خرداد ۱۳۹۳ بود که فریبرز خسروی سخنگوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه از ابتدای ماه مبارک رمضان ساعت کار کتابخانه ملی از ۸ صبح تا ۳۰ دقیقه پیش از افطار خواهد بود، گفت: ساعت کار رسمی سازمان از ۸ صبح تا ۴ بعد از ظهر است. شیفت شب از ساعت ۴ بعد از ظهر شروع می‌شود و در ماه مبارک رمضان تا ۳۰ دقیقه پیش از افطار به کار خود ادامه می‌دهد. پس از ماه مبارک رمضان نیز تا پایان شهریور ماه کتابخانه ملی از ساعت ۸ صبح تا ۱۰ شب دایر خواهد بود.
خسروی دلیل تعطیلی شیفت دوم شب را که از ساعت ۲۳ تا ۷ روز بعد دایر بود، عدم استقبال مراجعان از آن اعلام و تاکید کرد: متوسط مراجعان در آن شیفت عملاً ۵ نفر در هر شب است، که چند برابر این تعداد باید آماده به خدمت باشند و انرژی و توان زیادی برای دایر نگه داشتن این شیفت صرف شود که خلاف صرفه و صلاح سازمان است.
به این ترتیب سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران که از ۲۰ شهریور ۱۳۹۰ و با راه‌اندازی شیفت ساعت ۱۰ شب تا ۷ صبح، ۲۴ ساعته شده بود – و البته این مسئله بارها از سوی مسئولان وقت این سازمان به عنوان یک موفقیت در رسانه‌ها بازتاب یافت – در ۸ تیر ۱۳۹۳ به روال قبلی فعالیت خود بازگشت.
کمتر از یک ماه بعد از اتخاذ این تصمیم و درست در ۲۳ تیرماه ۱۳۹۳ نامه‌ای که خطاب به رئیس جمهور نوشته شده بود، در رسانه‌ها بازنشر شد. در این نامه که گفته می‌شد بیش از ۵۰۰ نفر از اعضای کتابخانه ملی آن را امضا کرده بودند، از حسن روحانی خواسته شده بود که نگذارد چراغ روشن شب‌های کتابخانه ملی به خاطر کم بودن منابع مالی خاموش شود. از آنجا که این مسئله هم اکنون به یک موضوع داغ خبری تبدیل شده، با فریبرز خسروی سخنگوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره کم و کیف موضوع و احتمال تجدید نظر در مسئله تعطیلی شیفت شب به گفتگو نشستیم که در پی می‌آید:
* بعد از نامه‌ای که با امضای ۵۰۰ نفر از اعضای کتابخانه ملی به رئیس جمهور نوشته شده و در آن درخواست برقراری مجدد شیفت شب را کرده‌اند، آیا امکان انجام مجدد این کار وجود دارد؟
تصمیمی که ما گرفته‌ایم، بر اساس مطالعه بوده است. مطالعه چند ماهه ما نشان می‌دهد که میزان مراجعه به کتابخانه ملی از ساعت ۱۰ شب به بعد، خیلی پائین و تقریباً روی عدد ۵ نفر است. طبیعتاً برپا نگه داشتن مجموعه‌ای عظیم برای ۵ نفر و حتی ۱۰ نفر، به صرفه و صلاح نیست.
* پس علیرغم این اعتراض‌ها، این تصمیم برگشت‌ناپذیر است. بله؟
اگر به شما ژورنالیست‌ها برنخورد، روی این مسئله دارد کار ژورنالیستی می‌شود. ما شیفت شب را تعطیل نکرده‌ایم. کتابخانه ملی ساعت ۴ بعد از ظهر، کارش تمام می‌شود. از ۴ بعد از ظهر تا ۱۰ شب هم شیفت شب اول ما برقرار است و از آنجا که بررسی‌های ما نشان می‌دهد بیشترین مراجعه‌ها در این فاصله است و لذا ما در این ساعت، شیفت شب را باز گذاشته‌ایم. پس همانطور که گفتم شیفت شب حذف نشده بلکه آن شیفتی حذف شده که استقبال از آن کمتر بوده است.
* قاعدتاً منظور امضاکنندگان نامه به رئیس جمهور، این فاصله زمانی ۴ تا ۱۰ شب که شما بر آن تاکید دارید، نیست، منظورشان ۲۴ ساعته بودن کتابخانه ملی است.
همه موسساتی هم که ۲۴ ساعته هستند، در اصل که ۲۴ ساعته کار نمی‌کنند و برای خودشان شیفت بندی دارند. کار رسمی ما از ۸ صبح است تا ۴ بعد از ظهر و این ساعت کتابخانه ملی تعطیل می‌شود با این حال ما یک شیفت ۴ تا ۱۰ شب راه انداخته‌ایم اما شیفت ۱۰ شب تا ۷ صبح تعطیل شده است. نکته دیگر اینکه خیلی‌ها تصور می‌کنند وظیفه کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی و تخصصی را باید کتابخانه ملی بر عهده بگیرد که این هم برداشت اشتباهی است؛ کتابخانه‌های دانشگاهی باید وظیفه خودشان را انجام دهند اما کتابخانه ملی، قرائتخانه ملی نیست بلکه کتابخانه ملی است و وظیفه دارد محیط مناسبی را برای پژوهشگرانی که می‌خواهند از منابع آن استفاده کنند، آماده کند. در مورد این ۵۰۰ نفری هم که گفتید عضو کتابخانه ملی بوده‌اند و این نامه را امضا کرده‌اند، باید بگویم که ما موضوع را بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم که اولاً تعدادی از آنها اساساً عضو کتابخانه ملی نیستند، دوماً بالای ۸۰ درصد و حتی نزدیک ۹۰ درصد اصلاً عضو شیفت شب نیستند و تنها ۱۰ درصد آنها عضو شیفت شب هستند و سالی دو بار، سه بار، چهار بار استفاده می‌کنند.
* اگر اینطور است، به نظر شما چه دلیلی دارد که این افراد که به گفته شما عضو شیفت شب کتابخانه ملی نبوده‌اند، از رئیس جمهور بخواهند که شیفت شب کتابخانه ملی را احیا کند؟!
این نامه در واقع بیشتر حالت نظرخواهی بوده است تا درخواست تشکیل شیفت شب. مثل اینکه از شما نظرخواهی کنند که نظر شما در مورد اینکه کتابخانه ملی ۲۴ ساعته باشد، چیست و شما بگوئید خوب است. اگر نظر شخصی خود من را بخواهید، واقعیت این است که ما بدمان نمی‌آید که محیط را باز نگه داریم ولی واقعاً این ظلم به مجموعه و ظلم به مملکت است که بخواهیم برای ۵ نفر یا ۱۰ نفر، این مجموعه ۲۴ ساعته بدود.
* لطفاً به سوال اولم نیز پاسخ بدهید. علیرغم همه این به گفته شما کارهای ژورنالیستی و نامه‌ای که نوشته شده، آیا نظر سازمان در مورد شیفت شب کتابخانه ملی تغییر خواهد کرد؟
چون سازمان بر اساس واقعیت‌های درستی نتیجه‌گیری کرده و مسئله را بررسی و کنکاش کرده است، طبیعتاً نباید الان نظرش عوض شود. پس پاسخ منفی است مگر اینکه اتفاقاتی رخ بدهد که کنترل آنها از اختیار ما خارج باشد.
با سلام و احترام لصفا پاسخ اعضاء شیفت شب کتابخانه ملی به مصاحبه سخنگوی مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران را در سایت خود درج نمایید. ای پاسخ در خبرگزاری مهر چاپ شده است.
آقای سخنگو! از کدامین ظلم سخن می‌گویید.
به گزارش خبرنگار مهر، پیرو مصاحبه خبرگزاری مهر با فریبرز خسروی سخنگوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درمورد نامه متقاضیان احیای شیفت شب کتابخانه ملی به رئیس جمهور، این افراد با ارسال متنی به اظهارات خسروی پاسخ دادند. در ذیل متن کامل این جوابیه می آید:
بسمه تعالی
ضمن سپاس از خبرگزاری محترم مهر به دلیل پرداختن به موضوع شیفت شب کتابخانه ملی در این مختصر به برخی از موضوعات مطرح شده در مصاحبه جناب آقای فریبرز خسروی، معاون محترم پژوهش، برنامه‌ریزی و فناوری و سخنگوی محترم سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، و طراح اصلی حذف شیفت شب کتابخانه، پاسخ می‌دهیم. گفتنی است نوع ادبیات و نحوه ارایه مطالب مطرح شده توسط ایشان دور از انتظار نبود، اما از سخنگوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی انتظار می‌رود تا به راستی و انصاف سخن گوید. اگرچه بنا نداشتیم پاسخ به مصاحبه ایشان را رسانه ایی کنیم، اما به نظر می‌رسد ایشان با تکرار مطالبی که واقعیت ندارد به درستی آنها ایمان آورده است! لازم به ذکر است که نمایندگان اعضای فعال شیفت شب در نشستی، مشکلات خود را با ایشان در میان نهاده و پس از طرح مشکلات مالی سازمان توسط ایشان، در نامه ای از ریاست محترم جمهوری بر رفع مشکلات مورد اشاره درخواست مساعدت کردند تا موهبتی که در اختیار محققان و پژوهشگران قرارگرفته از ایشان ستانده نشود. اما جناب آقای خسروی چنین وانمود می‌کنند که عده ای در پی رسیدن به منافع شخصی خویش رفتار ژورنالیستی پیشه کرده اند. بنابراین در این مختصر به مصاحبه پر خطای ایشان پاسخ می‌دهیم.
۱- ایشان در مصاحبه خود اظهار داشته اند: ” این نامه [نامه ۵۰۰ نفر از اعضاء کتابخانه ملی ایران به رییس جمهور] در واقع بیشتر حالت نظرخواهی بوده است تا درخواست تشکیل شیفت شب. مثل اینکه از شما نظرخواهی کنند که نظر شما در مورد اینکه کتابخانه ملی ۲۴ ساعته باشد، چیست و شما بگوئید خوب است.” ایشان در حالی چنین بیاناتی را مطرح می‌کند که هر خواننده منصفی اذعان می‌نماید نامه مذکور یک تقاضای رسمی از منتخب ملت است و نه یک نظر خواهی و بعید می‌دانیم شخصیت فرهیخته ای چون دکتر خسروی تفاوت نظرخواهی و درخواست رسمی از رییس محترم جمهور کشور را نداند!
۲- ایشان می‌فرمایند ” مطالعه چند ماهه ما نشان می‌دهد که میزان مراجعه به کتابخانه ملی از ساعت ۱۰ شب به بعد، خیلی پائین و تقریباً روی عدد ۵ نفر است. طبیعتاً برپا نگه داشتن مجموعه‌ای عظیم برای ۵ نفر و حتی ۱۰ نفر، به صرفه و صلاح نیست.” در این زمینه نیز باید بگوییم اعضاء شیفت شب با توجه به سابقه حضورشان در شیفت شب کتابخانه و مشاهده تعداد قابل توجه استفاده کنندگان از این شیفت، بر اشتباه عمدی یا سهوی ایشان در ارایه آمار نادرست به خوبی واقف اند. هرچند قصد نداریم ایشان را به دروغگویی متهم نماییم اما نگاهی به برخی آمارهای ارایه شده که اتفاقاً همگی به نقل از روابط عمومی محترم سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در رسانه ها منتشر شده است، در صحت گفتار سخنگوی محترم سازمان اسناد و کتابخانه ملی دچار تردید می‌شویم. گزارش های که دال بر استقبال قابل توجه از شیفت شب کتابخانه ملی است.
• به گزارش خبرگزاری لیزنا، تا خرداد ماه ۱۳۹۱ تعداد ۱۱۱۲ نفر برای استفاده از تالارهای کتابخانه ملی در شیفت شب ثبت نام کردند. بر اساس گزارش ارائه شده توسط بخش اطلاع رسانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی خرداد ماه سال جاری(۱۳۹۱) با تعداد ۱۵۸ نفر بیشترین تعداد استفاده کنندگان از تالارهای شیفت شب کتابخانه ملی بوده است .
• به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، کتابخانه ملی در نوروز ۱۳۹۲ ( یعنی در ایام نوروز که انتظار می‌رود میزان استفاده از شیفت شب کتابخانه در پایین ترین سطح خود باشد) میزبان نزدیک به یکصد و پنجاه نفر از پژوهشگران و محققان حوزه های مختلف علمی در شیفت شب کتابخانه ملی بوده است.
• به گزارش لیزنا، طی ماه های آبان، آذر و دی (۱۳۹۲)، ۲۰۴۸ پژوهشگر از شیفت شب سازمان اسناد و کتابخانه ملی بهره مند شدند که عمده ایشان در مقاطع کارشناسی ارشد، دکترای حرفه ای و دکترای تخصصی مشغول به تحصیل هستند.
• ذکر این نکته نیز ضروری است به دستور جناب آقای فریبرز خسروی امکان ثبت نام شیفت شب از ابتدای سال جاری بر روی سایت کتابخانه ملی غیرفعال شده و برای اعضاء امکان ثبت نام جدید و یا تمدید ثبت نامشان وجود نداشته است. با این همه کمترین تعداد استفاده کنندگان از شیفت شب مربوط به روزهای مسابقات تیم ملی ایران در جام جهانی بود که حداقل ۲۰ نفر در این شبها در شیفت شب حاضر بوده اند.
۳- ایشان در فراز دیگری از مصاحبه خود اظهار داشته اند ” خیلی‌ها تصور می‌کنند وظیفه کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی و تخصصی را باید کتابخانه ملی بر عهده بگیرد که این هم برداشت اشتباهی است؛ کتابخانه‌های دانشگاهی باید وظیفه خودشان را انجام دهند اما کتابخانه ملی، قرائتخانه ملی نیست بلکه کتابخانه ملی است و وظیفه دارد محیط مناسبی را برای پژوهشگرانی که می‌خواهند از منابع آن استفاده کنند، آماده کند.” در پاسخ به این موضوع توضیح زیر در خصوص شرایط عضویت اعضاء در شیفت شب ضروری است:
بنا بر قوانین سازمان اسناد و کتابخانه ملی جهت ثبت نام شیفت شب(مندرج در سایت سازمان که اکنون از دسترس خارج گشته است) صرفاً افراد زیر حق استفاده از خدمات شیفت شب را دارند:
“نخبگان و مخترعان، پدیدآورندگان و مترجمان حداقل سه عنوان کتاب علمی یا یک عنوان برگزیده کشوری، نویسندگان حداقل سه مقاله علمی پژوهشی یا مقالات آی. اس. آی.، دانش آموختگان دکترای تخصصی و دروس حوزه ای از سطح سه به بالا و شاغلان محصل در مقطع دکترای تخصصی، همچنین کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دانشجویان دکتری حرفه‌ای ترم ۹ به بالا .”
دقت در ترکیب افراد مورد تایید سازمان جهت استفاده از شیفت شب نشان دهنده جهتگیری مناسب این سازمان در نیل به همان هدفی است که مورد نظر جناب خسروی نیز هست.
کم نبودند پژوهشگران و محققانی که در شیفت شب کتابخانه ملی ایران کتابها نوشته و مقاله ها منتشر کرده اند و کتابخانه ملی ایران با ارائه خدمات شبانه روزی، بدرستی به وظیفه خود برای تامین محیطی مناسب برای پژوهشگرانی که می‌خواهند از منابع آن استفاده نمایند عمل کرده است. بنابراین ادامه فعالیت این شیفت فرصت بی بدیلی را برای محققان و پژوهشگران این مرزو بوم فراهم می‌آورد که متاسفانه اکنون به سادگی از ایشان ستانده شده است.
۴- ایشان ادامه کار شیفت شب را “ظلم به مجموعه و ظلم به مملکت” دانسته اند.
اگر بتوان از کنار همه فرمایشات ایشان با اغماض گذشت اما در پاسخ به این فراز سخن ایشان نمی‌توان خاموش ماند. جناب آقای خسروی از کدامین ظلم سخن می‌گویید. روشن ماندن چند چراغ و احیاناً به کار گماردن تعداد کمی کارمند برای ارایه خدمات به پژوهشگران و دانشجویان این مرز و بوم ظلم به مملکت است؟
شما آنچنان ندای تظلم خواهی تان بلند گشته که هر کس نداند گمان می‌برد پژوهشگرانی که از خواب شان می‌زنند تا برای مطالعه به کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بیایند حرامیانی اند که دشنه برکشیده و به تاراج خزانه ملی آمده اند!!
شما نیک آگاهید که آنچه مکرر در رسانه ها ابراز میدارید حقیقت ندارد . ظلم آن است که حضرتعالی در جلسه با نمایندگان ما مدام از آمار سازیهای گذشته گله می‌نمایید اما خود نیز به همان شیوه نخ نمای قدیمی اقدام به آمار سازی برای توجیه کار خویش می‌نمایید!
برادر عزیز! ما هرگز این موهبت اعطا شده را حق و وظیفه کتابخانه نمی‌دانستیم و هر بار آنرا امتیازی برای خود می‌پنداشتیم، لیکن شما به صرف امتیاز بودن این موهبت حق گرفتن آن را نداشتید.
یادتان باشد که اینجا کتابخانه ملی است و متعلق به گروه خاصی نیست. شما هم همچون پیشینیان خود می‌روید اما تاریخ بر اساس آنچه از شما باقی می‌ماند در مورد دوران مسئولیت‌تان قضاوت خواهد کرد. بستن درهای شیفت شب کتابخانه برای هیچ کس افتخاری نیست که به آن ببالد.
چه ایرادی داردکتابخانه ملی ایران “تنها” کتابخانه شبانه روزی ملی جهان و الگویی برای سایر کشورها باشد.
چه ایرادی دارد که در کنار “ترین‌های” غیر فرهنگی منتسب به ایران، یک “ترین” فرهنگی در قاموس ملی ایران ثبت شود.
می‌دانیم رییس محترم جمهور جناب آقای دکتر حسن روحانی، فرهنگ و اندیشه را پاس می‌دارد و به خاموش شدن چراغ تنها کتابخانه ملی جهان رضایت نخواهد داد. پس شما نیز اسباب چنین جفایی به اهل اندیشه را فراهم نیاورید.
درون بند خودخواهی نهان گشتن زیان باشد
در این تاریکی مطلق ، نشد نوری عیان باشد
برآریم عقل و دانایی ، چراغی را برافروزیم
شویم مومن به آهنگی که نفع مردمان باشد