچون حمام‌های تاریخی دیگر سنندج در دوره زندیه ساخته شده و به شماره ۲۸۳۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این حمام دارای تزئینات آهکبری با نقوش گیاهی و هندسی است.
این حمام مربوط به دوره قاجاریه بوده و به شماره ۲۸۲۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و این حمام در خیابان امام خمینی کوچه یمین لشگر واقع شده است.
این حمام یکی از حمام‌های تاریخی سطح شهر سنندج است که هم‌اکنون نیز مردم سنندج از این حمام استفاده می‌کنند. متأسفانه مالکان این حمام تاریخی نسبت به ثبت این بنای تاریخی اقداماتی را انجام نداده‌اند. این حمام نیز همچون سایر حمام‌های عمومی سطح شهر سنندج دارای آبنما، رخت‌کن، حجره، گرم‌خانه و خزینه و سربینه و راهروهای ارتباطی است که از نظر بافت قدیمی در نوع خود بی نظیر است.
ایسنا
