سعدالله زارعی تحلیل‌گر مسائل بین الملل در گفت‌و‌گو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری فارس،درخصوص سقوط قذافی و شرایط این کشور پس از این دیکتاتور اظهار داشت: بالاخره معمر قذافی بعد از ۴۲ سال حکومت بر مردم لیبی توسط همین مردم از حکومت ساقط شد و لیبی پس از این دوره وارد مرحله جدیدی شده است.
وی با بیان اینکه این مسئله برای مردم لیبی قطعا یک اتفاق بسیار بزرگ و تعیین کننده و یک نقطه عطف به حساب می‌آید، گفت: کشورهای عربی، مانند لیبی کمتر شاهد اتفاقای این چنین بوده است و این در حالی است که برخلاف آنها کشوری مثل ایران در طول۱۰۰ سال گذشته رخدادهای بزرگی را مانند انقلاب مشروطیت، نهضت ملی شدن نفت، انقلاب اسلامی ۵۷، دوران دفاع مقدس به خود دیده است .اما در کشوری نظیر لیبی طی ۴۲ سال گذشته شاهد هیچ اتفاق قابل توجهی در حوزه مسائل سیاسی،اجتماعی و فرهنگی نبوده‌ایم.
این کارشناس مسائل سیاسی با تاکید بر اینکه لیبی وضعیت بی‌ثباتی را طی کرده است،خاطرنشان کرد: سقوط قذافی قطعا یک پدیده بزرگ برای مردم لیبی محسوب می‌شود و روز ۲۱ رمضان به عنوان یک روز تاریخی برای مردم این کشور به ثبت خواهد رسید.
زارعی در ادامه با بیان اینکه لیبی دیگر به دوران گذشته برنخواهد گشت، گفت: قطعا تجربه سرهنگ قذافی دیگر در این کشور تکرار نخواهد شد. به عبارتی دیگر می‌توانیم بگوییم که دیگر کسی قادر نیست حکومتی مثل حکومت قذافی را در لیبی بر سر کار بیاورد. چرا که مردم لیبی بیداری پیدا کرده‌اند که این بیداری مانع شکل‌گیری حکومتی یک نفره مانند رژیم قذافی خواهد بود.
وی تصریح کرد: لذا در این رابطه نگرانی درباره اینکه بعد از سقوط رژیم قذافی حکومتی مانند گذشته بر سر کار بیاید، وجود ندارد.
وی تاکید کرد: دوره این نظام توتالیتر تک حزبی یا تک نفره و یا نظامی در لیبی به سر آمده است و لیبی قطعا وارد یک دوره جدید خواهد شد. ولی این مسئله به معنای این نیست که مردم لیبی دیگر شرایط سخت را سپری کردند و از این پس شاهد یک شرایط آرام خواهند بود.
این تحلیل‌گر مسائل بین الملل ادامه داد: متاسفانه در طول این ۴۲ سال قذافی تمام زیرساخت‌های سیاسی کشور لیبی نابود شدند. یعنی حزبی و جریانی اجازه پیدا نکردند که در لیبی مطرح شوند. حتی فردی نیز در لیبی نتوانست خود را مطرح کند. لیبی سال‌ها در دهه اول پس از کودتای سرهنگ قذافی با دو چهره یعنی خود سرهنگ قذافی و جعل‌لود شناخته می‌شد که در ادامه جعل‌لود از صحنه حذف شد و کنار رفت و لیبی فقط با قذافی شناخته می‌شد.
زارعی همچنین گفت: می‌توانیم بگوییم این ساختار سیاسی در لیبی وجود ندارد. لذا امروز مردم، طیف‌ها و قبایلی هستند که به خیابان‌ها آمدند و با زحمت و دادن کشته‌های بسیار حکومت قذافی را ساقط کردند.اینکه گمان کنیم در لیبی یک ساختار آماده‌ای وجود دارد که بلافاصله جایگزین حکومت قذافی شود درست نیست. چرا که این ساختار به هیچ عنوان وجود ندارد.
وی افزود:البته سازوکاری نیم بند تحت عنوان شورای انتقالی در بنغازی با محوریت آقای عبدالجلیل شکل گرفته است که این مجموعه از آن چنان وجاهتی در میان مردم و طیف‌ها برخوردار نیست تا بتوانند بر کل لیبی سیطره داشته باشند.
این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: به نظر می‌آید شرایط پس از قذافی شرایطی پرحادثه باشد که لیبی را به احتمال زیاد دچار آشوب‌ها و ناآرامی‌ها خواهد کرد. مخصوصا که می‌بینیم غربی‌ها از این هرج و مرج‌ها استقبال می‌کنند. آنها علیرغم اینکه ۴ ماه در لیبی عملیاتی نظامی کردند و این کشور را مورد بمباران قرار داد، اما نتوانستند یک جریان آلترناتیو مورد خواست مردم لیبی را در این کشور ایجاد کنند.بر همین اساس ناتو برای اینکه دست بازتری برای دخالت در سرنوشت لیبی داشته باشد، علاقمند به تشدید ناآرامی‌ها و بی‌ثباتی‌ها در لیبی است.
وی ابراز داشت: به نظر می‌آید لیبی بعد از سقوط قذافی و پیدایی یک حکومت مقتدر مردمی فاصله دارد و ممکن است این فاصله یک سال به طول بیانجامد.
زارعی در ادامه سخنان خود متذکر شد: شرایط لیبی به گونه‌ای است که حتی امکان برگزاری انتخابات وجود ندارد، چرا که مقدمه برگزاری هر انتخاباتی وجود یک سیستم متمرکزی است که این انتخابات را برگزار کرده و این اطمینان را به مردم بدهد که نتایج انتخابات همان خواسته آنان است.در نتیجه مشخص نیست که مردم لیبی بتوانند بر هرج و مرج غلبه کنند.اما این نکته حائز اهمیت است که در نهایت این مردم لیبی هستند که بر این اوضاع غلبه خواهند کرد. یعنی بعد از سپری کردن زمانی حکومتی پایدار توسط مردم بیرون خواهد آمد.
وی خاطرنشان کرد: بخشی از اوضاع داخلی لیبی متاثر از شرایط کشورهای همسایه نیز هست، به این ترتیب که اگر کشورهای همسایه‌ای که آنها نیز در شرایط انقلابی به سر می‌برند، بتوانند به سرعت شرایط نابسامان را پشت سر بگذارند و باثبات شوند این وضعیت آنها می‌تواند به داخل لیبی نیز منتقل شود و شرایط لیبی را ساختارمند کند.
این تحلیل‌گر مسائل سیاسی با بیان اینکه شرایط بعد از لیبی هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، گفت: منابع سرشار نفت لیبی موجب خواهد بود که غربی‌ها بر این کشور طمع داشته باشند و تا مدت‌ها با بی‌ثبات نگه داشتن این اوضاع بخواهند دخالت بیشتری در سرنوشت لیبی داشته باشند.
زارعی در تشریح اوضاع داخلی کشور لیبی یادآور شد: آنچه که امروز در این کشور بر جای مانده است و بر تحولات این کشور تاثیرگذار است، یکی مسئله حضور ناتو در این کشور است که مایل به دخالت در اوضاع این کشور است.کما اینکه آخرین موضع نیروهای ناتو این بود که گفتند” ما نسبت به تحولات لیبی بی‌طرف نخواهیم بود”بنابراین بیان با صراحت این موضوع خود بیانگر واقعیت است که متاسفانه از سوی اتحادیه عرب و کشورهای اسلامی با واکنش جدی مواجه نشد.
وی ادامه داد: عنصر تاثیرگذار دیگر “نیروهای مسلحی” هستند که از ۶ ماه گذشته در صحنه مبارزه علیه قذافی حضور داشته لذا در مورد اینها سؤالات جدی وجود دارد. آیا آنها از یک مرکز واحد دستور می‌گیرند که به نظر می‌رسد علی‌الظاهر از یک نقطه واحد فرمان نمی‌برند.
این کارشناس مسائل استراتژیک همچنین گفت: نیروی تاثیرگذار دیگر” نیروهای اخوانی” هستند که یک سابقه فعالیت زیاد در این کشور دارند. آنها حتی قبل از شکل‌گیری دولت قذافی در دوره شاه ادریس فعالیت قابل توجهی داشتند و اتفاقا از ظرفیت جهادی بیشتری نسبت به اخوانی‌های مصر برخوردار هستند.
وی گفت: نیروی تاثیرگذار دیگر “جنبش سنوسی‌ها” هستند که قبل از روی کار آمدن قذافی حکومت را در دست داشتند. اینها بیشتر در شهرهای جنوبی لیبی حضور دارند.
وی همچنین ادامه داد:نیروهای مبارز پراکنده‌ای هم هستند که نمونه بارز آن جعل لود هست که امروز در اروپا حضور دارد و اعلام کرده قصد بازگشت به لیبی را دارد. بنابراین مجموع نیروهای فعال در لیبی اینها هستند که برای رقم خوردن آینده لیبی نیاز به تحلیل رفتار و عملکرد این جریانات است.
زارعی گفت که ناتو قطعا تحت هیچ کدام از نیروهایی که نام بردیم را نقطه مطلوب خود نمی‌داند. البته کمی بر روی جعل لود حساب باز کرده است، اما از آنجا که وی متهم است سال‌ها با قذافی همکاری داشته است، ولی به نظر می‌آید اروپایی‌ها توجه خاصی به وی داشته باشند.زیرا ویژگی جعل لود از نظر آنها این است که وی فردی حکومت کرده است و علاوه بر آن در ساختارهای قبلی اطلاعاتی امنیتی ارتش و دیوان سالاری اداری لیبی نفوذ دارد.
وی افزود: اروپایی ها گمان می کنند وی می‌تواند از این ساختارها قبل از آنکه به کل فرو بپاشد استفاده کند و لیبی متناسب با نیازهای اتحادیه اروپا را سامان داده و مدیریت کند. اما مشکل وی این است که از دیدگاه مردم و انقلابیون این فرد به عنوان یک چهره تکرار کننده مدل حکومت قذافی شناخته می‌شود
این کارشناس مسائل بین الملل متذکر شد: در مورد رفتار شورای انتقالی بنغازی باید بگوییم این شورا از مشروعیت بین‌المللی و منطقه‌ای تا حدود زیادی برخوردار است.
زارعی ادامه داد: طی ماه‌های گذشته بسیاری از کشورها از جمله کشور خودمان این شورای انتقالی را به رسمیت شناختند و با شخص آقای عبدالجلیل هم وارد همکاری شدیم. منتهی نقطه ضعف این شورا این است که در داخل نتوانسته اقتدار لازم را به دست آورد. مخصوصا اینکه این شورا در نیروهای مسلح نفوذ زیادی ندارد.
وی یادآور شد: نیروهای شبه نظامی و مسلح نیز به عنوان نیروی تاثیرگذار دیگر که طی ۶ ماه گذشته علیه قذافی درگیر بودند، از انسجام و اتحاد برخوردار نیستند. آنها از گروه‌های مختلفی تشکیل شدند و از نقاط مختلف دستور می‌گیرند.
زارعی ادامه افزود:بیشترین نیروی شبه نظامی متعلق به یک جریان سلفی است که در واقع این جریان که به نام “مقاتله الاسلامی” شناخته می‌شود.
“پایگاه‌های اصلی این جریان در استان‌های جنوبی لیبی است. آنها از نظر مذهبی با مذهب حاکم بر لیبی که مذهب مالکی است، فرق می‌کنند. مذهب آنها عمدتا حنفی است و این جریان بود که اولین گلوله‌ها را علیه حکومت لیبی شلیک کرد و اساسا کشاندن تحولات لیبی به سمت حرکت‌های مسلحانه و نظامی را این گروه کلید زد.”
زارعی خاطرنشان کرد: نکته قابل توجه این است که این گروه از شورای انتقالی و آقای عبدالجلیل تبعیت نمی‌کنند. آنها تابع اخوانی‌ها هم نیستند و از نیروهای ناتو نیز فرمان نمی‌گیرند. بنابراین طی هفته‌های آینده قطعا آنها عملیات‌های تروریستی و نظامی خود را توسعه خواهند داد.
وی گفت: گروه دیگر که “اخوان المسلمین” هستند اینها پایگاه‌های مردمی خوبی دارند ولی از تشکیلات سیاسی برخوردار نیستند. گرچه بر اساس گزارشات میزان نفوذ آنها در میان مردم زیاد است اما به دلیل سرکوب شدید دوران قذافی فاقد سازمان لازم در لیبی هستند. بنابراین آنها به زمان نیاز دارند که بتوانند سازماندهی مورد نیاز را برای دفاع از لیبی به وجود بیاورند.
این کارشناس مسائل سیاسی گفت: در مجموع باید گفت لیبی در یک شرایط درونی ناهمگون، پرمسئله و پرحادثه‌ای به سر می‌برند. بنابر این شرایط به نظر می‌رسد دوره انتقالی از حکومت قذافی به یک دوره باثبات زمانی طولانی را صرف کنند.بنابراین پیش بینی من این است که کمتر از یک سال این دوران سپری نخواهد شد و در این یک سال شرایط سختی در انتظار لیبی است.
زارعی تاکید کرد: لازم است کشورهایی مانند جمهوری اسلامی ایران روند تحولات لیبی را پیگیری کند و همه ظرفیت‌های سیاسی و دیپلماتیک خود را برای کمک به مردم لیبی به کار بگیرند تا این دوره انتقالی هر چه زودتر طی شود.
وی گفت: حوادثی که در یک سال آخر در لیبی رخ خواهد داد هم بر مناطق شمالی آفریقا تاثیر خواهد گذاشت که ممکن است موجب هرج و مرج در کشورهای همسایه خود نظیر سودان، الجزایر شود.
این کارشناس مسائل منطقه متذکر شد: در این شرایط صهیونیست‌ها قطعا دست به کار خواهند شد تا هرج و مرج را در این کشور طولانی‌تر کرده تا به این وسیله بتوانند منافع خود را تامین کنند. لذا باید به این مسائل توجه جدی کرد.
زارعی در خاتمه گفت: توده‌های مردم در لیبی می‌خواهند کشوری قوی مطابق با اسلام، پیشرفته و مستقل داشته باشند تا دست کشورهای غربی از لیبی دور باشد. این خواسته‌ها نیازمند یک سازمان و سازوکاری باثبات است که فعلا لیبی فاقد آن است.
