دکترین خروج آمریکا از منطقه

با از بین رفتن گروه های تکفیری و داعشی در سوریه حالا عرصه رقابت بازیگران در این منطقه به اوج خود رسید. خبر خروج آمریکا از سوریه هر چند غافلگیر کننده بود اما دارای ابعاد قابل توجهی است که البته باید آن را در سپهر سیاسی امروز آمریکا نیز مورد بررسی قرار داد. با این همه ترامپ اعلام کرده است که قصد ندارد در سوریه مانده و به تدریج نیروهای خود را از این کشور بیرون خواهد کشید. او با بیان اینکه آمریکا دیگر نمی خواهد پلیس جهان باشد ظاهراً از یک استراتژی تازه در منطقه خبر می دهد. هر چند به درستی روشن نکرده است که اگر نمی خواهد به طور مستقیم درگیر باشد چگونه می خواهد از منافع خود دفاع کند. تصمیم ترامپ اگر چه با منش مرکانتیلیستی‌اش سازگاری دارد و اهداف اقتصادی برای او بر اهداف امنیتی ترجیح دارد، اما باید دید این نوع از تصمیم ها تا چه حد به مذاق سایر بازیگران سیاست داخلی آمریکا خوش می آید و یا از آن حمایت خواهند کرد.
اما این خروج را می توان از زاویه دیگر، نفع و ضررهای آن را برای سایر بازیگران اصلی منطقه مانند ایران، روسیه و ترکیه مورد بررسی قرار داد. باید گفت اعلام یکباره و غیرمنتظره تصمیم ترامپ، به معنای پایان اهمیت سوریه برای آمریکا نیست؛ به ویژه با توجه به اینکه یکی از اصلی‌ترین اهدافی اعلامی و اعمالی آمریکا در سوریه، محدود کردن نفوذ جمهوری اسلامی ایران است. به نظر می‌رسد رویکرد آمریکا برای فشار بر ایران در سوریه، همچنان پابرجاست و صرفاً ابزارها و شیوه اجرای این سیاست تغییر کرده است. از یک سو، خروج آمریکا از سوریه که به معنای قطع و یا دست‌کم کاهش قابل توجه حمایت این کشور از گروه‌های مسلح کرده است، دست ترکیه را برای توسعه نفوذ در مناطق شمال و شرق سوریه باز خواهد گذاشت. با وجود نگرانی مشترک تهران و آنکارا نسبت به پتانسیل تجزیه‌طلبی کردی در سوریه، تردیدی نیست که توسعه نفوذ نظامی و عملیاتی ترکیه در این مناطق، به معنای بازتر شدن فضای چانه‌زنی این کشور در مذاکرات سیاسی آتی در سوریه خواهد بود که با توجه به اختلاف رویکردهای ایران و ترکیه در سوریه، می‌تواند به چالشی برای ایران تبدیل شود. هم‌زمان، آمریکا امیدوار است از طریق متعهد نشان دادن خود به رفع نگرانی‌های ترکیه از جانب کردهای سوری، شکافی را در محور «آستانه»، یعنی میان ایران و روسیه از یک سو و ترکیه از سوی دیگر ایجاد کند.
سناریوی دیگری که برای خروج آمریکا از سوریه و خروج احتمالی از افغانستان، می توان در نظر گرفت پیگیری اهداف امنیتی دیگر است. آمریکا در این نقاط مواضع نظامی آسیب‌پذیری دارد. لذا باید دامن خود را جمع‌تر کند تا برای اقدامات احتمالی (مانند حمله به ایران یا جای دیگر)، مواضع آسیب‌پذیری کمتری در دسترس ایران داشته باشد. هر چند این سناریو با توجه به شرایط داخلی ترامپ بعید به نظر می رسد اما می تواند یک نقطه نظر برای بررسی باشد.
با این حال ترامپ این روزها و در آغاز سال جدید میلادی با چالش های جدیدی مواجه است و سال سختی پیش رو دارد. دموکرات ها رسماً به عنوان رییس مجلس نمایندگان آمریکا دست یافتند و حتی فراتر از چشم دوختن به انتخابات ۲۰۲۰ دموکرات ها قصد دارند کار ترامپ را پیش از انتخابات یکسره کنند. طرح استیضاح روز پنج شنبه به مجلس نمایندگان ارایه شد و به نظر می رسد واشنگتن این روزها صحنه جدال سنگین دموکرات ها با جمهوری خواهان آشفته خواهد بود. جدالی که نتایج آن برای سایر کشورها به خصوص ایران می تواند تاثیر فراوانی بگذارد.