علی اکبر صالحی در گزارشی فنی از روند مذاکرات انجام گرفته در پرونده هسته‌ای به نمایندگان مجلس شورای اسلامی ضمن گرامیداشتن یاد و خاطره شهدای هسته‌ای، گفت: به شهدای هسته‌ای قشقایی، احمدی روشن، رضایی‌نژاد، علی‌محمدی و شهریاری – سلام می‌کنم. شهید شهریاری نمونه بارز انسانی فرهیخته و عالم بود که هم علم و هم دین را داشت. او با این دو بال، اوج گرفت.
وی افزود: گزارش دکتر ظریف به قدری کامل و فراگیر است که بنده بخش فنی را قدری توضیح می‌دهم. امیدوارم با توضیحاتی که ارائه می‌دهم به تناقض‌هایی که مطرح می‌شود پاسخ بدهم.
رییس سازمان انرژی اتمی ادامه داد: مذاکره امر ساده‌ای نیست، آن هم در چالش با جنود شیطان. مذاکره با کسانی که همواره در پی مکر و حیله بودند، کار راحتی نیست، اما افرادی در بستر انقلاب اسلامی و با توکل بر خدای لایزال، اعتقادات شرعی و منویات رهبری به گونه‌ای عمل کردند که به عنوان یک هموطن به آنچه به دست آوردیم، می‌بالم.
صالحی افزود: بنده از ابتدای پرونده هسته‌ای به عنوان نماینده ایران در آژانس در جریان سیر تحولات هستم. طی ۱۲ سال پرچالش ملت با استواری و استقامت و نقش‌آفرینی مقام معظم رهبری توانستیم با عزت و سرافرازی به ایستگاه آخر برسیم.
صالحی در ادامه با بیان اینکه بنده قصد ورود به مسائل سیاسی را ندارم، گفت: با این وجود پارادایم مسائل سیاسی جهان به گونه‌ای فراگیر تغییر خواهد کرد که زنگ این تغییر در وین زده شد.
وی افزود: برای اولین بار کشوری در حال توسعه توانسته است بر تعاملات بین‌المللی پرچالش سیاسی جهان در جایگاه کشوری توسعه یافته قرار گیرد. این اولین باری است که کشوری توانسته در مقابل قدرتمندان جهان از نظر اقتصادی و نظامی قرار گیرد.
وی افزود: جمهوری اسلامی به برکت انقلاب، ملت و همت مسئولانش توانسته چنین جایگاهی را پیدا کند که این دستاورد را تبریک می‌گویم. قدر بدانیم و شاکر باشیم.
صالحی در ادامه به ارائه توضیح در مورد دغدغه‌های موجود در مسائل فنی پرداخت و گفت: مذاکرات ۱+۵ سال‌ها طول کشید؛ آنهایی که قبلا مسئولیت مذاکرات را داشتند زحمت‌های فراوانی داشتند که شامل دکتر روحانی، لاریجانی، جلیلی و اکنون دکتر ظریف می‌شود که همه زحمت کشیدند این که می‌بینید اکنون افق بلندتری را می‌بینیم چون بر شانه‌های قبلی‌ها ایستاده‌ایم اینگونه نیست که زحمات گذشتگان بیهوده باشد؛ هر کسی خشتی روی خشتی گذاشت و خشت نهایی را بزرگواران عزیز اینجا گذاشتند.
رئیس سازمان انرژی اتمی یادآور شد: تلاش‌های ۱+۵ سال‌ها ادامه داشت و نتوانستند به نتیجه مورد نظر برسند. در این هنگام پیشنهادی به مقام معظم رهبری شد و ایشان با تدبیری پذیرفتند که راه دیگری باز شود. مسیر دوم مسیر مذاکره با آمریکا بود البته ایشان فرمودند هر دو مسیر باید با هم هماهنگ شود.
وی افزود: خوشبختانه این تدبیر در دولت یازدهم به زیبایی انجام شد و مسئولیت هر دو مسیر را به انسانی فرهیخته و کار آشنا سپرده شد که تجاربشان بسیار کارساز بود. نتیجه نهایی نیز بسیار مبارک و میمون شد.
صالحی در ادامه در توضیح مسائل فنی برجام گفت: ما در لوزان روی محورهای فنی به مفاهیمی رسیدیم. در وین یعنی بعد از چند ماه که هفته پیش بودیم، در فاصله بین لوزان و وین این تعبیر را به کار بردیم که دبه‌ها کردند. واقعا اینطور بود. سعی کردند پیکره‌ای را که در لوزان تراشیده شده بود آرام آرام نحیف‌تر کنند و بیشتر از آن بتراشند تا بلکه به آن مواردی که قبلا فکرش را نمی‌کردند و بعد احساس کردند که از دست دادند، برسند.
وی ادامه داد: ممکن است این را بیان کنیم که آیا آمریکا با آن همه امکانات و مشاورهای فنی ممکن است یکدفعه مورد غفلت قرار گیرد؟ بله اینطور شده است؛ چون جمهوری اسلامی هم کم نداشت؛ به خصوص اینکه با توکل به خدا و توسل به ائمه اطهار راه را پیش برد و برکت این عزیزان خودنمایی کرد. خیلی سعی کردند این پیکره را بتراشند اما نتوانستند.
رئیس سازمان انرژی اتمی در ادامه با بیان اینکه تیم مذاکره کننده در وین گام‌های بلندتری نسبت به لوزان برداشت، افزود: آنها می‌گفتند که باید راه تولید سلاح هسته‌ای ایران را ببندند. اما مگر ما به دنبال سلاح هسته‌ای بودیم؟ مگر ما به دنبال پیمودن راه اینچنینی بودیم که آنها بخواهند مانع ایجاد کنند؟ هرچه می‌خواهند مانع در این راه ایجاد کنند؛ چون براساس فتوای مقام معظم رهبری، تولید، انباشت و بکارگیری سلاح‌های کشتار جمعی از جمله سلاح هسته‌ای حرام است. پس اگر راهی برای رسیدن به سلاح کشتار جمعی است، آن راه را تا آنجایی که می‌توانید مسدود کنید. ما اصلا خواهان رفتن در آن راه نیستیم، اما از دید آنها این محدودیت‌ها در این راه‌ها گذاشته شد که البته از دید افکار عمومی محدودیت برای ما تلقی می‌شود.
وی ادامه داد: ممکن است این محدودیت به ظاهر تلقی شود اما محدودیتی نیست که اساس و نشاط و فعالیت هسته‌ای ما را دچار رکود، کندی و یا خدای ناکرده توقف کند.
صالحی توضیح داد: برای مثال یکی از راه‌ها این بود که ذخایر اورانیوم غنی شده آنها باید به حداقل برسد. ذخایر اورانیوم ما حدود ۷ تن است ما برای آنکه سالانه بوشهر را تامین کنیم ۳۰ تن نیاز داریم. سال‌ها طول کشیده تا به این ۷ تن برسیدم. تا به امروز تمام چالش فنی ما این بود که فناوری هسته‌ای را به هر قیمتی که شده تثبیت کنیم تا جایگاه جمهوری اسلامی را در جهان ثابت کنیم. الان دیگر این بحث فرق می‌کند. آن موقع هزینه فایده ، مبنای عمل ما نبود. آن زمان تثبیت این فناوری ملاک بود که کسی به ما کمک نمی‌کرد و بایستی با اتکا به دانشمندان خودمان این فناوری را تثبیت می‌کردیم. پس هزینه کردیم. ممکن است از نظر هزینه فایده، و از نظر اقتصاددانان خیلی غیرقابل توجیه نباشد.
رئیس سازمان انرژی اتمی ادامه داد: در حالی که برای تامین سالانه سوخت بوشهر ۳۰ تن نیاز داریم اما ۷ تن تولید کردیم با روندی که سالی تقریبا دو تن تولید می‌کردیم یعنی باید حدود ۱۰ یا ۱۵ سال دیگر به روند تولید ادامه دهیم تا به ۳۰ تن برسیم.
وی افزود: این سوال را می‌توان مطرح کرد که برای رسیدن به این مهم بقیه سانتریفیوژها را راه بیندازیم. در این شرایط باز هم باید ۸ سال دیگر تولید کنیم تا به سوخت مورد نیاز سالانه بوشهر برسیم. این یعنی همان فاصله ۱۰ سال آمده در برجام را طی می‌کنیم. سوال دیگر که می‌توان مطرح کرد این است که سانتریفیوژها را بیشتر کنیم. حال اینکه سانتریفیوژهای IR1، سانتریفیوژهای ابتدایی ما بود و نمی‌توانیم از این به بعد که می‌خواهیم وارد عرصه تجاری سازی شویم و هزینه فایده را در نظر نگیریم و تولیدات و نیازهای سالانه بوشهر را برآورده کنیم. بنابراین باید دنبال نسل جدید باشیم. نسل جدید هم در حال حاضر به آن صورت یعنی آن نسلی که می‌خواهیم در دسترس ما نیست. البته IR2n و IR4 وجود دارد اما IR6 و IR8 هنوز در آن صورت در دسترس ما نیست و باید کار کنیم.
وی افزود: پس می‌بینیم حتی اگر بخواهیم سانتریفیوژها را به کار بگیریم هفت، هشت سال طول می‌کشد به زمان تولید یک سال برسیم. حال اصلا فرض کنید که همین الان به اندازه ۱۹۰ هزار سو یا ۲۰۰ هزار سو قابلیت و ظرفیت تولید غنی‌سازی داشته باشیم. اما تا چه مدت می‌توانستیم این قابلیت را حفظ کنیم؟ برای مدت محدودی می‌توانستیم این کار را بکنیم و بعد متوقف می‌شد چون منابع مواد اولیه را به آن صورت نداریم.
رئیس سازمان انرژی اتمی در عین حال گفت: چند سالی است که سازمان انرژی اتمی با جدیت و اجازه مقام معظم رهبری شروع به اکتشاف هوایی کرده است تا کار را سرعت ببخشد. ان شاء الله در فاصله ۸ تا ۱۰ سال سرعت و عملیات اکتشاف و استخراج به گونه‌ای خواهد شد که بتوانیم مواد اولیه مورد نیاز ۱۹۰ هزار سو سالانه را تولید کنیم. بنابراین اگر امروز ۱۹۰ هزار سو داشتیم و اگر قرار بود یکی دو سال این ۱۹۰ هزار سو کار کند و یک دفعه دست به دست بگذاریم که فاجعه می‌شد. چگونه می‌خواستیم این را توجیه کنیم؟
وی ادامه داد: با این فاصله هفت، هشت سال که در پیش داریم و با اکتشاف و استخراج که انجام می‌دهیم و الحمد الله خبرهای خوشی هم داریم و بعدا اعلام می‌کنیم، در وضعیتی قرار خواهیم گرفت که در این برهه ۸ تا ۱۰ سال می‌توانیم دسترسی به تولید منابع اولیه برای استمرار بخشیدن پیدا کنیم که آن زمان هم ان شاء الله به ۱۹۰ هزارسو خواهیم رسید.
وی افزود: آنها فکر می‌کنند این برای ما محدودیت است، اما این محدودیت به آن صورت برای ما نیست. محدودیت دوم برای ساخت سلاح هسته‌ای است گفته‌اند شما اجازه ندارید کار رآکتور آب سنگین اراک ادامه دهید چون سالانه با آن ۱۰ کیلو پلوتونیوم تولید می‌کنید. ما گفتیم حاضریم کاری کنیم که کمتر از ۱۰ کیلو تولید کند. ما که قصد ساختن بمب نداریم چون اگر قرار بود دنبال بمب برویم باز طراحی اراک محدودیت بود اما اگر قرار است به آن سمت نرویم این که ۱۰کیلو زیر یک کیلو شود چه محدودیتی است؟
صالحی خاطر نشان کرد: گفته‌اند ما با فلزات پولوتونیوم و اورانیوم کار نکنیم اصلا ما تا ۱۵ سال آینده پولوتونیومی به آن مفهوم در اختیار نداریم که بخواهیم با آن کار کنیم. ما تا مدت قابل توجهی به دنبال غنی‌سازی بالای ۲۰ درصد نیستیم و برنامه‌ای نداریم که بخواهیم دنبال کار با فلز آن برویم.
وی افزود: این هم محدودیتی برای ماست. اما وقتی پولوتونیوم نداریم که به فلز تبدیل کنیم و حالا حالاها هم متصور نیست که داشته باشیم پس محدودیت چه معنایی دارد؟ ممکن است که سوخت بوشهر را بیاوریم و پولوتونیوم آن را استخراج کنیم آن هم طبق قرارداد به روسیه برگشت داده شود.
دنیا هنوز برای سوخت‌های مصرف شده راه‌حل دائمی ندارد
رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه ممکن است بگویید تحقیق و توسعه محدود شده است، گفت: در مذاکرات گفته شد اگر ماشین‌های شما زودتر ارتقا یابد می‌توانید آنها را زودتر توسعه دهید، ما اینجا قدری محدودیت را پذیرفته‌ایم اما این محدودیت طوری نیست که اصل کارمان را زیر سوال ببرد، بر روی شش نسل سانتریفیوژ همچنان کار می‌کنیم، محدودیت‌ها غیرآزاردهنده‌اند، البته در مورد سانتریفیوژها مسائل متناقضی مطرح می‌شود.
وی ادامه داد: ۷،۸ سال طول می‌کشد تا سانتریفیوژها قابل استفاده در سطح تجاری شوند، چطور می‌شود بعد از ۸ سال این ماشین‌ها از رده خارج شوند؟ ماشین‌های نسل آینده ما IR6 و IR8 هستند. سرمایه‌گذاری عظیمی در نطنز شده است تا ۵۰ هزار سانتریفیوژ نصب شود. ۵۰ هزار ۲۰ سو یعنی تأمین ۵-۶ راکتور نطنز می‌شود. ما نمی‌خواهیم با ماشین‌های از سوی کمتر در نطنز استفاده کنیم. ما با همین نطنز ۵-۶ راکتور را در سال پاسخ خواهیم داد.
رئیس آژانس انرژی اتمی با بیان اینکه تمام ماشین‌های سانتریفیوژ خود را در اختیار خواهیم داشت، گفت: در افکار عمومی به گونه‌ای جا افتاده است که گویا هر روز باید دنبال نصب ماشین جدیدی باشیم. در یورکو که بزرگترین شرکت مشترک اروپایی است طی ۴۵ سال گذشته تنها روی ۶ نسل ماشین کار شده است که سه نسل آن را به کار گرفته‌اند. در روسیه نیز طی ۵۰ سال گذشته روی ۸ نسل سانتریفیوژ کار کرده‌اند و فقط سه نسل آن را به کار گرفته‌اند. ما نیز روی ۶ نسل کار کرده‌ایم و فقط IR6 و IR8 را به کار خواهیم گرفت البته با محاسبه هزینه و تجاری سازی آن.
وی گفت: غربی‌ها گفته‌اند با کنترل بر ذخایر اورانیوم، فلز اورانیوم و مختصری بر روی تحقیق و توسعه ایران جلوی ساخت بمب هسته‌ای را گرفته‌اند، اشکالی ندارد بگویند.
رئیس مجلس شورای اسلامی خطاب به صالحی پرسید: انتقال سوخت بوشهر به خارج از کشور آیا پذیرش محدودیت تلقی می‌شود یا خیر؟ که صالحی در واکنش به این پرسش گفت: انتقال سوخت مصرفی بوشهر در قراردادی که ۲۰ سال قبل بسته شد، مورد قبول قرار گرفت. سوخت بوشهر به روسیه برگردانده می‌شود. سوخت اراک هم به شرط آنکه سوخت مصرف شده را به ایران برنگردانند، به خارج انتقال می‌یابد.
وی در توضیح این مسأله گفت: پس از راکتور، سوخت باید در استخرهایی نگهداری شود و بعد باید در عمق ۵ کیلومتری زمین انبار شود. کاری هنوز آمریکایی‌ها نتوانسته‌اند برای آن راه‌حل پیدا کنند. دنیا هنوز برای سوخت‌های مصرف شده راه‌حل دائمی پیدا نکرده است.
وی تأکید کرد: نگهداری سوخت مصرف شده در خارج از کشور برای ما یک فرصت است، پلوتونیوم غیرقابل استفاده برای تولید سلاح هیچ ارزشی ندارد.
لاریجانی در سوال دیگری از صالحی پرسید: این چه نوع تحقیق و توسعه‌ای است که می‌توانیم پس از ۸ سال زنجیره IR6 وIR8 داشته باشیم، صالحی در پاسخ به این پرسش رئیس مجلس، گفت: در کشورهای پیشرفته برای اینکه یک ماشین از نظر فنی از ابتدای خلق فکری تا رسیدن به تولید انبوه، ۸ سال زمان نیاز دارد و برای رساندن به ظرفیت قابل اعتماد باید زنجیره‌ای از آنها ایجاد شود. این زنجیره ابتدا تک‌تک، دوتایی، سه‌تایی، نه‌تایی، نوزده تایی، سی‌تایی و پنجاه تایی تست می‌شود.
رئیس سازمان انرژی اتمی ادامه داد: برای به دست آوردن کارآیی ماشین‌ها تا زنجیره ۱۹-۲۰ تایی می‌توان بیش از ۸۵ درصد ظرفیت ماشین‌ها را استخراج کرد و ۱۵ درصد بقیه باید در فرآیند زنجیره‌های بزرگتری مشخص شود. در آن فرآیند است که ماشین‌ها بهینه‌سازی می‌شوند.
وی ادامه داد: محدودیت‌هایی را پذیرفتیم و از انتهای سال هشتم به تولید ماشین‌های IR6 وIR8 می‌پردازیم. IR6، ۲۰۰ کیلو وIR8 نیز ۲۰۰ کیلو تولید خواهند داشت و از ابتدای سال یازدهم نیز تعداد این ماشین‌ها افزایش می‌یابد و زنجیره‌های سانتریفیوژها ارتقا می‌یابد.
لاریجانی سپس با طرح این پرسش که چرا ایران برای ۱۵ سال حق ساخت ماشین‌های جدید در آب سنگین اراک نخواهد داشت، صالحی پاسخ داد: ابتدا راکتور آب سنگین اراک را کامل می‌کنیم. پس از بازطراحی آب سنگین اراک یکی از پیشرفته‌ترین رآکتورهای جهان را در اختیار خواهیم داشت. این راکتور ۵-۶ سال طول می‌کشد که به سرانجام نهایی برسد.
وی افزود: با ساخت راکتور مدرن اراک نیازی به راکتور جدید دیگری نداریم. این دستاورد یکی از بزرگترین موفقیت‌هاست که قبلاً در اختیار نداشتیم. ۹ سال با راکتور اراک، تحقیق می‌کنیم و این مسأله به هیچ وجه محدودیت نیست.
وی متذکر شد: راکتور اراک در بازارهای جهانی یک میلیارد دلار قیمت خواهد داشت.
لاریجانی بار دیگر با طرح سوالی جدید از رئیس سازمان انرژی اتمی، پرسید: توقف غنی‌سازی در فردو برای ۱۵ سال آیا پذیرش محدودیت نیست؟ که صالحی پاسخ داد: در فردو ماهی ۱۷ کیلو و در نطنز ماهی ۲۰۰ کیلو غنی‌سازی خواهیم داشت که این عدد در یک سال در فردو ۲۰۰ کیلو و در نطنز ۲ تن است و نیاز ما ۳۰ تن در سال است. پس فاصله معناداری برای تولید این حجم مواد غنی‌سازی شده داریم.
صالحی ادامه داد: فردو از ابتدا برای تحقیق و توسعه و برای نصب تجهیزات گران قیمت طراحی شده تا اگر خدا ناکرده اتفاق بدی افتاد بتوانیم از ماشین‌های گران‌قیمتمان نگهداری کنیم، ظرفیت نصب سانتریفیوژ در فردو حداکثر ۳ هزار ماشین است. اما به دلیل عرض زیاد ماشین‌های IR8 این ظرفیت به ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ ماشین کاهش می‌یابد اما در نطنز ظرفیت نصب ۵۰ هزار IR8 را داریم.
رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه از نظر تولید، سوخت فردو نیاز کشور را تأمین نمی‌کند، گفت: با اینکه فردو از ابتدا محل تحقیق و توسعه مطرح شد اما به دلایلی در برنامه‌ریزی‌های اولیه به مرحله تولید را هم انجام داد.
صالحی با اشاره به پافشاری غرب در به رسمیت نشناختن حق غنی‌سازی اورانیوم در ابتدای مذاکرات، گفت: فاصله ۷-۸ و ۱۰ ساله برای ما چندان مهم نیست چون طی این مدت ماشین‌هایمان پیشرفته می‌شود و تجاری سازی می‌کنیم، بعد نطنز را توسعه می‌دهیم و ری اکتور اراک را با حفظ ماهیت آب سنگین ادامه می‌دهیم.
رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه سوخت راکتور ایران با سوخت یک نیروگاه فرق می‌کند، افزود: سوخت راکتور باید در چارچوب کنوانسیون‌های بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرد تا خدای ناکرده منجر به فاجعه نشود.
او ادامه داد: با پافشاری‌ها و هوشیاری‌های انجام گرفته برای اولین بار در توافقات به صراحت آمده است که ایران وارد این عرصه شده و طی دو سال آینده می‌توانیم سوختمان را بسازیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه ایران در بین کشورهای در حال توسعه تنها کشوری است که دو کالای استراتژیک خود یعنی اورانیوم غنی شده و آب سنگین را به بازارهای بین المللی ارائه می‌کند خاطرنشان کرد: ما در زمینه آب سنگین یک دستاورد بزرگی به دست آورده‌ایم. زیرا اگر راکتور اراک طبق روال، فعالیتش را ادامه می‌دادیم به۲۰۰ تن آب سنگین نیاز داشتیم در حالی که راکتور اراک سالی ۱۵ تن آب سنگین تولید می‌کند ما به زودی ۲۰۰ تن آب سنگین مورد نیاز خود را تولید می‌کنیم ۹۰-۸۰ تن آب سنگین هم‌اکنون تولید شده است، اما مازاد آن ۲۰۰ تن را باید چه کرد؟ ما در واقع به طرف مقابل تحمیل کردیم که آب سنگین خود را بفروشیم.
ایسنا/صالحی در ادامه افزود: ادامه کار نطنز با هزارن سانتریفیوژ، ادامه فعالیت اراک با حفظ ماهیت آب سنگین، فروش ذخایر و آب سنگین، تولید سوخت، انجام PIE و استفاده از کمک‌های بین‌المللی بخش دیگری از دستاوردهای ما در این مذاکرات است.
رئیس سازمان انرژی اتمی در پایان خاطرنشان کرد: دست ما در ساخت سانتریفیوژهای جدید باز است به شرطی که به آن اورانیوم تزریق نکنیم، مراکز تحقیقاتی ما نیز می‌تواند تحقیقات خود را ادامه دهد.
