گفتوگوی زنده تلویزیونی حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهور از شبکه یک سیما برگزار شد که اجرای این گفتوگوی ویژه تلویزیونی بر عهده ندا سپانلو و حسن عابدینی بود.
همچنین پیش از آغاز گفتوگوی زنده تلویزیونی رئیس‌جمهور، کلیپی از سخنان وی در ایام تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم و پس از انتخابات درباره مذاکرات هسته‌ای پخش شد.
حسن عابدینی در ابتدای گفتوگوی زنده تلویزیونی از رئیس‌جمهور سوال کرد که شما وعده‌هایی در حوزه هسته‌ای، رونق اقتصادی و گسترش روابط دیپلماتیک دادید. آنچه که امروز در پایان گفت‌وگوهاست و به توافقنامه یا برجام شهرت پیدا کرده، شما چقدر برجام را با آنچه وعده دادید منطبق می‌دانید؟
رئیس‌جمهور در ابتدای سخنان خود، گفت: من هم خوشحالم از این فرصتی که امشب پیش آمده تا میهمان مردم ایران، خانه‌های مردم عزیز این سرزمین، روستائیان، شهری‌ها، پیرمردها، پیرزن‌ها، جوان‌ها و ایرانیان خارج از کشور و همه ملت ایران باشم.
وی افزود: من می‌خواهم خدمت این ملت بزرگ سلام عرض کنم و به این ملت بزرگ خسته نباشید بگویم، به خاطر ایستادگی‌شان، صبوری‌های‌شان، مقاومت‌شان و به آنها تبریک بگویم به خاطر موفقیت‌های بزرگ‌شان در طول تاریخ بعد از انقلاب اسلامی. پیروزی انقلاب اسلامی، پیروزی در دفاع مقدس و امروز موفقیت در موضوع مهم هسته‌ای است.
*اگر مردم مقاومت نمی‌کردند در مذاکرات پیروز نمی‌شدیم
روحانی خاطرنشان کرد: من دلم می‌خواهد محضر مردم ایران از این نقطه شروع کنم که چرا ما مذاکره را انتخاب کردیم و چرا این مذاکره را جدی دانستیم؟ شما اشاره کردید به ایام و دوران رقابت‌های انتخاباتی و آن شبی که من مصاحبه کردم که شما گفتید ۷۷۷ روز از آن روز و آن شب گذشته است.
وی با اشاره به اینکه آنچه من آن روز فکر می‌کردم این بود که ملت ایران در همه صحنه‌ها موفق بوده و امکانپذیر نیست که این ملت در صحنه‌ای شکست بخورد یا تسلیم شود، تصریح کرد: همان وقت گفتم که پیروزی در سایه حمایت مردم، رهبری معظم انقلاب اسلامی و تدبیر دولت امکانپذیر است.
رئیس شورای عالی امنیت ملی در ادامه اظهار داشت: در مقام عمل ما دیدیم که مذاکره می‌تواند موفق باشد، اما شرایط موفقیت آن مذاکره را یک ملت باید فراهم کند، یک رهبر باید فراهم کند و همه دست‌اندرکاران باید فراهم کنند. مقاومت ملت، یک سرمایه بزرگ بود. اگر مردم ایستادگی نمی‌کردند، ما حتما پیروز نبودیم.
*انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۲ یک رفراندوم بود
رئیس‌جمهور با تاکید بر اینکه کار دانشمندان ما یک دستاورد بود، تاکید کرد: اگر ما در زمینه هسته‌ای نمی‌توانستیم پیشرفت کنیم، چون در همان زنجیره اول ناموفق بودیم، زنجیره دوم درست می‌کردیم و ناموفق بودیم. در تولید آب سنگین ناموفق بودیم، در ساخت راکتور نمی‌توانستیم، حرکت کنیم. معنا نداشت دنیا با ما حرف و مذاکره کند.
روحانی خاطرنشان کرد: اولین سرمایه ملت حضور ۷۳ درصدی آنها در حماسه سیاسی و در انتخابات بود. اگر من تعبیر کنم که انتخابات دو سال پیش یک نوع رفراندومی هم بود که چگونه ما باید حرکت کنیم و چگونه باید موفق شویم. بحث تعامل سازنده با دنیا و اینکه چگونه با دنیا رفتا رکنیم، منطق ما، ادب ما.
*درشت‌گویی پیروز نمی‌شود، درست‌گویی پیروز می‌شود
وی در ادامه گفت: من در همان مصاحبه ۷۷۷ روز پیش که داشتم، اعلام کردم که درشت‌گویی پیروز نمی‌شود و درست‌گویی پیروز می‌شود و ما منطق و راه درست‌گویی را انتخاب کردیم و به اعتقاد من یک ماه بعد از انتخابات من برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به سفر نیویورک رفتم و آنجا به همه دولت‌های دنیا پیشنهاد کردم جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری باشد و این پیشنهاد در نهایت بعد از چند ماه مورد تصویب دولت‌ها در مجمع عمومی سازمان ملل قرار گرفت.
رئیس‌جمهور تصریح کرد: آن ملاقات‌هایی که آن ایام داشتیم و صحبت‌هایی که ما داشتیم تقریبا فضای تعامل را به اوج رساند و اولین مذاکره وزیر خارجه ایران با وزرای خارجه ۱+۵ در نیویورک محقق شد و این کلیدی بود که برای حرکت پرشتاب در زمینه مذاکره زده شد.
*دستاورد امروز بیش از تصوری است که ۲ سال پیش داشتیم
رئیس شورای عالی امنیت ملی تاکید کرد: اگر بخواهم یک کلمه در پاسخ به سوال شما بگویم که امروز من چگونه می‌بینم، بعد از ۲ سال اغراق نمی‌کنم که در محضر ملت ایران که صاحب اختیار کشور هستند و کشور مال آنهاست و بنده هم به عنوان یک خادم کوچک از ناحیه ملت مسئولیت به من واگذار شده، دستاورد امروز بیش از تصور دیروز است، یعنی دیروز هم من امید داشتم به موفقیت، اما امروز آنچه به دست آوردیم بیش از آن مقداری است که من فکر می‌کردم و این موفقیت البته، موفقیت ملت بزرگ ایران با هدایت‌های رهبر معظم انقلاب و از همه مهمتر عنایات حق و پروردگار بزرگ و توجهات حضر ولیعصر(عج) است و فداکاری و ایثار و شهامت و منطق هنر و دانش لازم که مذاکره‌کنندگان ما داشتند و توانستند این بار مهم را در مقصد اول به خوبی به مقصد برسانند و من کاملا امیدوارم که این راه را ما ادامه می‌دهیم تا به پیرروزی نهایی برسیم.
خبرنگار از رئیس‌جمهور سوال کرد که یکی از دغدغه‌هایی که وجود دارد این است که غرب وفای به عهد نمی‌کند و حداقل در نشر اطلاعات در ۴ تا ۵ روز آخر شما یکی دو بار تهدید کردید که مذاکرات را ترک می‌کنید. این بحث را چگونه تا اینجا پیش بردید و چشم‌انداز آینده را چقدر روشن می‌بینید که غرب به تعهداتش پایبند باشد؟
* خصومت غربی‌ها با ملت ایران و عدم اعتماد ما به آنها هنوز ادامه دارد
رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: اگر ما با چند کشور و حتی یک کشور مذاکره می‌کنیم، بر مبنای اهداف و چارچوبی است و قدم به قدم مذاکرات قابل سنجش است بر آن کسی که فن مذاکره را بلد است، البته طرف مقابل ما مخصوصا برخی از کشورها کشورهایی هستند که مردم ایران به آنها اعتماد ندارند و به طور طبیعی با ملت ایران خصومت داشتند. هنوز هم این خصومت‌ها ادامه دارد.
روحانی تصریح کرد: شما می‌دانید که در ماجرای افغانستان، طالبان، صدام‌حسین و پایان حکومت صدام گرچه ما مستقیم مداخله نداشتیم، اما بسیاری از گروه‌ها که با ما بودند و کنار ما بودند یک نوع اهداف مشترکی با دیگران حس کردند و پیش رفتند، پس این منافات ندارد که یک کشوری دوست ما نباشد، اما در یک مسئله مهم و بین‌المللی ما بتوانیم مذاکره کنیم، اینکه چطور اعتماد کنیم، یا اعتماد ما صد در صد هست یا نیست، هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید من در برابر یک کشور ولو دوست و ولو همسایه و ولو هم مذهب من که مذاکره می‌کنم، اعتماد صد در صد دارم.
وی افزود: طبیعی است که ۶ قدرت بزرگ با ما مذاکره می‌کردند، ما در آن توافق موقت ژنو که مربوط می‌شود به اوایل آذر ۹۲ تا امروز که هنوز هم ادامه دارد، آن توافق موقت ما در مقام عمل آزمایش کردیم ما عمل کردیم آنها هم عمل کردند. آنها به ما قول دادند که برخی تحریم‌ها را بردارند و ما قول دادیم برخی محدودیت‌ها را بپذیریم که هر دو عمل کردیم معلوم ماست که می‌شود الان توافقی که با ۱+۵ کرد یک پایان چند ساله است یک توافق ۱۰ ساله، توافق گذشته هم سه دیگر دو سال می‌شود بنابراین ۵ برابر همان است.
* تفکر تسلیم یا شکست در برابر دنیا خیلی منطقی نیست
رئیس‌جمهور با بیان اینکه اگر یک پنجم توافق امروز را انجام دادیم و دیدیدم عمل می‌شود، می‌تواند یک علامت باشد که ما می‌توانیم کار را پیش ببریم، گفت: این تفکر که ما در برابر دنیا دو راه بیشتر نداریم یا تسلیم هست در برابر دنیا یا شکست دنیا هست. این خیلی منطق پشت سر آن نیست. یک راه سوم هم وجود دارد و آن تعامل با دنیا، البته تعامل سازنده در چارچوب منافع ملی و توافق برد – برد است.
روحانی در ادامه اظهار داشت: من به جد معتقدم همیشه معتقد بودم توافق برد – باخت اولا شدنی نیست، ثانیا اگر هم بشود پایدار نمی‌ماند. توافق باید یک توافق برد – برد باشد که ما ببینیم به اهداف اصلی‌مان دست پیدا کردیم. طرف مقابل هم اگر یک هدف مهم دارد احساس کرده به آن هدف دست پیدا کرده است.
* نمی‌توانیم بگوییم به طرف مذاکره‌کننده اعتماد صددرصدی داریم
رئیس شورای عالی امنیت ملی با تاکید بر اینکه در این توافق ما ۳ هدف مهم داشتیم که به آن دست پیدا کردیم، گفت: طرف مقابل ما هم یک هدف مهم داشت و می‌گوید که به آن دست یافته، خوب به این صورت است که یک توافق می‌شود برد – برد. آنها هم ادعا می‌کنند که یک موفقیت داشتند و ما هم می‌گوییم اهدافی داشتیم و موفق شدیم، بنابراین آنچه امروز به دست آمده، ما نمی‌توانیم بگوییم اعتماد صد در صد داریم.
رئیس جمهور تاکید کرد: شما در یک تجارتی که با یک فرد یا یک کشور انجام می‌دهید یک تجارتی مثلا جنسی می‌خرید و می‌فروشید برای دو یا سه سال صد در صد مطمئن نیستید که طرف مقابل شما عمل کند، اما شما یک مکانیزمی می‌گذارید که این وسط ضرر نکنید. اگر هم به هم زد، شما متضرر نشوید و او هم همین مکانیزم را در نظر می‌گیرد.
روحانی در ادامه افزود: ما می‌توانیم یک مکانیزم را در نظر بگیریم که در نهایت هیچ‌کدام ضرر نکنیم و در نهایت توافق صورت گیرد. در تجربه‌ای که در این دو سال داشتیم و اجرای توافق ژنو، امیدواریم این توافق به خوبی پیش برود. ما باید مراحلی را طی کنیم که یک مرحله را گذراندیم و انشاءالله این توافق اجرایی می‌شود و مردم حاصل و ثمر این توافق که محصول کار خودشان است و محصول ایستادگی خودشان است، خواهند دید.
خبرنگار از رئیس‌جمهور پرسید که بسیاری می‌گویند ایران بمب اتم خود را فروخت و در عوض تلاش کرده که رونق اقتصادی و بحث مربوط به امنیت را بخرد. این تحلیلی است که دیگران در قبال مذاکرات انجام می‌دهند، اما یک تحلیل دیگر وجود دارد و آن اینکه بعضی از نکات مثل اینکه زمینه برای بازرسی‌ها فراهم شود می‌تواند به عنوان یک خطر مطرح شود که پیش روی ملت ایران و سیستم دفاعی کشور باشد، جمهوری اسلامی ایران در این موضوع چه موضوعی دنبال می‌کند که دچار چالش نشود؟
رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: در بخش اول سوالتان که طرف مقابل ما احساس می‌کند که ما را از بمب اتم بازداشته، اصلا پیروزی که آنها اعلام می‌کنند و ادعا می‌کنند این است که ما کاری کردیم که بین ایران و بمب اتم یک سال فاصله بیاندازیم، چیزی است که صراحت می‌گویند. می‌گویند کاری کردیم که با اجرای این توافق اگر ایران بخواهد بمب اتم بسازد یک سال نیاز دارد تا به بمب برسد.
وی افزود: از نظر ما کاملا خیال‌پردازی و توهم است. اساسا مسئله هسته‌ای که به یک معضل تبدیل شد به خاطر این بود که طرف مقابل احساس کرد ما دنبال ساخت بمب هستیم، البته اولش شاید یک استدلالی داشت و آن اینکه در نمونه‌برداری اولیه که در ایران انجام دادند در سال ۸۲ به این نتیجه رسیدند که در ایران آلودگی‌های بالای ۷۰ درصد وجود دارد. آلودگی به این معنا که آثاری وجود دارد که ما غنی‌سازی بالای ۷۰ درصد انجام می‌دهیم. این سر و صداها به خاطر این بود و ما هم نمی‌دانستیم که این آلودگی‌ها چیست که اینها می‌گویند. بعد روشن شد که سانتریفیوژی که ما خریده‌ایم برخی از آنها دست دوم بوده و در کشور دیگری غنی‌سازی شده بوده و آن سانتریفیوژ تا ۷۵ و یا کمتر غنی‌سازی شده بود.
روحانی در ادامه اظهار داشت: بنابراین دلیل مختصری داشتند که این روشن شده و آن کشور هم معلوم شد و رفتند و بازرسی کردند و معلوم شد، اما در عین حال این مسیر توهم‌آمیز را ادامه دادند و گفتند ایران ساخت بمب است و در این توافق هم می‌گویند که ما ساخت بمب را تاخیر انداختیم.
رئیس‌جمهور تصریح کرد: ملت ما می‌دانند که ما دنبال ساخت کشتارجمعی نیستیم. اگر ما دنبال این مسئله بودیم، آن زمان که صدام به ما حمله کرد ساخت سلاح شیمیایی که آسان است، ما هم درست می‌کردیم و علیه ارتش عراق به کار می‌بردیم، پس این مردم، مردمی نیستند که اخلاق را زیر پا بگذارند، اگر هم بخواهند روزی برای منافع ملی دفاع کنند، شرافتمندانه دفاع می‌کنند.
“ما خلبانی اعزام کردیم که یک پل استراتژیک را بزند، کمی تاخیر کرد و نگرانش شدیم. وقتی رسید، سوال کردیم گفت دیدم یک ماشین سواری دارد از روی پل عبور می‌کند، بعد از اینکه دور زدم و دیدم که پل خالی است، بمب را زدم. جان خودش را به خطر انداخته بود، چون این کار از نظر نظامی نادرست است، اما از لحاظ انسانی درست است. جنگ ما جنگ شرافتمندانه بود ما دنبال سلاح شمیایی نرفتیم. آن زمان که ما جنگ داشتیم، دنبال بمب شیمایی نبودیم و در کترین ما نیست. ضمن اینکه فتوای رهبر معظم انقلاب که ساخت و نگهداشت و استفاده سلاح‌های شیمیای ایشان تحریم کردند، بنابراین اگر طرف مقابل ما ادعا می‌کند این موفقیت اوست، اشکال ندارد او موفقیتش باشد، ما هیچ دگاه دنبال بمب نبوده و نیستیم.”
روحانی ادامه داد: ما تحت فصل هفت منشور ملل متحد و ماده ۴۱ بودیم. وقتی کسی ذیل فصل هفت می‌رود که سازمان ملل تشخیص می‌دهد طبق نظر خودشان می‌گویند که این کشور صلح و امنیت جهانی را تهدید می‌کند، پس ما قبل از قطعنامه ۲۲۳۱ ما به عنوان تهدید کننده صلح و امنیت دنیا بودیم از نظر آنها، اما امروز طبق همین قطعنامه به عنوان کشوری هستیم که دنبال فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای هستیم و این قطعنامه تاکید بر همکاری با ایران است. به گزارش تسنیم، وی افزود: دیروز ما از نظر آنها تهدید کننده بودیم و امروز کشوری هستیم که باید با ما تعامل شود.
وی خاطر نشان کرد: مردم ما می‌دانند که هر کشوری که قطعنامه‌ای ذیل فصل ۷ علیه او تصویب شد، سال‌ها طول کشیده که از آن خارج شود و معمولا به جنگ و سرنگونی آن نظام نیز منجر شده است؛ شما در عراق دیدید، عراق را بردند تحت فصل هفت و رژیم صدام سرنگون شد و ده سال بعد هم تحت فصل هفت ماند و خارج نشد.
* آنچه در اجرای توافق پذیرفته‌ایم اجرای پروتکل الحاقی است
رئیس جمهور با بیان اینکه ژاپن سالیان دراز تحت فصل هفت بود.اما ما بدون جنگ و خواهش، بدون تسلیم در برابر سازمان ملل متحد کاری کردیم که با منطق با مذاکره با دیپلماسی در مسیر حقوقی کاری کردیم که همین سازمان ملل خودش آمده عنوان را عوض کرده و خودش آمده قطعنامه‌های قبلی ۶ قطعنامه قبلی را لغو کرده است، گفت: این بزرگترین دستاورد حقوقی و سیاسی ماست و من برایش نظیر نمی‌شناسم.
روحانی اضافه کرد: معمولا صدا و سیما از صبح تا شب در مورد برجام می‌گوید، اگر هست بگویید کدام کشور است که با منطق از فصل هفت خارج شده است؟ حقوق هسته‌ای را تثبیت کردیم، در همین قطعنامه حقوق ما تثبیت شد، غنی‌سازی تثبیت شد، اراک تثبیت شده است. در همین قطعنامه حقوق ملت ایران تثبیت شده و در این همین قطعنامه گفته تحریم‌ها برداشته شده است. تثبیت حقوق‌مان، خروج از فصل هفت سازمان ملل و همچنین تحریم خارج شده ایم. طرف مقابل می‌گوید که پیروزی به دست آورده‌ام و ایران را برای رسیدن به بمب اتم یک سال به تاخیر انداخته‌ایم.
* نمی‌گذاریم امنیت ملی کشور در سایه اجرای پروتکل الحاقی خدشه‌دار شود
وی خاطر نشان کرد: اینکه شما می‌گویید شاید برخی‌ها نگران نظارت‌ها باشند، باید بگویم که ما چیز عجیبی را قبول نکردیم آنچه که ایران قبول کرده “ان پی تی” و “پادمان” بوده است. آنچه که امروز به بعد در اجرای این توافقنامه است، پروتکل الحاقی است ما فقط قبول نکردیم بیش از ۱۴۰ کشور قبول کرده‌اند آنچه در کشورهای دیگر اجرا شده در اینجا هم اجرا می‌شود. هیچ کس در دنیا امنیت ملی خودش را معامله نمی‌کند اسرار نظامی خود را معامله نمی‌کند. ما نمی‌خواهیم که کوچک‌ترین اسرار و سر ملی و نظامی ما حتی اصرار اقتصادی و تجاری ما نه در این توافق بلکه در هر توافقی خدشه‌دار شود.
* طی ۲ سال به اندازه ۸۰ درصد ۱۰ سال گذشته توان دفاعی کشور را افزایش داده‌ایم
رئیس‌جمهور با بیان اینکه ما یک بار داوطلبانه این پروتکل الحاقی را برای یک سال در ایران اجرا کرده‌ایم، گفت: همان موقع هم بعضی از روزنامه‌ها داستانی می‌گفتند. می‌گفتند که زیر زمین ریاست جمهروی را می‌گردند. هیچ گونه نگرانی به هیچ عنوان وجود ندارد. قدرت دفاعی ما به هیچ عنوان کاسته نخواهد شد. من در اینجا می‌خواهم به مردم ایران عرض کنم، چون بعضی‌ها گوشه و کنار می‌گویند این دولت، دولت تدبیر و امید دنبال اقتصاد است. دنبال مهار تورم است، دنبال رفع رکود است، دنبال بهداشت و درمان است، دنبال سلامت است، دنبال سیاست خارجی است دنبال تقویت بنیه دفاعی نیست. برای اینکه مردم عزیز ما بدانند ما در سلاح‌های استراتژیک و در تقویت بنیه دفاعی ما کاری که دولت در این دو سال انجام داده به اندازه ۸۰ درصد ده سال قبل است. یعنی آنچه در ده سال قبل انجام گرفته، این دولت ظرف دو سال ۸۰ درصد آن ده سال سلاح لازم را آماده کرده، تجهیزات لازم را آماده کرده، انبار کرده است. شما می‌دانید اولین تست سانتریفیوژهای آی آر ۸ که بزرگترین دستاورد ماست، اولین تستش در این دولت انجام شد.
روحانی ادامه داد: روی امنیت ملی بسیار حساس هستیم. یکی از دستاوردهای این توافق امنیت ملی ما است. یعنی کشور ما البته از تهدید نمی‌ترسد هیچ وقت. اما کشوری که در سال‌های گذشته یک شبهه تهدید یا شبه تهدید برای این مردم بود، امروز با این توافق نه شبه تهدید است و نه شبح تهدید و امنیت ملی ما به مراتب بهتر از گذشته است.
“این امنیت تنها جنگ نیست باید بک فضای امن باید تامین شود برای فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماغعی. امروز این فضا نسبت به سال‌های گذشته امن تر است و اجرای این توافق و این قطعنامه نه تنها مشکلی برای قدرت دفاعی و امنیت ملی ایجاد نمی‌کند، بلکه در همین قطعنامه تحریم تسلیحاتی تبدیل به محدودیت شده است، برای ۵ سال موردی هم با توجه به قطعنامه می‌توانیم معامله کنیم، بنابراین این قطعنامه هیچ گونه محدودیتی برای ما ایجاد نمی‌کند و در بیانیه جمهوری اسلامی به صراحت بود که ما به هیچ عنوان قدرت نظامی‌مان کم نمی‌شود.”
وی با بیان اینکه این قطعنامه می‌گوید موشکی که دیزاین و طراحی شده باشد به عنوانی که کلاهک هسته‌ای را حمل کند و ما هیچ وقت این مدل را نداریم، چون دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم، اظهار داشت: در قطعنامه ۱۹۲۹ گفته بود اگر موشکی توان این کار را داشته باشد، ممنوع است. امروز نمی‌گوید که موشکی که توانایی این کار را داشته، می‌گوید اگر توانایی این کار را داشته باشد بنابراین هیچ نگرانی وجود ندارد این یک موفقیت بسیار خوبی است که ملت ما با هدایت‌های مقام معظم رهبری کسب کرده و به دست آورده است.
سوال: فرمودید که ما اهداف اقتصادی در جریان مذاکرات داشتیم که رفع تحریم‌ها از یک طرف دولت شما تاکید داشت که برنامه‌ریزی‌های اقتصادی را فارغ از نتیجه مذاکرات انجام داده و آن جمله معروف شما را هم داریم که چرخ اقتصاد بچرخد و چرخ سانتریفیوژ هم بچرخد…
روحانی در این باره نیز گفت: من اول یک نکته‌ای می‌گویم که شما اشاره کردید و اینکه این دولت در آغاز در شرایط تحریم دنبال حل و فصل مسائل اقتصادی بود. اتفاقا یکی از دلایل پیروزی ما در این مذاکرات همین بود. یعنی اگر ما در دوران مذاکرات نمی‌توانستیم تورم را پایین بیاوریم، تورم که ۴۲ و ۴۳ درصد بود، ما نمی‌توانستیم و همان ۴۲ می‌ماند. ما در مذاکرات پیش نمی‌رفتیم و دشمن امیدوار می‌شد و می‌گفت به تحریم امید داشت. اگر برعکس بود ۴۲، ۴۵ درصد می‌شد اصلا پیروز نمی‌شدیم.
* تا پایان دولت به تورم یک رقمی پایدار خواهیم رسید
وی افزود: من خدا را شکر می‌کنم، البته همه آن عنایت حق و حمایت مردم است. قول‌هایی که این دولت به مردم داده از روز اول اول گفتیم که تا پایان ۹۲ ما تورم را به ۳۵ درصد می‌سانیم، بعد گفتیم تا پایان سال، تورم را به ۲۵ درصد می‌رسانیم که عملا به ۱۵ درصد رساندیم. ما در سال ۹۳ گفتیم که از تورم خارج و رشد اقتصادی خواهیم داشتم و اوایل سال ۹۴ گفتم که به رشد ۳ درصد رسیدیم و گفتم تا پایان این دولت به توفق الهی و حمایت ملت انشاءالله به تورم یک رقمی خواهیم رسید، تورم یک رقمی پایدار که آرزوی ۴۰ ساله ملت است. در زمینه رشد اقتصادی هم البته امسال ما خیلی تحت فشار بودیم، به خاطر قیمت نفت و تحریم انشاءالله سال آینده شرایط‌مان کاملا عوض خواهد شد و ما می‌توانیم از مشکلات عبور کنیم.
رئیس جمهور در ادامه این گفتوگوی زنده تلویزیونی اظهار داشت: یک عامل موفقیت ما در مذاکرات همین حرکت درست ما در زمینه مسائل اقتصادی بود. البته تحریم به طور طبیعی این را یک بار در مصاحبه مطبوعاتی گفتم که تحریم هرگز موفق نخواهد بود، اما موثر خواهد بود. به گزارش تسنیم، روحانی گفت: با تحریم اگر می‌خواهند ملتی را بشکنند، ناموفق هستند اما اگر می‌خواهند تاثیر بگذارند بله تحریم تاثیر می‌گذارد.
روحانی ادامه داد: اگر ما می‌خواستیم که جنسی را وارد کنیم باید بیمه واسط تعیین کنیم. کشتی نمی‌توانست در بنادر ما بیاید، باید به بندر کشور دیگری می‌رفت و بارگیری می‌کرد. باید یک پول اضافه می‌دادیم، تا بتوانیم پولی را پرداخت و جنسی را بخریم، چون مستقیم از طریق بانک نمی‌توانستیم حتی حق پرچم می‌دادیم چون با پرچم کشور دیگر می‌آمد و ۱۰ درصد در حمل و نقل پول پرچم می‌آمد. در فرصت دیگری شاید الان زمان مناسبی نباشد که همه ابعاد تحریم را توضیح بدهم برای مردم. این تحریم ظالمانه و ضد حقوق بشر بود و من این را به سران کشورهای اروپایی البته آن ۵ تایی و به آن یکی که تلفنی صحبت کردیم گفتم که شما جدی هستید یا خیر، گفت جدی هستیم.
* امروز کاسبان تحریم از توافق عصبانی هستند
“به بقیه گفته‌ام که این تحریم، تحریم ظالمانه و ضد انسانی است ما جنسی که وارد این کشور می‌کردیم گاهی ۲۰ درصد، گاهی ۲۵ درصد و گاهی حتی ۳۰ درصد تا ۴۰ ردصد هم داشته‌ایم. گران‌تر در می‌آمد یعنی اگر ۱۰۰ میلیارد فرض می‌گیریم جنس وارد این کشور می‌بایست بشود حالا کالا‌هایی که ضروری بود حداقل میزان ۲۵ میلیارد آن تلف می‌شد این از جیب مردم است البته کاسبان تحریم خیلی برای‌شان سود داشت. کاسبان تحریم در دبی، اروپا، چین، تهران، همه جا این کاسبان تحریم بودند، آنها از توافق عصبانی هستند اما مردم ما هزینه پرداخت می‌کردند ما می‌بایست این تحریم ظالمانه را برداریم؛ دروازه ایران به سوی جهان به طور کامل گشوده شود.”
وی خاطر نشان کرد: این مذاکره باعث شد که دروازه‌های دنیا به روی‌مان باز شد و کالاهایمان را به دنیا صادر کنیم و این دروازه‌ای است که تکنولوژی و سرمایه را وارد کشور کنیم. خیلی مهم بود ما در این توافق در این برجام بعد از این این توافق اجرایی شد، بلافاصله تمام تحریم‌های اقتصادی لغو می‌شود، یعنی تحریم مالی، بانکی، بیمه، حمل و نقل، تحریم پتروشیمی، همه تحریم‌ها تمام تحریم‌های اقتصادی و اتفاقا در همین برجام در بخش تحریم بسیار خوب و دقیق من تشکر می‌کنم و لازم می‌دانم از تیم سیاسی ما کار بسیار جدی را انجام دادند. تیم اقتصادی که اینها را کمک کردند. تیم فنی که اینها را کمک کردند البته تیم خبری که اینها را کمک کردند، همه دست به دست هم دادند، و الا یک گروه نمی‌تواند موفق باشد.
رئیس جمهور با بیان اینکه یک چیزی شما در صحبت تان اشاره کردید روزهای پر فراز و نشیبی بود که گذشت، در این روزها چه شب‌ها و چه ساعت‌هایی واقعا یک روزی همین آقای دکتر ظریف و عراقچی و تخت روانچی در یک شرایطی بود وقتی جلسه ما تمام شد به من گفتند تمام است دیگر ما نمی‌توانیم به توافق برسیم یعنی ما خط قرمزهای جدید به آنها ابلاغ کردیم گفتند که امکانپذیر نیست، اظهار داشت: لحظه خداحافظی بود که دست من در دست یکی از این عزیزان است گفتم که کار سختی است اما مطمئن باشید که موفق می‌شویم یادشان هست چه روزی بود.
روحانی ادامه داد: روزهای سختی بود اما ما این روزها را به حول و قوه الهی گذراندیم هیچ وقت من نا امید نبودیم. هیچ وقت تردید در موفقیت نکردم یک لحظه در طول این مدت حدود ۲۳ ماه من لحظه‌ای تردید نکردم در موفقیت امروز هم هیچ تردید در موفقیت این ملت ندارم. تمام مشکلات اقتصادی را این ملت حل خواهند کرد البته ما خادم ملت هستیم. تمام مشکلات اقتصادی را با کمک این ملت حل می‌کنیم. ما رهبر بزرگ و با کفایتی داریم. ما ملت منسجم و بزرگی داریم. ملت ما باهوش است.
وی افزود: ما فرهنگ بزرگی داریم، شما در این روزها می‌بینید، همانطور که رهبری در انتخابات فرمودند ایشان فرمودند اگر هم کسی با این نظام دلخوری دارد کشورش را که دوست دارد، پس بیاید پای صندوق. امروز ما این را احساس می‌کنیم خیلی‌ها در دنیا، خارج و داخل ممکن است با نظام مسئله‌ای داشته باشند اما ببینید همه خوشحالند، شما در این توافق می‌بینید کسی که عصبانی است، صهیونیست‌ها هستند حالا ممکن است که یکی دو کشور در منطقه پیدا شوند و ناراحت شوند. اوباما گفت که میلیاردها دلار دارند خرج می‌کنند که در کنگره این توافق حل نشود، معلوم است که چه کسی است در منطقه. من به تمام رؤسایی که تلفنی با من صحبت کردند، بعد از توافق و یا کتبا نامه نوشتند برای من، همه دنیا خوشحال است. جز یک عده جنگ طلب یک عده صهیونیستی که غاصب و اشغالگرند جز این دو گروه یکی را پیدا کنید که ناراحت است.به گزراش تسنیم، روحانی گفت: ملت بزرگ ایران خوشحال هستند نه خوشحالند که تحریم برداشته شده، خوشحالند که حقوق آنها تثبیت شده و اینکه ما با منطق توانستیم علیه توطئه‌ای که طراحی شده بود پیروز شویم.
رئیس جمهور ادامه داد: کار بسیار و عظیمی صورت گرفته است. مسیر ما، مسیری است که انشاالله ما هم امیدواریم و هم مطمئنیم. توکل ما به خداوند و اتحاد و انسجام. ملت ما اگر منسجم باشد تحت پرچم اسلام و زیر خیمه رهبری و این ملت بزرگ اگر اعتمادش به حق باشد، در این ماه رمضان مردم در قرآن به سر گرفتن‌ها، در مساجد چقدر برای دیپلمات‌های‌شان دعا کردند. این ملت در صحنه اقتصاد هم قطعا پیروز خواهد بود.
سوال: اشاره کردید که درهای مملکت باید باز باشد و این تعامل باید باشد
روحانی تصریح کرد: من فکر می‌کنم این نگرانی به جا است. این نگرانی بر خلاف آن نگرانی است که آقای عابدینی در خصوص بنیه دفاعی مطرح کردند که خیلی جا ندارد. با دولت و رهبری و مردمی و با ارتش و سپاهی که داریم نگرانی نداریم.
روحانی افزود: اما در این خصوص نگرانی است. سابقه خوبی ما در گذشته در این خصوص نداشتیم. ما ۷۰۰ میلیارد دلار پول نفتی عمدتا خرج کردیم. نتیجه چه شد؟ در داخل کشور ما ۲ هزار بنگاه اقتصادی در اوج درآمد دلاری ما تعطیل شد. ۵۰۰ هزار نفر در کشور ما در اوج درآمد دلاری بیکار شدند. کالا را وارد کردیم اشتغال برای دیگران درست کردیم. بعضی از کالاها شاید چاره‌ای نباشد اگر گندم نیاز باشد باید وارد کنیم، نهاده‌های کشاورزی تجهیزات و … باید وارد کنیم. کالای ساخته شده و کالای مصرفی اشتباه است که وارد کنیم. آنجاست که اگر این تحریم لغو شد به طور کامل و دروازه‌ها باز شد تجربه قبلی تکرار شود این مصیبت است.
وی ادامه داد: این جای تبریک ندارد، این جای تسلیت دارد. من به وزیر امور خارجه فرانسه که به تهران آمده بود در مذاکره‌ای که با او داشتم گفتم خود او هم با تاکید این را گفت. گفتم ما بعد از تحریم با هر کشوری که حاضر باشد به این کشور سرمایه و تکنولوژی بیاورد و با هم مشارکت کنیم برای صادرات، به او خوش آمد می‌گویم. فابیوس هم گفت که من در پاریس اتفاقا به شرکت‌ها و کمپانی‌های فرانسوی گفتم که آن دوره تمام شد که اگر می‌خواهید کالا ببرید به ایران این دولت قبول نمی‌کند، شما باید سرمایه و تکنولوژی ببرید.
رئیس جمهور همچنین گفت: ما جلسات اقتصادی متعددی البته قبل از توافق داشتیم و هفته‌ای یک روز جلسه با تیم اقتصادی و ستاد اقتصادی داریم که با اجرای این توافق که در ماه‌های آتی اجرایی می‌شود و تحریم‌ها کنار می‌رود، آنچه شما باید حواس‌تان باشد ورود سرمایه است. ما باید اشتغال برای جوانان ایجاد کنیم. ما برای چه دنبال مذاکره کردیم؟ بعضی‌ها فکر می‌کنند که ما مذاکره با خارجی ها را دوست داریم و دلمان لک زده اما ما چیزی که می‌خواهیم اشتغال جوان‌های‌مان است.
روحانی گفت: مقام معظم رهبری در این ابلاغی که فرمودند برای سیاست‌های برنامه ششم، حالا به مردم تبریک می‌گویم که در آستانه برنامه ششم این توافق صورت گرفت. ایشان ابلاغ کردند که ما باید دنبال رشد ۸ درصدی باشیم البته امروز خیلی سخت رشد ۸ درصدی به نظر من در سال‌های آینده باید همه تلاش کنیم. باید این دستور ایشان اجرایی شود. باید عملیاتی شود. اگر ما رشد ۸ درصد را بتوانیم اجرا کنیم در سال ۱۴۰۰ و چند سال دیگر، درآمد کشور ۵۹ درصد اضافه می شود و اگر ما بتوانیم ۲۰ سال با رشد ۸ درصدی پیش برویم، درآمد کشور ما ۴٫۵ برابر می‌شود.
وی افزود: ما باید به سمت ایجاد اشتغال برای جوانان برویم. ما ۳۲ میلیون جوان ۲۰ تا ۴۰ ساله در کشور داریم، ما پنجمین کشور دنیا در فارغ‌التحصیلی در رشته‌های مهندسی هستیم. ما قدرت بزرگی از نیروی انسانی داریم. منابع عظیم با موقعیت جغرافیای ممتاز داریم. این تحریم کنار رفت باید شرایط را مهیا کنیم برای تولید و اشتغال. به گزارش تسنیم، روحانی گفت:من قبلا در ماه رمضان گفتم که سیاست ما عوض نمی‌شود، مسیر ما اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی درون زا بودن است، برون‌نگر بودن است، تولید را باید بالا ببریم و صادرات غیر نفتی را بیشتر کنیم. انجام می‌شود این دغدغه شما به حق است.
رئیس جمهور اضافه کرد: من به همه منتقدین به خاطر انتقادهای‌شان دست شما درد نکند می‌گویم. حامیان دولت جای خود دارند، من در اینجا مناسب است از جوان‌های عزیز تشکر کنم. در شبکه‌های اجتماعی چه ها نکردند جوان‌های ما، حتی چه انتقادهای سازند‌ه‌ای نکردند، چه عکس‌های زیبایی چه گرافیک های زیبایی، حتی طنزهای قشنگی. من یک وقت برخی دستگاه‌های ما به دلایلی می‌خواستند که شبکه‌های اجتماعی ما را تعطیل کنند، من همیشه مخالف بوده و هستم و می‌گویم که اگر مشکلی است باید راه حل دیگری پیدا کنیم.
روحانی گفت: دنبال طرح‌های هوشمندی هستیم. اما این شبکه‌های اجتماعی کار بسیار عظیمی در این توافق کردند، چه بعد از توافق و چه قبل از توافق. آنهایی که نقد کردند، انتقاد منصفانه حق مردم است اما تخریب، دروغ، اغراق و مبالغه، اتهام، تشویش اذهان عمومی، ملت ما باید مبرا باشد، ملت ما مبراست البته شاید اقلیت کمی در این مسیر باشند که خداوند هدایت‌شان کند. اگر شما می‌خواهید در اقتصاد موفق باشید باید همدل و همزبان باشید. امسال به خوبی رهبری معظم سال همدلی و همزبانی دولت و ملت نامیدند. همه باید همدل و همزبان باشیم و انشاءالله برسیم به اهدافی که مد نظر ملت ما است.
سوال: شما در اول صحبت فرمودید که ما دو تا سانتریفیوژی آوردیم که منشاء آلودگی خارجی داشت و چقدر بحران به قول دکتر ظریف ایجاد کردند، الان آژانس در چارچوب توافق مسئول شده راستی آزمایی کند، ما می‌بینیم که برای کره جنوبی ۸۰ درصد آمدند و آلودگی و غنی‌سازی کردند و برای آنها یک بعد از ظهر تمام کردند شما هم دیپلمات هستید و حقوق دان چگونه این موضوع را تدبیر می‌کنید که آژانس مجددا از این موضوع برای فشار در مسیر پیشرفت جمهوری اسلامی استفاده نکند؟
رئیس جمهور خاطر نشان کرد: ما صدها سانتریفیوژ آوردیم شاید یک بخش آن، چندصد تا از آن سانتریفیوژ‌ها آلودگی داشت و آن آلودگی باعث شده بود که آن مناطق و همین نطنز ما را آلوده کرده بود ما نمی‌دانستیم که اینها آلوده هستنند و دوستان ما فکر می‌کردند که اینها نو هستند چون بسته‌بندی نو داشتند و این مشکل برای ما ایجاد شد. ما باید حواس‌مان جمع باشد آژانس یا هر نهاد بین‌المللی که انجام وظایفی را برعهده دارد این طور نیست که در آنها آدم‌های ناجور نباشد از ملیت‌های مختلف هستند. البته ما در شیمیایی شبیه همین پروتکل الحاقی کنوانسیون شیمیایی داریم و سال‌هاست که بازرس‌ها می‌آیند و می‌بینند. ما باید کاملا قانون را بلد باشیم ما باید با مسائل ریز حفاظتی آشنا باشیم که البته سازمان ما کاملا مسلط شده در این مدت سازمان انرژی اتمی و نیروهای مسلح ما در این زمینه مطمئن شدند.
روحانی اظهار داشت: اما اینکه شما می‌گویید کره جنوبی یک بعد از ظهر تمام شد. کشوری مثل کره جنوبی گروهی می‌خواستند غنی‌سازی مخفی انجام بدهند و آژانس فهمید و آلودگی سطح بالا را تشخیص داد دولت کره جنوبی همه آنها را دستگیر کرد و معذرت خواهی کرد و آژانس آمد اعلام کرد و که دنبال غنی‌سازی نباشد. ما کار خلافی نکرده بودیم آن آلودگی هم مال کشوری بود که آن سانتریفیوژ را به ما فروخت بود. به گزارش تسنیم، وی افزود: اما نکته شما درست است ما باید کاملا دقیق باشیم و به گونه‌ای عمل کنیم که هم قانون اجرا شود و هم اسرار کشور حفظ شود و هم عزت ما. این یکی از چیزهایی که در این توافق به دست آوردیم عزت ملی است. همه دنیا امروز عزت ملت ایران را به خوبی دارند لمس می‌کنند. پیروزی ما یک پیروزی غرور ماست. عزت ملی ما است مردم ما احساس می‌کنند که با ۶ قدرت بزرگ روبرو شدند و توافقی را امضا کردند که این برد برد است و ما به اهداف‌مان رسیدیم. ما احساس غرور و افتخار می‌کنیم نسبت به همه دانشمندان‌مان، دیپلمات‌های ما و درود می‌فرستیم به روان پاک شهدای هسته‌ای که جان‌شان را فردا کردند.
وی افزود: این عزتی که به دست آوردیم. در این توافق دستاورد ما سیاسی، اقتصادی نیست؛ ما از لحاظ فرهنگی پیروز شدیم. در دنیا اثبات کردیم که گفتمان تعامل پیروز است. ما چرخش گفتمانی را در منطقه و جهان ایجاد کردیم. ما به دنیا گفتیم که گفتمانی که مبنای آن تعامل سازنده با کشورهای دیگر است و مذاکره بر مبنای احترام و تکریم و نه تهدید. همان ۷۷۷ روزی که شما گفتید و فردا ۱۲ مرداد است، دومین سالگرد تنفیض است ۷۱۰ روز فردا گذشته است از آن روزی که تنفیض بوده و روز بعد ۷۱۱ روز می‌گذرذد که من در مجلس گفتم که با زبان تهدید با ملت ما حرف نزنید با زبان تکریم در حضور نمایندگان ۵۰ کشور دنیا که در مجلس حضور داشتند.
“امروز بحمدالله به این نتیجه رسیدیم و دنیا به این نتیجه رسید که تکریم می‌توانید مسئله را حل کند نه تحریم و تهدید. ما از لحاظ گفتمانی و فرهنگی پیروز شدیم. ما ثابت کردیم گفتمان غلط است افراط غلط است. این یک نهال تازه غرس شده است و باید از آن مواظبت کنیم تا به بار و میوه بنشیند و از آن میوه استفاده کنیم.”
رئیس جمهور با بیان اینکه من نکته‌ای که در خصوص مسئله‌ای اقتصادی باید بگویم که ما بعد از تحریم دو کار می‌توانیم انجام دهیم استفاده از قرص مسکن یعنی دلار را پایین بیاوریم و آن را به بازار بریزم و کالا در بازار بریزیم این یک حالت و حالت دوم که استفاده کنیم در زمینه اقتصادی و سرمایه‌گذاری. ما باید این کار دوم را انجام بدهیم که این توافق زمینه انسداد را بر می‌دارد. شرایط را باز می‌کند اما دولت هم حواسش جمع است که چگونه عمل کند هدف مردم ما دستیابی به منافع آنی اما مضر نباشد که نیست دنبال این باشند که رونق اقتصادی ایجاد شود. اشتغال ایجاد شود همان درون‌زایی و برون‌نگری.
سوال: مردم باید تلاش بیشتر کنند و منتظر تحول در معیشت‌شان نباشند؟ الان مردم چه کار کنند؟
روحانی در این باره گفت: آنچه ما از مردم خواهش می‌کنیم این است که مشارکت کنند ما بدون مشارکت به جایی نمی‌رسیم من ۲۰ سفر استاین رفتم که ۶۰۰ پروژه به دست مردم انجام شده و اجرایی شده. در این سفرهای استانی ۵۰۰ نفر از کارآفرینان ایرانی مقیم خارجی از کشور مقیم اروپا و آمریکا آمدند در این ۲۰ استان که اهل آن استان بودند بعضی‌ها هم ایرانی بودند مال دیگر استان‌ها اینها کمک کردند، تبلیغاتی، تجاری، اقتصادی، سرمایه‌گذاری ما اولین انتظار از ایرانی‌های خودمان است از ایرانی‌های داخل کشور از ایرانی‌های خارج کشور تکنولوژی و سرمایه را بیاورند و انتظار من از تمام بخش‌هاا یدولتی است تسهیل کنند ما باید ورود سرمایه را تسهیل کنیم وخواهش من از تمام مردم این است که فضا را فضای امن بکنید. یک وزیر خارجه می‌آید نگوییم این دولت چند سال پیش چنین کار خطا را کرد ۲۰ سال پیش چنین کاری را کرد. ما اگر پرونده‌های قدیمی را رو کنیم و آ«ها هم پرونده‌های قدیمی نمی‌شود.
“یک فضای مهمی است وقت تلف نکنیم البته اشکالی ندارد برجام بررسی شود و نقد شود مراحل قانونی دارد و ما داریم آن مراحل را طی می‌کنیم کشورهای دیگری هم ممکن است اقداماتی انجام دهند می‌رسیم به روزی که ۱+۵ رسما اعلام می‌کند که لغو تمامی تحریم‌ها را. ما ظرف حدود یک ماه اقدامات خود را انجام می‌دهیم و آژانس هم آن اقدامات را تیک می‌زند یعنی آن اقدامات شکلی است یعنی آژانس می‌گوید که آن ده سانتریفیوژ که قرار بود جابجا شود جابجا شده است. تحریم‌ها عملا لغوشان به اجرا در می‌آید و فضا عوض می‌شود سرمایه و تکنولوژی به کشور می‌آید سرمایه‌گذار ایرانی، خارجی،شرایط عوض می شود. فروش نفت ما عوض می‌شود دست ما باز می‌شود اما اینکه کسی فکر کند امروز توافق شود فردا صبح آثارش را می‌بیند اینجور نیست این نهال غرس شده بدانند که این میوه درست کاشته شده و میوه می‌دهد و به ثمر می‌رسد و البته زمان خودش را دارد که باید سپری شود ما باید همدل باشیم و همزمان باشیم و همه حمایت کنند ما مردم را همه جا می‌خواهیم. من اعلام می‌کنم به ملت شریف که دولت هیچ کجا بدون حضور ملت موفق نخواهد بود و با حضور مردم موفق خواهد شد. انشاءالله.”
سوال: الان بحث رفت و آمد دیپلماتیک زیاد می‌شود و متقابلا بحث‌های منطقه‌ای هم مطرح می‌شود شما دیدگاه‌های روشنی در خصوص فلسطین، بحرین، عراق و یمن دارید در فضای جدید این مواضع تغییر می‌کند یا ادامه دارد؟
رئیس جمهور در پاسخ به این سوال، با بیان اینکه ما اصولی داریم که اصول ما تغییر نمی‌کند و در این مذاکرات این اصول تغییر نکرد، گفت: اصل ما می‌گفت که برای توسعه کشور نیاز به غنی‌سازی داریم و روی آن می‌ایستیم ما راکتور اراک را می‌خواهیم تکمیل می‌کنیم. بنابراین ما اصولی که داریم روی آن در منطقه می‌ایستیم اما حتما توافق، فضای جدید را ایجاد می‌کند برای حل مسائل سیاسی سریع‌تر. یمن راه حل اساسی آن سیاسی است، سوریه سیاسی است. بنابراین یک مقدار فضا تسهیل می‌شود برای اقداماتی که انجام می‌شود و اصول ما هم محفوظ خواهد شد.
روحانی ادامه داد: حتما دوباره به مردم ایران گزارش خواهیم داد. ما به سالگرد دوم در اوایل شهریور نزدیک هستیم و من حتما یک مصاحبه درباره عملکرد دو ساله دولت خواهم داشت. شاید مردم دوست داشته باشند که ریز مسائل اقتصادی را باز کنیم.
وی در پایان گفت: من برای شما و برای همه ملت ایران آرزوی سربلندی بیشتر، عزت بالاتر و موفقیت بیشتر دارم. برای همه دانشمندان، اندیشمندان و دیپلمات‌های‌مان آرزوی موفقیت دارم و برای کسانی که تلاش کردند آرزوی توفیق و برای رهبری که هدایت کردند، آرزوی سلامتی و طول عمر دارم. / تسنیم
