فراتاب – گروه بین الملل: امروز تصاویری که گروهک داعش منتشرکرد، آتش زدن دو نظامی ترکیه ای را که دست و پاهای آنها به زنجیر بسته بود نشان می داد. پس از انتشار تصاویر سوزانده شدن دو سرباز ترکیه ای به دست تروریست های داعش در سوریه، شبکه های اجتماعی توئیتر، فیسبوک و یوتیوپ برای کاربران ترکیه ای از دست خارج شد. در این راستا این پرسش مطرح می شود که رسانه ها چگونه به تروریست ها یاری می رسانند و چه نقشی در دوام و حیات آنان بازی می کنند؟
مارگارت تاچر ،نخست وزیر پیشین انگلیس، دائماً رسانه ها را اکسیژن تروریسم می خواند. نوآوری های تکنولوژیک سرشت و اشکال تروریسم را بسیار دگرگون ساخته و همین، دامنه عمل آن را بسیار فراخ تر کرده است. پیشرفت های به دست آمده در زمینه روش های ارتباطی این امکان را برای تروریسم ها فراهم ساخته است که با استفاده از رسانه های ارتباطی مدرن، مردم بیشتری را به شکل کارکردتری تحت تأثیر قرار دهند. هر اقدام خشونت باری قطعا زیر پوشش خبری تلویزیون ها رویداد مزبور را مستقیما به اتاق نشیمن میلیون ها خانه می آورند و بینندگان را از درخواست های تروریست ها، شکایت ها و اهداف سیاسی آنها آگاه می سازند.
گروه داعش با پخش نوارهای ویدئویی خود از مجازات اعدام گروگان ایشان به شیوه های مختلف از جمله زنده زنده سوزاندن (مانندخلبان اردنی)، سربریدن (امدادگر آمریکایی پیتر کسیگ) هدفی جز بازاریابی و تبلیغات رسانه ای و به تصویر کشیدن مجازات به شیوه ای بی سابقه و ایجاد ترس و وحشت ندارد، تا بدین ترتیب غربی ها، عرب ها و غیرعرب ها را به توقف جنگ علیه تروریسم وادارد. تروریسم چه بین المللی و چه داخلی برای اثر بخشی، نیازمند نوعی تبلیغات است. یکی از دلایل افزایش اقدامات تروریستی طیف گسترده تبلیغات است که برجمع گسترده تری از مردم کشور و گاه کل جهان تأثیر می گذارد. تروریست ها رسانه ها را به چشم وسیله انتقال پیام خودشان به سراسر جهان می بینند. هرچه اقدام جسورانه تر و خشونت چشم پرکن تر باشد رسانه ها پوشش خبری قوی تری برای آن تدارک خواهند دید. لذا می توان مشاهده نمود که دولت ترکیه برای کاهش اثرات قوی این پیامدها از پخش تصاویر به آتش کشیدن سربازانش مجبور به خارج کردن سایت ها و شبکه های اجتماعی از دست مردم شد. اما چه فایده که دنیای مجازی امروز دیواری نگذاشته است.
اینترنت برای تروریست ها جذّابیت مضاعف دارد زیرا این فناوری با فراهم آوردن بیشتر مخاطب برای مشاهده فعالیت های خشونت آمیز، موجب تکرار مضامین اصلی مبارزات آنها می شود و هم یادآوری مکرّر توانایی های بالقّوه آنها برای توسّل به اقدامات خشونت آمیز در آینده، موجب تشدید و افزایش ترس و وحشت در مخاطبان مورد نظر تروریست ها می گردد. صفحات وابسته به داعش در شبکه های اجتماعی چون فیسبوک و توئیتر که تعداد آن تا ۹۰ هزار صفحه گزارش می شود مجموعه عظیمی از این نوع رسانه هاست که زیر نظر هواداران داعش در کشورهای مختلف و داوطلبانی از میان سازمان مرکزی داعش در سوریه و عراق اداره می شوند. مدیریت کنندگان این صفحات بر این عقیده اند که آنچه داعش انجام می دهد طرحی جهانی برای یاری رساندن به دین اسلام مورد نظرش (با رادیکالی ترین تفسیر ممکن) و تاسیس خلافت اسلامی است.
بنابراین، گروه های تروریسم (مانند بسیاری از واحدهای سیاسی، تجاری و تبهکاری) به طور فزاینده از فناوری رایانه برای تحققّ بخشیدن به بسیاری از اهداف سازمانی خود بهره می گیرند. از این جهت، گروه های تروریست از ابزارهای مدرن صرفا ًبرای محققّ ساختن همان اهدافی که در گذشته نیز تعقیب می کردند استفاده می کنند. تفاوت های موجود میان تاکتیک های تروریستی متعارف و تاکتیک هایی که با استفاده از رایانه صورت می گیرد در سه نکته کلیدی خلاصه می شود:
- آسان ساختن عملیات
- افزایش توان بالقوّه
- هرچه گمنام ترماندن
اقداماتی که با توسّل به این شیوه ها انجام می شود به سهولت قابل کشف نیست و به آسانی نیز نمی توان با آن مقابله کرد؛ و در اینجا آشکار می شود که رسانه چگونه به تروریست ها کمک می کند که به حیات خود ادامه دهند و آنان را قادر می سازد که با استفاده از فناوری رایانه، ساختارهای حمایتی ماندگاری ایجاد نمایند که به آنها در پیشبرد هدف های استراتژیکی و تاکتیکی شان کمک کند. این مهم با توسل به اقدامات ذیل انجام می شود:
- تبلیغات سیاسی (ازجمله ارائه عمدی اطلاعات نادرست)؛
- عضوگیری؛
- تامین مالی؛
- ایجادارتباطات وهماهنگی بین گروها ودرون هرگروه؛
- جمع آوری اطلاعات؛
- پنهانکاری وناشناس ماندن درفعالیتهای روزمرّه ونیز درعملیات تاکتیکی،
- تسهیل عملیاتی که هم ازنظر منابع صرف شده وهم ازلحاظ توانایی تأثیرگذاری درسطح جهان،”به صرفه”هستند.
در پایان با مشاهده تصاویر آتش زدن دو سرباز ترکیه ای به این نتیجه می توان رسید که داعش با استفاده از رسانه ها و مونتاژ تصاویر با عالی ترین کیفیت صدا و تصویر که در آنها سرودهای حماسی و تأثیر گذاری، بهره می برند و غالبا شیوه تولیدات این شبکه ها با مجموعه ای از احادیث نبوی و آیات قرآنی همراه است. که با کمک گرفتن از مجموعه ای از روانپزشکان، جامعه شناسان، فقها و متشرعین عضو داعش که بر رسانه های تبلیغی شان نظارت دارند، تولید می شود و هدفی جز توجیه عملکرد داعش با سوء استفاده از آیات و احادیث و جذب بسیاری از کسانی که در شبکه های اجتماعی ها فعالند از اتباع تونس، سودان، انگلیس، آلمان، الجزایر، نیجریه، سومالی و چاد ندارند.
حیدر کشاورز دانشجوی دکترای روابط بین الملل
