فرصت طلایی برای ایران در دیپلماسی منطقه ای

نشست بین المللی دوحه فرصتی بود تا شاید تعاملات منطقه ای شکل تازه تری به خود بگیرد. تنش های آشکار بین ایران و عربستان در چند سال اخیر اگر چه با حمایت برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس مانند امارات همراه بوده، اما قطر کشوری بود که نه تنها روابط دیپلملتیک خود را با تهران قطع نکرد که همواره بر گسترش روابط نیز تاکید کرده است. در این بین حضور محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در نشست دوحه و ائتلافی که با وزرای خارجه قطر و ترکیه در یک قاب تصویر خبری منتشر شد می تواند مانند نفتی بر شعله سعودی ها باشد. عربستانی که به شدت از سوی سنای آمریکا و مجامع حقوق بشری و جنگ یمن تحت فشار است و جمهوری اسلامی ایران به واسطه سیاست های خود در منطقه توانسته توازن قدرت را به سمت خود سرازیر کند. به نظر می رسد این نمونه روابط ایران و قطر که البته مسبوق به سابقه نیز می باشد بتواند یک ائتلاف منطقه ای تازه را با حضور ترکیه در بسیاری از مسائل سیاسی و اقتصادی ایجاد کند.
باید گفت تنش بین عربستان و قطر به نوعی توانست یک فرصت طلایی برای دیپلماسی کشورمان فراهم کند تا یارکشی سعودی ها در منطقه به پشتوانه آمریکا علیه ایران با شکست روبرو شود. کما اینکه قطر به عنوان شریک گازی ایران عنوان کرده بود که تحریم عربستان ما را به ایران نزدیک تر کرده است.
با این همه حضور محمد جواد ظریف در نشست دوحه که واکنش رسانه های عربی مبنی بر تشکیل یک ائتلاف بی سر و صدا بین ایران، قطر و ترکیه، روبرو شد. نکته ای که همواره می تواند برای عربستان سعودی باعث خشم شود شکل‌گیری یک قدرت موازی است که حتی اوپک را هم کم اثر تر از گذشته در عرصه بین الملل کند. خروج قطر از اوپک و امتناع کردن «شیخ تمیم» امیر قطر، از حضور در اجلاس سالانه شورای همکاری‌های خلیج فارس در ریاض باعث شعله ورتر شدن آتش سعودی ها به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت اوپک شد. چنانچه قطر طی ماه های گذشته پیشنهادی مبنی بر تشکیل ائتلاف ۵ جانبه با حضور عراق، سوریه ترکیه و ایران داده بود تا همکاری های سیاسی و اقتصادی بیشتری داشته باشند.
بی شک همکاری با قطر و ترکیه دارای مزایای فراوانی برای جمهوری اسلامی ایران است. نخست آنکه ائتلاف متشکل از کشورهای عربی که شکل گرفته بود و به‌شدت عرصه را برای همکاری با دیگر کشورهای همسایه نظیر کشورهای اسلامی خارج از منطقه تنگ کرده بود، شکسته خواهد شد و بنابراین شکسته شدن آن، این امیدواری را ایجاد می‌کند که ائتلاف عربی کارکرد سابق در مقابل ایران را نخواهد داشت.
از سوی دیگر پیش از این امکان عرضه مستقیم کالاهای ایرانی در بازار قطر وجود نداشت و ایران مجبور بود به طور غیرمستقیم کالاهای خود را عرضه کند. همچنین حمل‌ونقل مستقیم، روابط بانکی دوسویه، برگزاری نمایشگاه‌ها و حتی صدور ویزا دچار مشکل شده بود. در حال حاضر فرصتی پیش آمده که قطر با توجه به دینی که به ایران دارد این کاستی‌ها را جبران کند و موانع برطرف شود. قطعاً اگر قطر هوشمند باشد می‌تواند از این فرصت برای توسعه روابط اقتصادی، بانکی و سیاسی استفاده کند.
در نهایت باید گفت روابط گرم ایران و قطر به معنی نبود اختلاف میان دو کشور نیست، اما این روابط نمونه‌ای از مناسبات پایدار در منطقه ای کمابیش پرتنش است. و البته می توان امیدوار بود که اختلافات نیز به حداقل برسد.
کشورهای همسو با عربستان سعودی روابط خود را با قطر به دلیل آنچه حمایت این کشور از تروریسم می‌خوانند قطع کرده‌اند و پیش از این هم رفتار بسیار مشابهی را با ایران در پیش گرفتند. شرایط تازه منطقه، احتمال شکل‌گیری متحدان تازه برای ایران و قطر را بر اساس پیشینه قابل قبول قبلی و نیازمندی‌های تازه به یکدیگر، افزایش می‌دهد. و به طور قطع باید منتظر نزدیک تر شدن ایران و قطر در کوتاه مدت باشیم.