روز عید غدیرخم یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان بویژه شیعیان است، روزی که در حقیقت باید آن را بزرگترین عید خدا و زبونی شیطان دانست، چرا که در این روز خجسته پیوند میان کفر و نفاق افشا و با صراحت از مقام ناب ولایت دفاع شد.
در اهمیت این روز باید گفت که سابقه غدیر و عید گرفتن این روز مقدس، به زمان پیامبر اکرم (ص) می‌رسد در دوران سایر ائمه اطهار علیهم السلام نیز این سنت دینی ادامه داشته و امینان وحی الهی، همچون امام صادق (ع) و امام رضا (ع) آن را آشکار ساخته و یادش را گرامی و زنده نگه میداشتند. پیش از آنان نیز، امیرمومنان (ع) احیاگر این عید بود.
رمز عید بودن ‘غدیر’ نیز، کمال دین و اتمام نعمت در سایه تداوم خط رسالت در شکل و قالب امامت بود.
به فرمان پیامبر خدا (ص) مسلمانان مامور شدند ولایت را به صاحب ولایت تبریک گویند و با آن حضرت بیعت کنند. رسول خدا نیز بر این نعمت الهی شادمانی کرد و فرمود: ‘الحمدلله الذی فضلنا علی جمیع العالمین.’
آیه قرآن که به صراحت، این روز را روز اکمال دین و خشنودی پروردگار از این واقعه و تعیین وصی دانسته، رمز دیگری از عید بودن غدیرخم است. فرخندگی این روز و عظمت این مراسم و عید بودن غدیر، در آن روز و لحظه برهمگان روشن بود. این نکته را حتی ‘طارق بن شهاب’ مسیحی که در مجلس عمربن خطاب حضور داشت، فهمیده بود که گفت: اگر این آیه ‘الیوم اکملت لکم دینکم…'(مائده / ۳) در میان ما نازل شده بود، روز نزول آیه را عید میگرفتیم. هیچ یک از حاضران نیز حرف او را رد نکردند. خود عمر نیز سخنی گفت که به نوعی پذیرش حرف او بود.
* عید گرفتن غدیر
غدیر، تنها نه به عنوان ‘روزی تاریخی’ بلکه به عنوان یک ‘عید اسلامی’ مطرح است. عید بودن آن نیز، مراسم و سنت های خاصی را میطلبد و نه تنها باید آن را عید دانست، بلکه باید آن را عید گرفت و به شادمانی پرداخت و به عنوان تعظیم شعائر دینی، آن را بزرگ داشت و بر شکوه آن افزود، تا ارزش های نهفته در این روز عظیم، همواره زنده بماند و سیره معصومین علیهم السلام احیا شود.
همه این ویژگی ها برای این روز بزرگ، موقعیتی والا و ارزشمند پدید آورد، آنچنان که رسول خدا (ص) و ائمه هدی و مومنانی که پیرو آنان بودند، از موقعیت این روز شادمان بودند. مقصود ما از ‘عید گرفتن’ این روز نیز همین است. خود حضرت رسول (ص) نیز به این نکته اشاره و تصریح فرموده است، از جمله در روایتی که میفرماید: ‘روز غدیرخم، برترین اعیاد امت من است، روزی است که خدای متعال مرا فرمان داد تا برادرم علی بن ابی طالب را به عنوان پرچمی هدایتگر برای امتم تعیین کنم که پس از من به وسیله او راهنمایی شوند، و آن، روزی است که خداوند در آن روز، دین را کامل ساخت و نعمت را بر امتم به کمال و تمام رساند و اسلام را به عنوان دین، برایشان پسندید.’
کلام دیگر پیامبر (ص)که فرموده بود: ‘به من تهنیت بگویید، به من تهنیت بگویید.’ نیز نشان دهنده همین عید بودن روز غدیر در کلام حضرت رسول (ص) است.
خود امیرالمومنین (ع) در ادامه خط پیامبر، این روز را عید گرفت و در سالی که روز جمعه با روز غدیر مصادف شده بود، در ضمن خطبه عید فرمود: ‘خداوند متعال برای شما مومنان، امروز دو عید بزرگ و شکوهمند را مقارن قرار داده است که کمال هر کدام به دیگری است، تا نیکی واحسان خویش را درباره شما کامل سازد و شما را به راه رشد برساند و شما را دنباله رو کسانی قرار دهد که با نور هدایتش روشنایی گرفتهاند و شما را به راه نیکوی خویش ببرد و به نحو کامل از شما پذیرایی کند. پس جمعه را محل گردهمایی شما قرار داده و به آن فراخوانده است، تا گذشته را پاک سازد و آلودگی های جمعه تا جمعه را بشوید، نیز برای یادآوری مومنان و بیان خشیت تقوا پیشگان مقرر ساخته است و پاداشی چند برابر پاداش های مطیعان در روزهای دیگر قرار داده و کمال این عید، فرمانبرداری از امر الهی و پرهیز از نهی او و گردن نهادن به طاعت اوست. پس توحید خدا، جز با اعتراف به نبوت پیامبر (ص) پذیرفته نیست و دین، جز با قبول ولایت به امر الهی قبول نمیشود و اسباب طاعت خدا جز با چنگ زدن به دستگیرههای خدا و اهل ولایت، سامان نمیپذیرد. خداوند در روز غدیر، بر پیامبرش چیزی نازل کرد که بیانگر ارادهاش درباره خالصان و برگزیدگان است و او را فرمان داد که پیام را ابلاغ کند و از بیماردلان و منافقان هراس نداشته باشد و حفاظت او را عهده دار باشد… .’
تا آنجا که فرمود: ‘رحمت خدا برشما باد! پس از پایان این تجمع، به خانههایتان برگردید و به خانواده خود، وسعت و گشایش دهید و به برادران خود نیکی کنید و خداوند را بر نعمتی که ارزانیتان کرده، سپاس گویید. با هم باشید، تا خداوند هم متحدتان سازد، به یکدیگر نیکی کنید، تا خداوند هم، الفت شما را پایدار کند، از نعمت الهی به یکدیگر هدیه دهید، آن گونه که خداوند بر شما منت نهاده و پاداش آن را در این روز، چندین برابر عیدهای گذشته و آینده قرار داده است. نیکی در این روز، ثروت را میافزاید و عمر را طولانی میکند. ابراز عاطفه و محبت به هم در این روز، موجب رحمت و لطف خدا می‌شود. تا میتوانید، در این روز از وجودتان خرج خانواده و برادرانتان کنید و در برخوردها و ملاقات ها ابراز شادمانی و سرور کنید…’
* آیین عید غدیر و ائمه اطهار (علیهم السلام)
اهل بیت علیهم السلام، این روز را شناخته و شناسانده و آن را عید نامیدند و همه مسلمانان را به عید گرفتن آن دستور دادند و فضیلت آن روز و ثواب نیکوکاری در آن را بیان کردند.
فرات بن احنف میگوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: جانم فدایت! آیا مسلمانان عیدی برتر از عید فطر و قربان و جمعه و روز عرفه دارند؟ فرمود: آری! با فضیلت ترین، بزرگترین و شریف ترین روز عید نزد خداوند، روزی است که خدا دین را در آن کامل ساخت و بر پیامبرش محمد (ص) این آیه را نازل فرمود: ‘الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا’ گفتم: آن کدام روز بود؟ فرمود: هر گاه یکی از پیامبران بنیاسرائیل میخواست جانشین خود را تعیین کند و انجام میداد، آن روز را عید قرار میدادند. آن روز، روزی است که پیامبراکرم (ص)، علی (ع) را به عنوان هادی امت نصب کرد و این آیه نازل شد و دین کامل گشت و نعمت خدا بر مومنان، تمام شد. گفتم: آن روز، کدام روز از سال است؟ فرمود: روزها جلو و عقب میافتد، گاهی شنبه است، گاهی یک شنبه، گاهی دوشنبه، تا… آخر هفته. گفتم: در آن روز، چه کاری سزاوار است که انجام دهیم؟ فرمود: آن روز، روز عبادت و نماز و شکر و حمد خداوند و شادمانی است، به خاطر منتی که خدا بر شما نهاد و ولایت ما را قرار داد . دوست دارم که آن روز را روزه بگیرید.’
حسن بن راشد از امام صادق (ع) روایت میکند که به آن حضرت عرض کردم: جانم فدایت! آیا مسلمانان را جز عید فطر و قربان، عیدی است؟ فرمود: آری ای حسن! بزرگتر و شریف تر از آن دو. پرسیدم: چه روزی است؟ فرمود: روزی که امیرالمومنین (ع) به عنوان نشانه راهنما برای مردم منصوب شد. گفتم: فدای شما! در آن روز چه کاری سزاوار است که انجام دهیم؟ فرمود : روزه میگیری و بر پیامبر و دودمانش درود میفرستی و از آنان که در حقشان ستم کردند، به درگاه خدا تبری میجویی. همانا پیامبران الهی به اوصیا خویش دستور میدادند روزی را که جانشین تعیین شده، ‘عید’ بگیرند. پرسیدم: پاداش کسی که آن روز را روزه بگیرد چیست؟ فرمود: برابر با روزه شصت ماه است.
عبدالرحمان بن سالم نیز از پدرش روایت کرده که: از حضرت صادق (ع) پرسیدم: آیا مسلمانان غیر از جمعه، قربان و فطر، عیدی دارند؟ فرمود: آری، عیدی محترمتر. گفتم: چه روز؟ فرمود : روزی که حضرت رسول (ص)، امیرالمومنین (ع) را به امامت منصوب کرد و فرمود: ‘من کنت مولاه فهذا علی مولاه’. عرض کردم: آن روز، چه روزی است؟ فرمود: به روزش چه کارداری؟ سال در گردش است، ولی آن روز، هیجدهم ذی الحجه است. پرسیدم: در آن روز شایسته است چه کاری انجام شود؟ فرمود: در آن روز، با روزه و عبادت و یاد کردن محمد و آل محمد، خداوند را یاد میکنید . همانا پیامبر اکرم (ص) توصیه فرمود که مردم این روز را عید بگیرند. پیامبران همه چنین میکردند و به جانشینان خود وصیت میکردند که روز تعیین جانشین را عید بگیرند.’
فیاض بن محمدبن عمر طوسی در سال ۲۵۹ (در حالی که خودش ۹۰ سال داشت.) گفته است که حضرت رضا (ع) را در روز غدیر ملاقات کردم، در حالی که در محضر او جمعی از یاران خاص وی بودند و امام (ع) آنان را برای افطار نگاه داشته بود و به خانههای آنان نیز طعام و خلعت و هدایا، حتی کفش و انگشتر فرستاده بود و وضع آنان و اطرافیان خود را دگرگون ساخته بود و پیوسته فضیلت و سابقه این روز بزرگ را یاد میفرمود.
محمدبن علا همدانی و یحیی بن جریح بغدادی میگویند: ما به قصد دیدار احمدبن اسحاق قمی – از اصحاب امام عسکری (ع) – در شهر قم به در خانهاش رفته، در زدیم. دخترکی آمد. از او درباره احمد بن اسحاق پرسیدیم. گفت: او مشغول عید خودش است، امروز عید است. گفتیم: سبحان الله! عید شیعیان چهارتاست: عید قربان، فطر، غدیر و جمعه.
تمامی این روایات و نقل قول ها در سیره عملی بزرگان شیعه، نشان از اهمیت عظمت روز عید غدیرخم دارد بنابراین جامعه شیعی باید با اهتمام ورزیدن به عید ولایت و رهبری، و تکریم این حبل المتین استوار شیعه، دین خود را نسبت به بنیادهای اعتقادی ادا کنند.
* برگرفته از مقاله جواد محدثی
