الگوی زیستن در این سرزمین را ترک کردیم
محمد بهشتی – رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری – در پنل تخصصی اقتصاد گردشگری، مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با بیان این‌که برجام یکی از متفاوت‌ترین توافق‌های تاریخ معاصر ایران است، گفت: ما در برجام نسبت به سایر توافق‌ها در شرایط برابر به‌سر می‌بریم. خیلی‌ها تلاش می‌کنند نشان دهند در شرایط ضعف، این توافق‌نامه را پذیرفتیم. در حالی که این درست نیست، چون اگر چنین شرایطی حاکم بود، باید برجام به ایران ابلاغ می‌شد و اگر هم‌تراز نبودیم، نتیجه آن اینقدر طول نمی‌کشید.
او همچنین اظهار کرد: دوستان اقتصادی ما برای تفهیم بیان اقتصاد مقاومتی کم‌کاری می‌کنند. من تا حالا نشنیده‌ام در این‌باره توضیحات شفافی داده شود که مثلا اقتصاد مقاومتی چیست؟ البته برداشت شخصی من این است که مانند تک درختی وسط بیابان است و ما باید در این شرایط روی پای خود بایستیم. اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصاد ژاپن، کره جنوبی و سوئیس.
بهشتی ادامه داد: متاسفانه ما این تجربه و الگوی زندگی را از ۶۰ سال پیش متوقف کرده‌ایم. بنابراین حال‌مان این طور است که اگر زمانی برق، نفت یا هر چیز دیگری قطع شود، احساس مردن می‌کنیم. ما الگوی زیستن در این سرزمین را که اجازه می‌دهد در شرایط سخت روی پای خود بایستیم، ترک کرده‌ایم.
وی بیان کرد: میراث فرهنگی ایران همیشه برای جهان جذاب بوده، چون میراث ما در بسیاری از موارد، میراث فرهنگی بشری است. با این حال، در سال‌های گذشته به‌خاطر مسائل بین‌المللی و قطع رفت‌وآمدها شاهد از رونق افتادن همکاری‌های مشترک بین‌المللی و حتی تعطیل شدن کرسی‌های ایران‌شناسی در خارج از کشور بوده‌ایم.
بهشتی گفت: هرچند بعد از برجام شاهد برداشتن سنگ‌ها بوده‌ایم و می‌توانیم بگوییم همکاری‌های بین‌المللی تقریبا به سطح دوران اصلاحات رسیده، اما تازه عوارض سحر رو شده و هنوز آفتاب کامل نتابیده است.
او افزود: یک اتفاقی رخ داده، اما نمی‌توانیم به خود نسبت دهیم، چراکه مسئولان میراث فرهنگی همان افراد هستند، البته رئیس سازمان جابه‌جا شده، اما مسئله آن است که ما کار اصلی را انجام نداده‌ایم و اتفاقاتی که رخ داده، تاثیر برجام بوده است.
بر سر ایدئولوژی گردشگری هنوز بحث وجود دارد
حجت‌الاسلام محمدعلی زم – معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی – نیز در سخنانی اظهار کرد: قبل از برجام، جامعه و مردم ما تکلیف معینی نداشتند. دنبال این بودند که چه کنند. اکنون ما از این حالت تحت تاثیر برجام خارج شده‌ایم و به اولویت‌بندی کارها رسیده‌ایم. هرچند معماهایی وجود دارد، اما برای آن راه حل داریم.
وی ادامه داد: به هر حال، سلسله مشکلاتی در گردشگری وجود دارد که به‌خاطر آن‌ها، قاعدتا نمی‌توان انتظار داشت خیلی سریع و در مدت یک سال، تحت تاثیر برجام قرار گیرد.
زم بیان کرد: صنعت گردشگری ایران در رژیم سابق، دستاوردهای آن‌چنان بزرگی نداشت که حالا بگوییم اکنون به‌خاطر اتفاقات پیش از برجام، از رونق افتاده است، بخصوص این‌که هنوز در کشور ما بر سر ایدئولوژی گردشگری بحث وجود دارد. عده‌ای نافذ هنوز معتقدند گردشگری معادل لاابالی‌بازی و بی‌حیابازی است و چون کشور ما باحیاست، نمی‌توانیم اجازه دهیم به هر شکل و هر نحوی گردشگری اتفاق افتد.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت: هنوز نظام کشور سهم گردشگری را به‌طور جدی مشخص نکرده و سیستم تصمیم‌گیری و نظارتی که علت محقق نشدن این سهم را جویا شود، وجود ندارد، یعنی اگر ۱۰۰ هزار نفر گردشگر به کشور بیایند یا نیایندف کسی نیست که پاسخگو باشد یا مطالبه پاسخ کند.
وی همچنین بیان کرد: زیرساخت فکری و باور توانمندی کشور نسبت به گردشگری هنوز مشکلات اصلی دارد. ما هنوز در حال نوشتن کتاب هستیم که مثلا گردشگری ما حلال است یا اگر در اینجا مانع شویم، مردم به کشورهای دیگر می‌روند و آنجا گناه می‌کنند.
زم سپس اظهار کرد: ما زیرساخت‌های ناهمگون و ناهنجاری در گردشگری داریم که باید به آن رسیدگی می‌شد که اگر آن‌ها را نداشتیم امروز راحت‌تر می‌توانستیم درباره اثرات برجام صحبت کنیم.
معاون دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در پایان سخنانش، گزارشی از تحولات گردشگری در این مناطق ارائه کرد و افزود: پس از برجام، این مناطق ۱۲۰ هزار و ۱۰۰ میلیون تومان گردش مالی از محل گردشگری داشتند که قبل از این، اصلا حرف چنین اعداد و ارقامی نبود.
برجام موانع را برداشت بقیه‌اش با خودمان است
سعید شیرکوند – معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری – نیز در توضیحاتی گفت: برجام قرار بود موانع بسیاری از کارها را بردارد. ما در گذشته، کارهای زیادی را دوست داشتیم انجام دهیم، مثلا ناوگان حمل و نقل‌مان را توسعه دهیم یا سیستم بانکی‌مان را به جهان متصل کنیم، ولی موانعی وجود داشت. ارتباط کشورها با ما ظالمانه قطع شده بود و نمی‌توانستیم با دنیا ارتباط بگیریم. اکنون برجام این موانع را برداشته و بقیه‌اش به توانمندی خودمان ربط دارد.
او در ادامه اظهار کرد: صنعت گردشگری در کشور ما نوپاست، حتی هنوز به آن نمی‌توان نام «صنعت» را اطلاق کرد. مجموعه دلایلی وجود دارد که نوع نگاه سیاستمداران و برنامه‌ریزان و غفلتی که به لحاظ اقتصادی وجود داشت، از آن جمله است که البته معضلات دنیای خارج نیز به آن اضافه شده است.
شیرکوند افزود: ما بعد از برجام با استقبال و انگیزه بالای سرمایه‌گذاران خارجی روبه‌رو شدیم. آن‌ها می‌خواهند ایران را به‌طور جدی مطالعه کنند و در اینجا هتل بسازند. در حالی که قبل از برجام این اتفاق نمی‌افتاد. این‌که چقدر از ظرفیت به‌وجود آمده استفاده کنیم، به شرایط، بروکراسی و حمایت‌ها بستگی دارد.
کشتی کروز در راه کیش
رحیمی – مدیر گردشگری دبیرخانه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی – نیز در این پنل تخصصی با اشاره به صنعت راهبردی این شورا برای توسعه گردشگری در مناطق آزاد، یادآوری کرد: براساس راهبردهای تعریف‌شده برای هر منطقه در این سند، برنامه اقدام نیز مشخص شده، یعنی هریک از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مطابق با ظرفیت و ویژگی‌هایی که دارند، از فرصت برجام به نفع خود استفاده می‌کنند. مثلا در کیشِ پسابرجام، خرید هواپیما، حضور پررنگ شرکت‌های بین‌المللی در نمایشگاه‌ها، برقراری خط هوایی مستقیم به خارج از کشور، امکان بهره‌برداری از کارت‌های بانکی به‌صورت محدود و مذاکره با هتل‌سازان فرانسوی اتفاق افتاده است.
وی گفت: نخستین کشتی کروز با امکان اقامت ۴۰۰ نفر و ساخت ۳۶ هتل از جمله اقدامات دیگری بوده که بعد از برجام در منطقه آزاد کیش در حال انجام است.
رحیمی اظهار کرد: منطقه آزاد ارس نیز با افزایش ۳۰ درصدی ورود گردشگرانی از آلمان، فرانسه و روسیه روبه‌رو شده است. علاوه بر این، سرمایه‌گذاران خارجی برای احداث پنج هتل جذب شده‌اند و مرز ریلی نخجوان، جلفا، تهران و مشهد بعد از ۱۶ سال گشایش یافته است.
مدیر گردشگری مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ادامه داد: مجتمع بندری کاسپین که در سال ۱۳۹۲ تعطیل شد، در حال حاضر با ۹۳ درصد پیشرفت در حال ساخت است که در کنار آن، اسکله‌های تفریحی تاسیس می‌شود. ضمن آن‌که در منطقه آزاد انزلی، دو مجوز برای ساخت هتل پنج ستاره به سرمایه‌گذار خارجی داده شده است.
او تکمیل پایانه خلیج فارس و راه‌آهن شلمچه، تهیه طرح جامع گردشگری اروند و آبادان و تهیه طرح فرودگاهی با اتریش را از جمله اقدامات پسابرجام در منطقه آزاد اروند دانست.
وی اضافه کرد: در منطقه قشم نیز قراردادهایی برای خواهرخواندگی با مناطق آزاد کره جنوبی و چین بسته شده و در ماکو هم مهم‌ترین پروژه آن که راه‌اندازی فرودگاه است، در حال پیش‌روی است.
در این نشست، مدیران مناطق آزاد اروند، ارس، ماکو و منطقه ویژه اقتصادی شیراز، گزارشی از توسعه پسابرجام در این مناطق ارائه کردند که با وجود موضوع نشست (اقتصاد گردشگری و مناطق آزاد و ویژه اقتصادی) کم‌ترین اشاره آن‌ها بر پروژه‌های گردشگری بود.
