«مهم نیست با ایده ظریف موافقت شود یا نشود، چون ایران حضور مستشاری در عراق و سوریه و یا یمن دارد این طرح‌ها حضور مستشاری در این کشور‌ها را بالانس می‌کند. اینگونه ایران می‌تواند همیشه بگوید طرفدار صلح و همکاری بوده است.»
محمد جواد ظریف امروز طی یادداشتی در روزنامه فایننشنال تایمز چاپ لندن به همسایگان و کشور‌های منطقه پیشنهاد داده تا پس از پایان دوره گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه، گفت‌و‌گو‌ها را برای بهبود شرایط منطقه آغاز کنند.
ظریف نوشته است “در غرب آسیا، در تمام سطوح با کاستی در گفت‌وگو مواجه هستیم. ابعاد این کاستی در سطح بین حاکمان و افراد تحت حکومت، بین دولت‌ها و بین ملت‌ها قابل مشاهده هستند. گفت‌وگو باید با هدف شفاف کردن این امر صورت پذیرد که همه ما نگرانی‌ها، بیم‌ها، آمال و آرزو‌های مشابه داریم. چنین گفت‌وگویی می‌تواند و باید جایگزین لفاظی و پروپاگاندا شود. “
به نوشته وزیر خارجه “تسهیل گردشگری، کارگروه‌های مشترک در موضوعات مختلف از امنیت هسته‌ای گرفته تا مبارزه با آلودگی و مدیریت فجایع، دیدار‌های مشترک نظامی، اعلام تمرینات نظامی از قبل، اقدامات شفاف‌ساز در حوزه تسلیحات، کاهش هزینه‌های نظامی و همه این‌ها باید در نهایت به توافق عدم تجاوز منجر شوند.”
ظریف نوشته است: «دوران گرد هم آمدن کشور‌های یک منطقه با هدف ایجاد امنیت اختصاصی برای خود و محروم کردن دیگران از آن امنیت، گذشته است و حالا دوران ایجاد شبکه‌های امنیتی است.»
وزیر خارجه موضوع “شبکه‌سازی امنیتی” در منطقه را مطرح کرد و افزود: «این یک مساله آرمانی نیست. این تنها راه واقع‌گرایانه بر خلاف چرخه نادرست تکیه بر قوای فرامنطقه‌ای، ائتلاف‌های استثناگرایانه و توهم خرید امنیت با دلار‌های نفتی یا تملق‌گویی است.»
ظریف گفت: «به عنوان گام نخست، جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد می‌کند که یک مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای در خلیج فارس شکل گیرد. دعوت دیرپای ما برای گفت‌وگو همچنان بر جای خود است و ما منتظر روزی هستیم که همسایگانمان این دعوت را بپذیرند.»
او به طور تلویحی از کشور‌های اروپایی خواسته تا متحدان منطقه‌ای خود را به قبول پیشنهاد ایران تشویق کنند.
این یادداشت در حالی منتشر شده است که در دو سال اخیر برخی کشور‌های منطقه به رهبری عربستان و با همکار اسرائیل و آمریکا ائتلافی ضد ایرانی تشکیل داده اند و به دنبال آن هستند که ایران را از دور رقابت‌های منطقه‌ای خارج کنند.
عربستان بیش از دو سال است که روابط سیاسی و اقتصادی خود را با ایران قطع کرده و ضمن تقویت همکاری سیاسی و نظامی با آمریکا، به یکی از سرسخت‌ترین منتقدان رفتار ایران در جهان بدل شده است.
حالا ظریف با این یادداشت تلاش تازه‌ای برای گفت‌وگوهای منطقه‌ای آغاز کرده است.
آیا این تلاش به نتیجه می‌رسد؟
علی خرم دیپلمات پیشین وزارت خارجه و تحلیلگر مسائل بین الملل در این باره به خبرنگار فرارو گفت: «زمانی که قطعنامه ۵۹۸ سال ۱۳۶۶ در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید و در ۲۷ تیر ماه سال ۶۷ از سوی جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شد، این قطعنامه ۸ بند اجرایی داشت که بند هشتم آن به موضوع ترتیبات امنیت منطقه می‌پرداخت. در آن زمان هدف سازمان ملل متحد این بود که به جای شورای همکاری خلیج فارس یک شورایی تشکیل شود از هشت کشور، شش کشور از شورای همکاری خلیج فارس به اضافه ایران و عراق، تا مجموع این کشور‌ها شورای همکاری خلیج فارس جدید را به وجود آورند.»
علی خرم دیپلمات پیشین وزارت خارجه و تحلیلگر مسائل بین الملل در این باره به خبرنگار فرارو گفت: «زمانی که قطعنامه ۵۹۸ سال ۱۳۶۶ در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید و در ۲۷ تیر ماه سال ۶۷ از سوی جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شد، این قطعنامه ۸ بند اجرایی داشت که بند هشتم آن به موضوع ترتیبات امنیت منطقه می‌پرداخت. در آن زمان هدف سازمان ملل متحد این بود که به جای شورای همکاری خلیج فارس یک شورایی تشکیل شود از هشت کشور، شش کشور از شورای همکاری خلیج فارس به اضافه ایران و عراق، تا مجموع این کشور‌ها شورای همکاری خلیج فارس جدید را به وجود آورند.»
او افزود: «قرار بود در این شورای جدید کشور‌ها ترتیباتی امنیتی در منطقه بین خودشان برقرار نمایند تا به جای خرید اسلحه از قدرت‌های بزرگ یا دخالت‌های آن‌ها در امور منطقه، آن‌ها با یکدیگر همکاری نمایند و یک منطقه امن را ایجاد کنند.»
این دیپلمات پیشین اظهار کرد: «درآن زمان، چون که کویت توسط عراق اشغال شده بود. عربستان و کویت از این طرح قطعنامه شورای امنیت استقبال می‌کردند و ایران را دعوت می‌کردند که وارد این ترتیبات امنیت منطقه‌ای شود. ایران هم از آن استقبال کرد چرا که نقش قدرت‌های بزرگ خارجی را از اتفاقات منطقه کاهش می‌داد. تا زمانیکه عربستان نگران صدام بود این موضوع مورد توجه اش قرار داشت و با ایران در این رابطه همکاری داشت. خود من مسئول این کار بودم و با کشور‌های منطقه و شورای همکاری خلیج فارس این ترتیبات را پیش می‌بردیم.»
علی خرم افزود: «وقتی که آمریکا به صدام برای بار دوم حمله کرد و عربستان خیالش از صدام راحت شد، فتیله کار را پایین کشیدند و دیگر زیر بار نرفتند. عربستان نمی‌خواست با ایران ترتیبات امنیتی داشته باشد تا در این بین ایران تبدیل به قدرت برتر نشود.»
این تحلیلگر مسائل بین الملل معتقد است: «ترتیبات امنیتی در خلیج فارس را می‌توان به سختی به خاورمیانه کشاند. البته اگر بخواهیم به خاورمیانه تسری بدهیم مشکلات خودش را دارد از جمله مسئله اسرائیل. برخی‌ها معتقدند که باید با اسرائیل کار کرد که قبلا مصر و اردن بودند و حالا عربستان و امارات هم به این کشور‌ها پیوستند. اما ایران معتقد به کار با رژیم اسرائیل نیست؛ بنابراین یک مشکل وجود دارد وقتی که مسئله از خلیج فارس خارج می‌شود ما باید با کل خاورمیانه کار کنیم در غیر اینصورت باید به خلیج فارس محدودش کنیم.»
او در پاسخ به این سوال که آیا پیشنهاد ظریف مورد استقبال قرار خواهد گرفت؟، گفت: «در مرحله اول بعید است مورد استقبال قرار گیرد. ولی شاید بتوان از طریق تحلیلگران و صاحبنظران بین المللی و نخبگان کشور‌های عربی این موضوع ترویج و تشویق شود و کم کم جای خودش را باز کند.»
این دیپلمات پیشین با اشاره به احتمال عدم استقبال امارات، عربستان، ترکیه و مصر در منطقه با پیشنهاد ظریف گفت: «با این اوصاف ممکن است این پیشنهاد در کوتاه مدت به نتیجه‌ای نرسد، اما در میان مدت و دراز مدت ممکن است جواب دهد.»
خرم در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه تقریبا روشن است از ایده ظریف در منطقه استقبال نمی‌شود، اما چرا او این پیشنهاد را مطرح کرده است؟، گفت: «کشوری که صحبت از مذاکره، گفت وگو، طرح‌های همکاری و ترتیبات امنیت منطقه‌ای می‌زند در مجموع یعنی طرفدار صلح است. کشوری که با این‌ها مخالفت می‌کند یعنی دنبال تشنج است. سخن از مبارزه با افراطی گری، گفت و گوی تمدن ها، همکاری منطقه‌ای و ترتیبات امنیت منطقه‌ای باعث می‌شود ایران سابقه و پیشینه‌ای در روابط بین الملل از خود به جای بگذارد و آن هم این است که طرفدار صلح است. در مقابل عربستان و امارات و دیگران با مخالفت هایشان نشان می‌دهند موافق صلح نیستند و واقعیت هم همین است.»
او افزود: «از وقتی ملک سلمان روی کار آمده است. سیاست عربستان از یک سیاست پخته و سنجیده به یک سیاست تهاجمی رسیده است و بدتر از آن محمد بن سلمان هر طرحی داده است از سوی اروپایی‌ها و قدرت‌های جهانی تشنج آفرین تلقی شده است. این برای اندوخته ایران کافی است. یعنی ایران بایستی یک سابقه ذهنی در افکار دولتمردان و مردم جهان ایجاد کند و الان که ایجاد کرده است، خوب است. مهم نیست با ایده ظریف موافقت شود یا نشود، چون ایران حضور مستشاری در عراق و سوریه و یا یمن دارد این طرح‌ها حضور مستشاری در این کشور‌ها را بالانس می‌کند. اینگونه ایران می‌تواند همیشه بگوید طرفدار صلح و همکاری بوده است.»
