از عصر عاشورا زینب تجلى مى کند. از آن به بعد به او واگذار شده بود. رئیس قافله اوست چون یگانه مرد زین العابدین(سلام الله علیه)است که در این وقت به شدت مریض است و احتیاج به پرستار دارد تا آنجا که دشمن طبق دستور کلى پسر زیاد که از جنس ذکور اولاد حسین هیچ کس نباید باقى بماند، چند بار حمله کردند تا امام زین العابدین را بکشند ولى بعد خودشان گفتند:«انه لما به» (۱) این خودش دارد مى میرد و این هم خودش یک حکمت و مصلحت خدایى بود که حضرت امام زین العابدین بدین وسیله زنده بماند و نسل مقدس حسین بن على باقى بماند.یکى از کارهاى زینب پرستارى امام زین العابدین است.
جام/در عصر روز یازدهم اسرا را آوردند و بر مرکب هایى(شتر یا قاطر یا هر دو)که پالانهاى چوبین داشتند سوار کردند و مقید بودند که اسرا پارچه اى روى پالانها نگذارند، براى اینکه زجر بکشند.
بعد اهل بیت خواهشى کردند که پذیرفته شد.
آن خواهش این بود:«قلن بحق الله الا ما مررتم بنا على مصرع الحسین» (۲) گفتند: شما را به خدا حالا که ما را از اینجا مى برید، ما را از قتلگاه حسین عبور بدهید براى اینکه مى خواهیم براى آخرین بار با عزیزان خودمان خدا حافظى کرده باشیم.
در میان اسرا تنها امام زین العابدین بودند که به علت بیمارى، پاهاى مبارکشان را زیر شکم مرکب بسته بودند،دیگران روى مرکب آزاد بودند.
وقتى که به قتلگاه رسیدند، همه بى اختیار خودشان را از روى مرکب ها به روى زمین انداختند.
زینب(سلام الله علیها) خودش را به بدن مقدس ابا عبد الله مى رساند،آن را به یک وضعى مى بیند که تا آن وقت ندیده بود: بدنى مى بیند بى سر و بى لباس، با این بدن معاشقه مى کند و سخن مى گوید:«بابى المهموم حتى قضى، بابى العطشان حتى مضى» (۳) .آنچنان دلسوز ناله کرد که«فابکت و الله کل عدو و صدیق» (۴) یعنى کارى کرد که اشک دشمن جارى شد، دوست و دشمن به گریه در آمدند.
مجلس عزاى حسین را براى اولین بار زینب ساخت.ولى در عین حال از وظایف خودش غافل نیست.پرستارى زین العابدین به عهده اوست،نگاه کرد به زین العابدین،دید حضرت که چشمش به این وضع افتاده آنچنان ناراحت است کانه مى خواهد قالب تهى کند، فورا بدن ابا عبد الله را رها کرد و آمد سراغ زین العابدین:«یا بن اخى!»پسر برادر!چرا تو را در حالى مى بینم که مى خواهد روح تو از بدنت پرواز کند؟
فرمود: عمه جان!چطور مى توانم بدن هاى عزیزان خودمان را ببینم و ناراحت نباشم؟
زینب در همین شرایط شروع مى کند به تسلیت خاطر دادن به زین العابدین.
ام ایمن زن بسیار مجلله اى است که ظاهرا کنیز خدیجه بوده و بعدا آزاد شده و سپس در خانه پیغمبر و مورد احترام پیغمبر بوده است،کسى است که از پیغمبر حدیث روایت مى کند.
این پیر زن سالها در خانه پیغمبر بود. روایتى از پیغمبر را براى زینب نقل کرده بود ولى چون روایت خانوادگى بود یعنى مربوط به سرنوشت این خانواده در آینده بود، زینب یک روز در اواخر عمر على علیه السلام براى اینکه مطمئن بشود که آنچه ام ایمن گفته صد در صد درست است،آمد خدمت پدرش: یا ابا! من حدیثى اینچنین از ام ایمن شنیده ام،مى خواهم یک بار هم از شما بشنوم تا ببینم آیا همین طور است؟همه را عرض کرد.پدرش تایید کرد و فرمود:درست گفته ام ایمن، همین طور است.
زینب در آن شرایط این حدیث را براى امام زین العابدین روایت مى کند.در این حدیث آمده است این قضیه فلسفه اى دارد، مبادا در این شرایط خیال کنید که حسین کشته شد و از بین رفت.پسر برادر!از جد ما چنین روایت شده است که حسین علیه السلام همین جا،که اکنون جسد او را مى بینى، بدون اینکه کفنى داشته باشد دفن مى شود و همین جا، قبر حسین، مطاف خواهد شد.
بر سر تربت ما چون گذرى همت خواه که زیارتگه رندان جهان خواهد بود
آینده را که اینجا کعبه اهل خلوص خواهد بود،زینب براى امام زین العابدین روایت مى کند.
بعد از ظهر مثل امروزى را-که یازدهم بود-عمر سعد با لشکریان خودش براى دفن کردن اجساد کثیف افراد خود در کربلا ماند ولى بدن هاى اصحاب ابا عبد الله همان طور ماندند. بعد اسرا را حرکت دادند(مثل امشب که شب دوازدهم است)، یکسره از کربلا تا کوفه که تقریبا دوازده فرسخ است.
ترتیب کار را اینچنین داده بودند که روز دوازدهم اسرا را به اصطلاح با طبل و شیپور و با دبدبه به علامت فتح وارد کنند و به خیال خودشان آخرین ضربت را به خاندان پیغمبر بزنند.
اینها را حرکت دادند و بردند در حالى که زینب شاید از روز تاسوعا اصلا خواب به چشمش نرفته است.سرهاى مقدس را قبلا بریده بودند.تقریبا دو ساعت بعد از طلوع آفتاب در حالى که اسرا را وارد کوفه مى کردند دستور دادند سرهاى مقدس را به استقبال آنها ببرند که با یکدیگر بیایند.
وضع عجیبى است غیر قابل توصیف! دم دروازه کوفه(دختر على،دختر فاطمه اینجا تجلى مىکند)این زن با شخصیت که در عین حال زن باقى ماند و گرانبها،خطاب هاى مى خواند.
راویان چنین نقل کرده اند که در یک موقع خاصى زینب موقعیت را تشخیص داد:«و قد او مات»دختر على یک اشاره کرد.عبارت تاریخ این است:«و قد او مات الى الناس ان اسکتوا فارتدت الانفاس و سکنت الاجراس» (۵) یعنى در آن هیاهو و غلغله که اگر دهل مى زدند صدایش به جایى نمى رسید،گویى نفسها در سینه ها حبس و صداى زنگها و هیاهوها خاموش گشت، مرکب ها هم ایستادند(آمدها که مى ایستادند، قهرا مرکب ها هم مى ایستادند).
خطبه اى خواند.راوى گفت:«و لم ار و الله خفره قط انطق منها» (۶) .این«خفره»خیلى ارزش دارد.«خفره»یعنى زن با حیا.این زن نیامد مثل یک زن بى حیا حرف بزند.زینب آن خطابه را در نهایت عظمت القاء کرد.در عین حال دشمن مى گوید:«و لم ار و الله خفره قط انطق منها»یعنى آن حیاى زنانگى از او پیدا بود.شجاعت على با حیاى زنانگى در هم آمیخته بود.
در کوفه که بیست سال پیش على علیه السلام خلیفه بود و در حدود پنج سال خلافت خود خطابه هاى زیادى خوانده بود،هنوز در میان مردم خطبه خواندن على علیه السلام ضرب المثل بود.
راوى گفت:گویى سخن على از دهان زینب مى ریزد،گویى که على زنده شده و سخن او از دهان زینب مى ریزد، مى گوید وقتى حرف هاى زینب-که مفصل هم نیست،ده دوازده سطر بیشتر نیست-تمام شد،مردم را دیدم که همه،انگشتانشان را به دهان گرفته و مى گزیدند.
این است نقش زن به شکلى که اسلام مى خواهد، شخصیت در عین حیا، عفاف، عفت، پاکى و حریم.تاریخ کربلا به این دلیل مذکر-مؤنث است که در ساختن آن،هم جنس مذکر عامل مؤثرى است ولى در مدار خودش،و هم جنس مؤنث در مدار خودش.این تاریخ به دست این دو جنس ساخته شد.
و لا حول و لا قوه الا بالله
پى نوشت ها:
۱٫بحار الانوار،ج ۴۵/ص ۶۱٫
۲٫بحار الانوار،ج ۴۵/ص ۵۸،اللهوف ص ۵۵،و نظیر این عبارت در مقتل الحسین مقرم، ص۳۹۶ و مقتل الحسین خوارزمى،ج ۲/ص۳۹ آمده است که تماما از حمید بن مسلم روایت مىکنند.
۳و۴) بحار الانوار ج ۴۵/ص۵۹٫
۵و ۶) بحار الانوار،ج ۴۵/ص ۱۰۸٫
