«سیدعباس صالحی» برای وزارت ارشاد چه برنامه‌ای دارد؟

به گزارش ایسنا، سیدعباس صالحی – وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی – اهداف این وزارتخانه را در سه بخش یعنی «صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی – ایرانی»، «حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری» و «ارائه نقش پیشتاز و الهام‌بخش فرهنگی ایران در منطقه و جهان» دسته‌بندی کرده و به تبیین دیدگاه‌هایش در هریک از این بخش‌ها پرداخته است.

صالحی همچنین به تنوع و تکثر دستگاه‌های فرهنگی اشاره کرده و معتقد است که این امر سبب شده تا «بازیابی نقش وزارتخانه مهمی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان مهم‌ترین رکن دستگاه اجرایی کشور در حوزه فرهنگ، مبهم و دشوار شود. تنوع دستگاه‌های کلان فرهنگی کشور، بر این مسئله گواهی می‌دهد:
šš شورای عالی انقلاب فرهنگی و شوراهای اقماری متعدد آن
šš سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی
šš سازمان تبلیغات اسلامی
šš سازمان‌های فرهنگی حوزوی
šš نهادهای فرهنگی – دینی از قبیل آستا نهای مقدسه، مساجد و …
šš معاونت‌ها و سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی شهرداری‌ها
šš سازمان‌ها و موسسات فرهنگی وابسته به نهادهای اجتماعی، اقتصادی و نظامی
šš رسانه‌ها و خبرگزاری‌های حاکمیتی و عمومی

در چنین فضایی از تکثر دستگاه‌های فرهنگی، و در این مجال اندک تلاش شده است تا ضمن تبیین وضعیت موجود حوزه
فرهنگ و هنر، حدود و ثغور تحلیل نقش حاکمیتی این وزارتخانه در قالب نظام اهداف و عرصه‌ها، اصول و رویکردها و اهم
برنامه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم معرفی شود.»

وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی در مطلب یادشده آورده است:

بنا بر مبانی، اصول و ارزش‌ها، نظام اهداف اعمال حاکمیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به شرح زیر می‌توان احصاء کرد:
۱- صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی – ایرانی
۲- حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری
۳- ارائه نقش پیشتاز و الهام‌بخش فرهنگی ایران در منطقه و جهان

در ادامه، ناظر بر هریک از این اهداف، مروری گذرا بر وضعیت موجود خواهیم داشت.

صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی – ایرانی

قوت‌ها و فرصت‌ها

۱٫ پیشنیه غنی میراث فرهنگی مادی و معنوری ایران اسلامی
۲٫ ظرفیت باورها، ارزش‌ها و آیین‌های اسلامی ایرانی برای گسترش اخلاق اجتماعی انسانی
۳٫ فرصت‌سازی گفتمان انقلاب اسلامی برای صیانت از هویت ملی
۴٫ ظرفیت فرهنگ و هنر اقوام ایرانی در هویت‌سازی بومی در چارچوب وحدت ملی
۵٫ حضور فعال‌تر تشکل‌های مردم‌نهاد حوزه‌های فرهنگ و هنر در موضوعات هویتی
۶٫ ظرفیت منابع انسانی، نهادها (حوزوی و دانشگاهی) و منابع دینی، وقف، مساجد و… (برای تقویت هویت اسلامی – ایرانی)

ضعف‌ها و تهدیدها

۱٫ الگوسازی و ترویج سبک‌های زندگی ناهمساز با هویت اسلامی ایرانی
۲٫ گسست‌های اجتماعی (نسلی، جنسیتی، قومیتی و …) و تأثیر آن بر هویت یکپارچه ایرانی
۳٫ ضعف محصولات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای در اعتلای اخلاقی و صیانت هویتی
۴٫ کم‌توجهی لازم به زبان فارسی به‌عنوان رکن هویت ملی
۵٫ کمرنگ شدن نقش و تأثیر نهادها و آیین‌های هویت‌سازی دینی و ملی
۶٫ سطحی‌نگری، تحجر و ترویج خرافات و بهره‌برداری ابزاری از عواطف دینی و ملی
۷٫ کمرنگ شدن احساس مسئولیت و منافع ملی بویژه در میان نخبگان

حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری

قوت‌ها و فرصت‌ها

۱٫ وجود صنوف، نهادها و آیین‌های ریشه‌دار سنتی در حوزه فرهنگ و هنر
۲٫ وجود سرمایه انسانی جوان، خلاق، پویا و با استعداد
۳٫ وجود نهادهای عمومی در عرصه فرهنگ و هنر مانند شهرداری‌ها، وقف و… و امکان بهره‌مندی از ظرفیت‌های این نهادها
۴٫ تولیدات قابل اعتنا در برخی حوزه‌های فرهنگی و هنری مانند سینما و هنرهای تجسمی و کتاب
۵٫ ظرفیت بالقوه سرمایه‌گذاری در حوزه فرهنگ، هنر و رسانه
۶٫ ظرفیت تکنولوژیک برای تولیدات فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
۷٫ وجود ابزارهای حمایتی برای تولید و مصرف آثار و کالاهای فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
۸٫ وجود نهادهای غیردولتی و صنفی در برخی از حوزه‌های فرهنگ و هنر مانند کتاب، سینما، هنرهای تجسمی، موسیقی و …
۹٫ مشارکت نهادهای غیردولتی و بخش خصوصی در فعالیت‌های فرهنگی و هنری رسانه‌ای ملی

۱۰ . امکان شکل‌گیری اشتغال زودبازده در حوزه فرهنگ، هنر و رسانه

۱۱ . وجود فضاها و زیرساخت‌های فرهنگی مناسب در برخی از شهرها و مناطق کشور
۱۲ . اشتیاق مردمی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری در روستاها و مناطق محروم

ضعف‌ها و تهدیدها

۱٫ استقبال پایین از آثار و کالاهای فرهنگی و هنری داخلی در قیاس با خارجی در برخی از حوزه های فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
۲٫ فقدان گفت‌وگوی همگانی، موثر و مستمر همه کنشگران میدان فرهنگ و هنر و رسانه برای حل مسایل و مشکلات
۳٫ پایین بودن تقاضا و سهم آثار، خدمات و کالاهای فرهنگی در سبد خرید خانوار
۴٫ کم‌توجهی جامعه فرهنگی و هنری به شکل‌گیری بازارهای جدید براساس تحولات تکنولوژیک
۵٫ کم‌رغبتی سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در حوزه فرهنگ و هنر و رسانه
۶٫ سرعت و تنوع تقاضاهای فرهنگی و عدم تطابق تولید و مصرف فرهنگی در ایران با آن
۷٫ وجود موانع قانونی و اجرایی در تولید و مصرف فرهنگی و عدم حمایت کافی از تولیدات فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
۸٫ عدم حضور موثر و مستمر در بازارهای جهانی به دلایل مختلف از جمله مشکلات ناشی از نپیوستن به کنوانسیون برن و عدم تخصص کافی در نهادهای غیردولتی و دولتی و …
۹٫ بالا بودن هزینه فعالیت، خدمات و تولید فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
۱۰٫ تعدد دستگاه‌ها و نهادهای تصمیم‌گیر در حوزه فرهنگ و هنر و اختلال در تولید و مصرف فرهنگی
۱۱٫ پایین بودن امنیت شغلی و حرفه‌ای برای هنرمندان، سینماگران، نویسندگان و شاعران و اصحاب هنر و فرهنگ و رسانه
۱۲ . فقدان نظام جامع آماری حوزه فرهنگ و هنر و رسانه
۱۳٫ عدم شفافیت کافی در نظارت بر محصولات و آثار و خدمات فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
۱۴٫ عدم شفافیت کافی در توزیع و مصرف بودجه‌ها و یارانه‌های حمایتی حوزه فرهنگ، هنر و رسانه
۱۵٫ کمبود پژوهش و آموزش و نگاه آینده‌نگرانه در تولید و مصرف آثار، خدمات و کالاهای فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
۱۶٫ نگاهی ابزاری و سیاسی به حوزه فرهنگ و هنر و در نتیجه آسیب دیدن اصحاب فرهنگ و هنر و سرمایه گذاران این حوزه در مجادلات سیاسی
۱۷٫ بی‌رغبیتی اصحاب فرهنگ و هنر برای مشارکت فعالانه در سیاستگذاری و تصمیم گیری‌های ملی و وجود مقاومت در بدنه دولت و حاکمیت برای این مشارکت
۱۸ . عدم دسترسی مناطق محروم و روستاها به آثار، خدمات و کالاهای فرهنگی و هنری و رسانه‌ای
۱۹ . عدم تعادل و نابرابری توسعه فرهنگی در پهنه سرزمینی با توجه به استقرار جمعیت
۲۰ . مهاجرت سرمایه‌های انسانی حوزه فرهنگ و هنر و رسانه به بیرون از ایران و کاهش مرجعیت فرهنگی و هنری و رسانه‌ای داخلی
۲۱ . ضعف پشتوانه اندیشگی و فکری نظام تولید و مصرف فرهنگی، هنری و رسانه‌ای

ارائه نقش پیشتاز و الهام‌بخش فرهنگی ایران در منطقه و جهان

قوت‌ها و فرصت‌ها

۱٫ جغرافیای سیاسی و سابقه تاریخی کم‌نظیر کشور در جهان
۲٫ شرایط مناسب برای حضور فرهنگی – تمدنی (اسلامی – ایرانی) در منطقه و جهان
۳٫ ظرفیت بالقوه بخش فرهنگ برای تعاملات و افزایش قدرت حضور ایران در عرصه جهانی
۴٫ امکان جذب سرمایه‌گذاران ایرانی خارج از کشور در بخش فرهنگ
۵٫ امکان برقراری روابط فرهنگی و رسانه‌ای با کشورهای اسلامی
۶٫ امکان بهره‌مندی از فناوری‌های نوین برای بهبود روند تولید، توزیع و مصرف آثار هنری و سینمایی ایران در جهان
۷٫ ظرفیت محصولات فرهنگی هنری (سینما، هنرهای تجسمی، تصویرگری و …) کشور در سطح جهانی
۸٫ حضور موفقیت‌آمیز برخی از محصولات فرهنگ، هنر و سینمای ایران در جشنواره ها، نمایشگاه‌ها و حراج‌های بین‌المللی
۹٫ امکان تعاملات سازنده با دیگر کشورهای دارای سابقه فرهنگی و تمدنی درخشان در دوران پساتحریم
۱۰ . امکان همکاری، ائتلاف و ایجاد اتحادیه‌های رسانه‌ای با خبرگزاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی
۱۱ . تنوع قومیتی، دینی و فرهنگی و اشتراکات فرهنگی با کشورهای منطقه و همسایه
۱۲ . آماده شدن زمینه فعالیت‌های فکری و فرهنگی پس از شکست نظامی جریان های تندور فرق های در منطقه
۱۳ . گسترش توجه به دین، معنویت و اخلاق در جهان برای گفتگوها و مناسبات بین الادیانی
۱۴ . امکان ایجاد تعاملات دوستانه و بهبود چهره بین‌المللی در میان دیگر ملل جهان از طریق ارتباطات هنری
۱۵ .توان همکاری و تعامل مناسب با بازیگران غیردولتی در حوزه دیپلماسی عمومی و فرهنگی

ضعف‌ها و تهدیدها

۱٫ نبود استراتژی منسجم ملی در تعامل فرهنگی با جهان و نداشتن دیپلماسی فعال
۲٫ سرمایه‌گذاری کشورهای پیشرفته در جذب هنرمندان و نخبگان فرهنگی و فرار سرمایه‌های انسانی
۳٫ فعالی تهای گسترده جریا نهای تندرو فرقه‌ای در منطقه و جهان
۴٫ ضعف ابزارها و برد رسانه‌ای کشور در مقایسه با جریان‌های رسانه‌ای جهان
۵٫ عدم همکاری و ضعف تعامل دستگاه‌های موثر فرهنگی برای ایجاد
هماهنگی بین دستگاه‌های فعال فرهنگی در حوزه بین‌الملل
۶٫ ضعف مبادلات فرهنگی (صادرات فرهنگی)
۷٫ عدم بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی عمومی و فرهنگی برای گسترش و تحکیم روابط سیاسی و اقتصادی
۸٫ نارسایی جدی در رصد و پایش محیط فرهنگی بین‌المللی و موقعیت‌یابی در این محیط
۹٫ فقدان رتبه‌بندی مناسب مناطق و کشورهای مختلف جهان برای گسترش روابط و فعالیتهای فرهنگی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران
۱۰ . عدم پیش‌بینی ساز و کار اجرای قوانین در حوزه بین‌المللی فرهنگی
۱۱ . ضعف ارتباط مؤثر بین اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه کشور با افراد و نهادهای فرهنگی و هنری خارج از کشور
۱۲ . گسترش جریان‌های ایران هراسی و شیعه هراسی در منطقه و جهان
۱۳ . ضعف توان رقابت محصولات فرهنگی و هنری کشور در بازار جهانی
۱۴ . عدم حضور موثر در نهادهای بین‌المللی حوزه فرهنگ
۱۵ . ضعف آموزش و پژوهش‌های مورد نیاز برای ورود به بازارهای جهانی

براساس این گزارش، صالحی در بخش برنامه‌های پیشنهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوازدهم نیز این‌گونه به بیان نظرات خود پرداخته است:

هدف: صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی – ایرانی

عرصه: سنت‌ها، آیین‌ها و ارزش‌های دینی و ملی

مسأله ۱: ضعف الگوسازی، تولید و عرضه محصولات فرهنگی هنری مطابق با سبک زندگی اسلامی – ایرانی

حمایت از آموزش‌ها و پژوهش‌های ناظر به الگوسازی سبک زندگی اسلامی- ایرانی

حمایت از نهادها و تشکل‌های مردمی فعال در سبک زندگی اسلامی- ایرانی

حمایت از تولید و ترویج آثار و محصولات فرهنگی- هنری بومی

هدف: صیانت و تعالی هویت و سبک زندگی اسلامی – ایرانی

عرصه: مناسبات اقوام و خرده‌فرهنگ‌ها

مسأله ۲: گسترش شکاف‌های اجتماعی (نسلی، قومیتی، جنسیتی و…)

توسعه تولیدات فرهنگ اقوام ایران

ایجاد، گسترش و حمایت از گفت‌وگوهای فرهنگی در داخل ایران

حمایت از تکریم و ترویج آیین‌های ملی، منطقه‌ای و محلی در چارچوب وحدت ملی

افزایش سهم زنان و جوانان در سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری

هدف: حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری

عرصه: هنر، ادبیات و صنایع خلاق فرهنگی

مسأله ۳: ابهام و عدم شفافیت در حقوق حرفه‌ای و امنیت شغلی اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه

رفع موانع سیاسی، حقوقی از فعلیت‌یابی خلاقیت‌های نخبگان فرهنگی – هنری

استقرار حرفه‌ای نظام مالکیت فکری- معنوی

بهره‌مندی مناسب اصحاب فرهنگ و هنر از خدمات مالی، بیمه‌ای، حقوقی

مسأله ۴: ضعف منابع مالی تولید آثار، محصولات و خدمات فرهنگی و هنری

گسترش و ترویج سنت وقف و نذورات و خیرات و … در تمامی حوزه‌های فرهنگ و هنر

زمینه‌سازی برای ایجاد و تقویت بنگاه‌های مالی و اعتباری مورد نیاز بخش فرهنگ

ایجاد زیرساخت‌های مالی و پولی لازم برای حضور در بازارهای جهانی

افزایش سهم فرهنگ از تسهیلات مالی – اعتباری

افزایش سهم فرهنگ و هنر از معافیت‌های مالیاتی، گمرکی، بیمه‌ها، انرژی و…

مسأله ۵: موانع قانونی، اجرایی و سلیقه‌ای در تولید آثار و محصولات فرهنگی و هنری

تسهیل قانونی و ساختاری تولید و عرضه خلاقیت‌ها و آفرینش‌های فرهنگی – هنری

تمرکززدایی از برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های فرهنگی و هنری

اتخاذ تدابیر حقوقی – تقنینی برای کاهش رفتارهای سلیقه‌ای و اقدامات فراقانونی در نظارت بر فعالیت‌های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای

مسأله ۶: ضعف تولید محتوا در محصولات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای

تقویت و پژوهش و مطالعات در حوزه‌های گوناگون تولید و مصرف فرهنگی با تأکید بر نگرش آینده‌پژوهی

حمایت از آثار فرهنگی و هنری ناظر به ترویج امید، نشاط و شادابی در جامعه

حمایت از آثار و محصولات ناظر به ارزش‌های انسانی از قبیل: قانون‌گرایی، راستگویی، نظم اجتماعی، تحمل، مدارا و…

مسأله ۷: سرعت و تنوع تحولات فناورانه و عدم تطابق تولید و مصرف فرهنگی در ایران با آن

حمایت از آموزش‌ها و پژوهش‌های روزآمد مرتبط

تقویت زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم افزاری فناورانه عرصه فرهنگ و هنر

هدف: حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری

عرصه: هنر، ادبیات و صنایع خلاق فرهنگی

مسأله ۸: عدم شفافیت کافی در نظام حمایت از تولید (و مصرف) فرهنگی و هنری

انتشار حمایت‌های دولتی از بخش فرهنگ و هنر

ارزیابی و نظارت بر اثربخشی حمایت‌های دولتی از بخش فرهنگ و هنر

مسأله ۹: فقدان گفت‌وگوی همگانی، مستمر و سازنده میان کنشگران عرصه‌های اندیشه، فرهنگ و هنر

حمایت از گفت‌وگوهای فرهنگی و هنری میان اصحاب اندیشه، فرهنگ، هنر و رسانه با یکدیگر

زمینه‌سازی گفت‌وگوی اصحاب فرهنگ و هنر با دستگاه‌های موثر کشور

مسأله ۱۰: ضعف مشارکت بخش خصوصی و نهادهای مردمی در سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری

توسعه کمی- کیفی نهادها و موسسات فرهنگی غیردولتی با حفظ هویت مستقل و مردم‌نهاد آن‌ها

توسعه کمی – کیفی نهادها و موسسات دینی با حفظ هویت مستقل و مردم‌نهاد آن‌ها

کمک به ایجاد و توانمندسازی نظام‌های صنفی و تولیدی بخش فرهنگ و هنر

استفاده از نظام‌ها و تشکل‌های صنفی در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری

حضور نمایندگان جریان‌های فکری مختلف در شوراهای فکری و تصمیم‌سازی حوزه فرهنگ و هنر

هدف: حمایت و تقویت آفرینش‌های فرهنگی و هنری

عرصه: مصرف کالاهای فرهنگی و هنری

مسأله ۱۱: پایین بودن تقاضای فرهنگی و سهم اندک و نابرابر سرانه مصرف فرهنگی

افزایش سرانه فضاها و امکانات فرهنگی – هنری با نگرش عدالت فرهنگی

تقویت و حمایت از اصلاح نظام توزیع محصولات فرهنگی – هنری در کشور

توسعه زیرساخت‌های توزیع و فروش محصولات فرهنگی و هنری

حمایت از دسترسی همگانی به ‌آثار، کالاها و خدمات فرهنگی، هنری و رسانه‌ای، بخصوص در مناطق روستایی و محروم

هدف: ارائه نقش پیشتاز و الهام‌بخش فرهنگی ایران در منطقه و جهان

عرصه: مناسبات فرهنگی، مذهبی و دینی

مسأله ۱۲: وجود جریان‌های ایران‌هراسی و شیعه‌هراسی در منطقه و جهان

تقویت فعالیت‌های فرهنگی بر محور قرآن، مودت حضرت رسول (ص) و اهل بیت (ع) در جهان اسلام

تقویت گفت‌وگوهای فرهنگی – دینی ایران با جهان بویژه جهان اسلام و منطقه

توسعه کمی و کیفی گردشگری مذهبی (حج، زیارت و…)

مسأله ۱۳: حضور کم‌رنگ ایران در مجامع و رویدادهای فرهنگی و دینی منطقه‌ای و جهانی

بهره‌گیری از ظرفیت اصحاف فرهنگ و هنر در تعاملات فرهنگی ایران با جهان

بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه برای حضور فعال و موثر در سازمان‌ها و مجامع فرهنگی جهان

فعال‌سازی نقش و جایگاه تشکل‌های غیردولتی در مبادلات فرهنگی – هنری

ارتقای سطح مشارکت ایرانیان خارح از کشور در تعاملات فرهنگی با جهان

مسأله ۱۴: سهم ناچیز ایران از بازار محصولات و آثار فرهنگی و هنری منطقه و جهان

پیوستن به کنوانسیون‌های بین‌المللی مرتبط

موانع‌زدایی و حمایت از حضور و فعالیت بخش خصوصی در بازارهای جهانی محصولات و آثار فرهنگی و هنری

حمایت از آموزش و توانمندسازی فعالان فرهنگی و هنری کشور برای حضور در بازارهای جهان

وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین در بخش ره‌آورد اجرای برنامه در افق ۱۴۰۰ توضیح داده است:

انتظار می‌رود با اجرای این برنامه‌ها، نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نظام سیاستگذاری و راهبری فعالیت‌های فرهنگی و هنری کشور ارتقا یافته و با حمایت‌های دولت و مجلس شورای اسلامی و با مشارکت اصحاب فرهنگ و هنر، پیامدهای ذیل را شاهد باشیم:

۱٫ اقبال به تولید و مصرف آثار، کالاها و خدمات فرهنگی متناسب با هویت و سبک زندگی اسلامی – ایرانی و جلوگیری از گسترش شکاف‌های اجتماعی

۲٫ افزایش سرمایه‌گذاری، تولید و مصرف آثار، کالاها و خدمات فرهنگی

۳٫ رونق گفت‌وگوی همگانی، مستمر و سازنده برای اعتلای اندیشه، فرهنگ و هنر و حل و فصل مشکلات این حوزه‌ها

۴٫ مشارکت فعال بخش خصوصی در سیاستگذاری بر نامه‌ریزی و فعالیت‌ها فرهنگی

۵٫ شفافیت، سلامت و عدالت در توزیع یارانه‌های بخش فرهنگ و هنر و رسانه

۶٫ حضور موثر در مبادلات فرهنگی جهان اسلام و افزایش سهم در بازارهای فرهنگی منطقه‌ای و بین‌المللی