منطقه حفاظت شده ۱۶ هزار هکتاری لشگردر در منطقه ای کوهستانی در شرق و جنوب شرق ملایر استان همدان واقع شده است.
این منطقه دارای گیاهان متنوعی از تیپ گیاهان کوهستانی است و گیاهان دارویی همچون کلاه میر حسن ، گون ، گل گندم، بروموس، علف بادبزنی، نخود وحشی، پیچک صحرایی، خاکشیر، میخک، کنگر، علف چای، زنبق وحشی، کاکوتی، اسپند، چوبک یا گلکه، شکر تیغال، آلوچه وحشی، زالزالک وحشی و دیگر گونه های گیاهی از نوع گندمیان و تیره نعناعیان در آن فراوان دیده می شود.
وجود وحوشی همچون کل و بز ، قوج و میش و گوشتخوارانی نظیر گرگ، روباه، شغال ، کفتار ، تشی و گورکن همچنین زیست پرندگان بومی و فصلی از جمله عقاب طلایی، جاذبه های جانوری منطقه لشگر را دو چندان کرده است.
معدن سرب روی سرمک واقع در کوه آهنگران به صورت یک هجده ضلعی با مساحت تقریبی ۲۵/۲۹ کیلومترمربع واقع است و معدن و حوضچههای ترسیب مربوطه، در جنوب شرقی منطقه حفاظت شده لشگردر که یکی از زیستگاههای عمده حیات وحش استان همدان است، قرار دارد.
فرآیند معدن کاوی و فرآوری سنگ های معدنی بطور معمول شامل مقدار زیادی از فلزات سنگین بوده که این فلزات منبع اولیه این نوع آلودگی است.
پایداری بالای گونه های ˈیونیˈ فلزات سنگین، و ورود سریع آنها به زنجیره غذایی به دلیل چگالی وزنی و چگالی بار سطحی بالا موجب به مخاطره افتادن حیات زیستی موجودات زنده می شود همچنین به دلیل عمر طولانی برخی فلزات، سلول های زنده می توانند آنها را در خود ذخیره کنند که در صورت مرگ سلول نیز در آن باقی می ماند.
به گفته کارشناس مسوول زیستگاه ها و امور مناطق اداره کل حفاظت محیط زیست همدان، نقش منفی فلزات سنگین ناشی از فعالیت های معدنی مانند (Pb, Zn, Cu, Cd, Ba)، بر تنوع زیستی توسط محققان بسیاری اثبات شده است.
ˈرامین رمضانیˈ با ذکر اینکه پرندگان به عنوان شاخص بررسی آلودگی فلزات سنگین بسیار مفیدند به ایرنا گفت: بررسی وضعیت پرندگان می تواند اطلاعاتی در مورد وسعت آلودگی در شبکه غذایی آنها ارایه دهد چراکه با سنجش فلزات سنگین موجود در پرندگان می توان تصویر بهتری از خطرهای متوجه جانوران ارایه کرد.
وی توضیح داد: پرندگان عمده فلزات سنگین را در اثر تغذیه، آشامیدن و با خوردن موادی مانند خاک برای به دست آوردن مواد مغذی، گوگرد و فسفر موجود در خاک را جذب می کنند.
وی گفت: اکتشاف و بهره برداری این معدن از سال ۱۳۳۵ به صورت سنتی آغاز شد و در طول مدت استخراج، عملیات اکتشافی ادامه داشته و استخراج معدن به طریقه زیرزمینی و کانه آرایی و به روش سنگ جوری بوده است.
رمضانی افزود: در سال ۱۳۵۳ با احداث کارخانه ˈتغلیظˈ دور جدید فعالیت معدنی در محدوده کوه آهنگران شروع شد و از سال ۱۳۶۵ با شروع عملیات اکتشاف در محدودهای به وسعت ۱۶۰ هکتار با حفر تونل و ریل گذاری این طرح مجدد تداوم یافت.
این کارشناس محیط زیست اظهارکرد:معدن سرب و روی سرمک در منطقه حفاظت شده لشگردر طول منطقه ای که آثار کانی سرب در آن دیده میشود، حدود ۱۲ کیلومتر است که در دامنه جنوب شرقی کوه گاو مرده قرار دارد و از دره زرشک به طرف غرب ادامه مییابد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست همدان نیز بیان کرد: طبق قانون ارایه مجوز اکتشاف در مناطق حفاظت شده ممنوع است چون مناطق حفاظت شده باید حتی در صورت وجود معادن غنی در محدوده آن،بدون تخریب و دست نخورده برای نسل های آتی باقی بماند.
ˈقربانعلی محمد پورˈ یادآوری کرد: مجوز اکتشاف به برخی از معادن پیش از قرار گرفتن آن محدوده در فهرست مناطق حفاظت شده ارایه شده، با این وجود اداره کل حفاظت محیط زیست تلاش کرده که با محدود کردن فعالیت این معادن دارای مجوز از توسعه آنها جلوگیری کند.
وی تاکید کرد: سر وصدای حاصل از فعالیت در معادن، و آمد و شد خودروها موجب هراس جانوارن و تخلیه قسمتی از منطقه از وجود حیوانات می شود، همچنین نوع مواد استخراجی از معدن بر روی حیات وحش، پوشش گیاهی و آلودگی خاک تاثیر می گذارد.
وی گفت : آلاینده های زیست محیطی با نفوذ در بدنه خاک و پوشش گیاهی و در نهایت از طریق مصرف پوشش گیاهی از سوی جانوران، در آنها بزرگ نمایی زیستی ایجاد می کند به گونه ای که مواد معدنی معمولا در کبد و کلیه جمع شده و ایجاد بیماری و در برخی مواقع نادر ایجاد مرگ و میر می کند.
وی با ذکر اینکه از معدن موجود در منطقه حفاظت شده لشگردر آهن و سرب و روی استخراج می کند افزود:این منطقه در سال ۶۹ جزو مناطق حفاظت شده قرار گرفت ولی در این منطقه از سالها پیش یک معدن فعال بود که اداره کل محیط زیست همدان برای جلوگیری از تخریب محیط زیست اجازه توسعه معادن را به بهره برداران از این معدن نداد.
وی گفت:محیط زیست تنها اجازه فعالیت در محدوده ای که پیش از قرار گرفتن منطقه ای در ردیف مناطق حفاظت شده دارای معدن با مجوز اکتشاف است را می دهد و حتی در این صورت مجوزی برای توسعه فعالیت نیز صادر نخواهد کرد.
وی افزود:آلودگی صوتی، اشغال منطقه، تردد خودروی سنگین، سر و صدای حاصل از انفجار، حفر حفره توسط خودروهای مخصوص که سر و صدای زیادی دارد باعث ناامنی آن منطقه برای وحوش شده، و حیواناتی از جمله سوسمار، کل، قوچ و میش در مناطقی که معدنکاوان فعال هستند نمی روند.
وی تخریب پوشش گیاهی را از دیگر ره آوردهای معدن موجود در مناطق حفاظت شده لشگردر ملایر ذکر کرد و گفت: احداث راه برای تردد خودرو ، پوشش گیاهی را تخریب کرده ، به گونه ای که حتی در صورت تعطیل شدن معدن و جلوگیری از تردد خودروها ده ها سال طول می کشد تا پوشش گیاهی این مناطق به شکل اولیه بازگردد.
وی اظهارکرد:آلودگی فلزات سنگین همراه با فعالیت معدنی به حالت گرد و غبار درآمده و از طریق تنفس وارد زنجیره غذایی وحوش شده، به گونه ای که در این محدوده فلزات سنگین در حیات وحش بویژه در پرندگان دیده شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست همدان گفت: معدن سرب و روی آهنگران از صنایع استراتژیک و جزو معدود معادن است که فرصت شغلی زیادی در این استان ایجاد کرده،و با توجه به داشتن مجوز فعالیت قانونی تاکنون اقدامی برای توقیف فعالیت این معدن صورت نگرفته است.
محمد پور افزود:طبق مصوبه دولت دهم محیط زیست در برهه ای کوتاه ملزم به ارایه مجوز برای استخراج معادن موجود در مناطق حفاظت شده، شد که مجلس شورای اسلامی این مصوبه را غیر قانونی اعلام کرد چون در صورت ادامه این روند تمامی مناطق حفاظت شده نابود می شد.
وی توضیح داد: هم اینک در کمتر از یک هفتم منطقه حفاظت شده لشگردر معدن استخراج می شود که همین امر در نابودی قسمتی از این منطقه موثر بوده و باوجود اینکه زمانی مسوولان این معدن اجازه دریافت مجوز فعالیت را نیز داشتند ولی اداره کل حفاظت از محیط زیست فعالیت این معدن را محدود کرد.
وی افزود:هم اکنون در دو منطقه حفاظت شده همدان شامل ˈملوسانˈ و ˈآلما بولاغˈ معدن وجود دارد ولی تاکنون اجازه بهره برداری از معادن موجود در این مناطق داده نشده است.
وی بیان کرد: بهره برداران از معدن سرمک جلسات متعددی را برای خارج کردن محدوده سرمک از منطقه حفاظت شده لشگردر داشتند و می خواستند این محدوده به طور کامل به معدن داران واگذار شود ولی محیط زیست تا کنون موافقت نکرده،و در این خصوص مسوولان استانی نیز از محیط زیست حمایت کردند.
گزارش از : علیرضا جهانگیری
