چند سالی است، لباس هنرپیشه‌ها روی فرش قرمز جشنواره‌های فیلم فجر و فستیوال‌ها واکنش‌های بسیاری را داشته و این واکنش‌ها هم با باز شدن پرونده جشنواره بعدی بیشتر و با تمام شدن این رویداد می‌خوابد. امسال هم پوشش بازیگران در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر حاشیه‌هایی داشت.
از تعریف و تمجید درباره سادگی پوشش لیلا حاتمی گرفته تا اظهار نظر درباره اینکه چرا برخی از بازیگران لباس‌های نامتعارفی در جشنواره فیلم فجر می‌پوشند، در شبکه‌های اجتماعی مورد بحث قرار گرفت و دست به دست شد. با این وجود برخی هنرپیشه‌ها معتقدند لباسی که برای پوشیدن انتخاب می‌کنند یک امر شخصی است؛ برخی دیگر هم برای لباس خود از قبل فکر و برنامه‌ریزی می‌کنند و حتی برخی از آنها در یک روز و به واسطه چند ساعت با لباس‌های متفاوت روی فرش قرمز حاضر می‌شوند!
رضا رشیدپور درباره واکنش‌ها نسبت به لباس‌هایی که هنرمندان در جشنواره فیلم فجر پوشیدند، توئیت کرد: «می‌گم چرا انقدر گیر دادن به لباس هنرمندا؟ حالا به تیپ‌های عجیب و غریب کاری ندارم ولی خب همه جای دنیا توی جشنواره‌ها لباس‌های شیک می‌پوشن. این کجاش غیر طبیعیه؟»
البته توجه به پوشش در جشنواره‌ها در همه جای دنیا مرسوم است و خاص بازیگران در ایران نیست. پیش از این برخی از هنرمندان ایرانی در جشنواره‌های بین المللی با پوشش خاصی حاضر شدند. لیلا حاتمی در جشنواره کن سال ۲۰۱۴ با یک لباس ۱۸۰ ساله با دوخت سنتی «نقده دوزی» حاضر شد. بسیاری این انتخاب او را تحسین کردند و این کار را معرفی هنرهای سنتی ایران به کشورهای دیگر دانستند. پوشش ترانه علیدوستی هم در جشنواره کن ۲۰۱۶ که نگار نعمتی طراحش بوده، مورد توجه بسیاری قرار گرفت.
ساره بیات که بیش از یک سال است به عنوان سفیر صنایع دستی انتخاب شده، ترجیح داد لباسی که با آن روی فرش قرمز جشنواره فجر حاضر می‌شود برند معروف «شنل» باشد.
در کنار او نرگس آبیار بهترین کارگردان این دوره از جشنواره فیلم فجر ترجیح داد با یک کت خاص که روی آن با رودوزی‌های خاصی مشابه ابریشم‌دوزی تزئین شده است، به روی صحنه بیاید و سیمرغ بلورینش را دریافت کند.
نمی‌توانم لباس رنگی‌رنگی بپوشم
مهناز افشار – بازیگر – در نشست پرسش و پاسخ فیلم «قسم» یک کت و شلوار پوشید که آن را خواهر همسرش طراحی کرده بود.
او درباره انتخاب این لباس می‌گوید: «طراح این لباسم دنیای مد امروز را دنبال می‌کند و آن را با ذوق برایم طراحی کرد و از آنجایی که نمی‌توانم لباس رنگی رنگی بپوشم از این لباس استقبال کردم.»
افشار درباره اینکه هنرمندان تا چه اندازه می‌توانند روی مخاطبانشان و مردم تأثیر بگذارند، معتقد است: «اگر همیشه سلیقه را در لباس لحاظ کنیم و به آن احترام بگذاریم بسیار خوب است. اما یک لباس در عین شلوغی می‌تواند نظمی داشته باشد و هارمونی رنگ را در آن رعایت کنیم. به هر حال ما هم نمی‌توانیم از یک خط مشخصی خارج شویم. اگر لیدی گاکا را مابه‌ازای خارجی می‌بینیم که لباس‌های عجیب و غریبی می‌پوشد، وقتی دقت می‌کنیم متوجه می‌شویم که در عین بی‌نظمی هارمونی خاصی را در نظر می‌گیرد و فکر می‌کنم لازم است ما هم این موضوع را رعایت کنیم.»
نسیم ادبی – بازیگر – نیز برای نمایش فیلم «مردی بدون سایه» با روسری ترکمنی روی فرش قرمز آمد. او برای نمایش فیلم «قسم» در پردیس سینمایی ملت، پالتویی با رودوزی‌های سنتی دست‌دوز پوشیده بود.
این هنرمند می‌گوید: «نمی‌خواهم بگویم فقط لباس سنتی می‌پوشم. من همه مدل لباسی را دوست دارم و هر چه که به من بیاید و احساس کنم متناسب با حالم باشد، می‌پوشم. اما یکی از لباس‌هایی که برای این دوره از جشنواره پوشیدم را از مزونی انتخاب کردم و لباس دیگرم را هم یکی از دوستان طراحم برایم طراحی کرد. در کل لباس‌هایم تقریباً به سبک سنتی و با نواردوزی بوده است. برایم مهم بود که لباس‌هایم کمی شاد و در عین حال ساده باشد.»
ادبی با بیان اینکه لباس‌های سنتی به فرهنگ ما نزدیک‌تر است، ادامه می‌دهد: «مردم دوخت سنتی که روی لباس‌ها هست را بیشتر دوست دارند. به عقیده من هنرمندان و لباس‌هایی که می‌پوشند، تا حد زیادی روی انتخاب مردم تأثیر می‌گذارند. لباسی که هنرپیشه مورد علاقه آنها می‌پوشد، تأثیر خودش را می‌گذارد.»
لاله اسکندری – بازیگر – که طراحی لباس یکی از بخش‌های مورد علاقه‌اش است و خودش هم در این زمینه فعالیت‌هایی دارد، درباره لباسی که در مراسم نشست پرسش و پاسخ فیلم «تیغ و ترمه» پوشیده بود، می‌گوید: «پوشش عوامل این فیلم در جشنواره فجر چندان با برنامه‌ریزی خاص یا هماهنگی عوامل فیلم نبوده است و هر کسی بر اساس سلیقه خاص خودش، لباسش را انتخاب کرده است.»
او ادامه می‌دهد: «لباسی که برای این مراسم انتخاب کردم به دلیل علاقه‌ام به نقوش قدیمی است و طرح‌های روی لباسم الهام‌گرفته از نقوش گلیم است. زیورآلاتی را هم که استفاده می‌کنم از یکی دوستانم که سال‌هاست طراحی جواهرات انجام می‌دهد، تهیه می‌کنم. برای خودم مهم است پوششی که دارم به قول قدیمی‌ها سنگین و رنگین باشد. زیرا عکس‌هایی که از این مراسم گرفته می‌شود در فضای مجازی منتشر می‌شود و برایم مهم است که به عنوان بازیگر، پوشش قابل دفاعی داشته باشم و در آن حرف و حدیثی نباشد.»
بهنوش بختیاری – بازیگر – هم یکی دیگر از بازیگرانی است که لباس‌هایش با رنگ‌های متفاوت در این دوره از جشنواره مورد توجه دوربین عکاسان قرار گرفت؛ موضوعی که انتقادهایی هم در بر داشت و این بازیگر هم آن را تأیید کرد.
این بازیگر در واکنش به نقدهایی که در این‌باره به او شده، می‌گوید: «برخی به من ایراد می‌گیرند و می‌گویند سعی کن کمی لباس مشکی بپوشی اما من به خاطر خوشایند کسی زندگی نمی‌کنم و لباس نمی‌پوشم و برای خودم زندگی می‌کنم.»
او بیشتر سعی می‌کند از لباس‌های اقوام ایرانی الگوبرداری کند. به همین دلیل در بسیاری از لباس‌هایش رنگ، نقش اساسی دارد. لباس‌هایی هم که در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر پوشید یا برگرفته از لباس اقوام بختیاری بود یا از نقوش فرش الهام گرفته یا سوزن‌دوزی شده بود.
بختیاری درباره استفاده از این لباس‌ها بیان می‌کند: «احساس کردم عده‌ای روی پارچه‌هایی تلاش زیاد کرده‌اند و رودوزی‌های سنتی متفاوتی انجام داده‌اند، پس لازم است رنگ و لعاب ایرانی را در لباس‌هایمان داشته باشیم و به زنان یادآوری کنیم که لباس‌های اصیل ایرانی پر از رنگ هستند و هنرمندانه تهیه شده‌اند.»
او با بیان اینکه طراح لباس خاصی ندارد، اضافه می‌کند: «برخی دوستان به من پیشنهادهایی می‌دهند و من هم یک دوست خیاط دارم که نظرم را به او می‌گویم و برایم لباس می‌دوزد. البته گاهی اوقات هم لباس‌هایم را از مزون‌ها تهیه می‌کنم.»
این بازیگر با اعلام اینکه هنرمندان و بازیگران با پوشش خود می‌توانند نقش زیادی در تعیین و انتخاب پوشش مردم داشته باشند، اظهار می‌کند: «من درباره لباس ایرانی حرف دارم و در تمام این سال‌ها تلاش کردم به مردم بگویم رنگارنگ لباس بپوشید. خانم‌ها از ترس اینکه لاغر نشان داده شوند به لباس‌هایی با رنگ مشکی عادت نکنند. من هم دوست دارم لباس رنگارنگ بپوشم و معتقدم لباس‌های ایرانی بسیار شاهکار هستند و بهتر از مانتوهای تنگ و کوتاه هستند و می‌توانیم لباس‌های پوشیده بدون آنکه زننده باشد، بپوشیم تا خیلی هم رنگارنگ باشند.»
اما شبنم مقدمی – بازیگر – معتقد است: «پوشش یک موضوع کاملاً شخصی است. در چهارچوب ضوابطی که برای ما و همه‌ی شهروندان تعریف شده است، حق انتخاب داریم که چه رنگ و مدلی را انتخاب کنیم. اینکه فکر کنیم حتماً بر اساس اینکه کدام بازیگر، ورزشکار یا هنرمند چه لباسی می‌پوشد و به آن تأسی شود، خوب نیست زیرا این موضوع کاملاً سلیقه‌ای است.»
او می‌گوید: «شاید کسی با توجه به اینکه مثلاً گردی صورت یک هنرمند مثل خودش هست، تصور کند رنگ لباسی که آن هنرمند پوشیده به او هم بیاید و الگوبرداری کند اما بعید می‌دانم کسی با این تصور که هنرمندی لباسی پوشیده، او هم همان لباس را بپوشد. حداقل در جامعه‌ی ما چنین نیست.»
لباس این کارگردان با توجه به داستان فیلم طراحی شده و در این‌باره می‌گوید: «سولماز ایمانی طراح این لباس بوده و سعی کرده با توجه به حال و هوای ایرانی، اسطوره‌ای و لباس کاراکترهای داستان طراحی شود. او چند طراحی انجام داد که انتخاب از بین آنها برایم دشوار بود. حتی یک طرح جذاب با توجه به شخصیت ضحاک طراحی کرده بود که آن را خیلی دوست داشتم اما چون ضحاک بودن را دوست نداشتم، طرح فعلی را انتخاب کردم.»
شهین پزشکی – پژوهشگر دوخت‌های سنتی – درباره لباس برخی از هنرمندان در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر می‌گوید: لباس خانم فاطمه معتمدآریا که آن را برای مراسم افتتاحیه جشنواره فیلم فجر پوشیده بود با «قلاب‌دوزی»های خاص منطقه بندرعباس تزئین شده است که به این هنر «گلابتون‌دوزی» هم گفته می‌شود. نمونه این قلاب‌دوزی‌های زیبا در پایین شلوارهای زنان اهل بندرعباس دیده می‌شود که این هنرمند این رودوزی را در سرآستین‌های لباسش استفاده کرده بود.
او قیمت این رودزی را به شرطی که دست‌دوز باشد، حدود ۴۰۰ هزار تومان تخمین می زند اما معتقد است که اگر این نوع دوخت با چرخ خیاطی دوخته شود حدود ۵۰ هزار تومان هزینه می‌برد.
او می‌گوید: قیمت‌ها با توجه به مواد اولیه، نقش‌ها، مدت زمانی که برای یک دوخت گذاشته می شود و اینکه دست‌دوز باشد یا چرخ‌دوز، تغییر می‌کند. من لباس خانم معتمدآریا را از نزدیک ندیدم و عکس این لباس هم واضح و گویا نیست اما حدس می‌زنم این نوع قلاب‌دوزی، با دست انجام شده باشد.
پزشکی ادامه می‌دهد: ما نقش‌های شلوغی داریم که تا یک میلیون تومان هم قیمت دارند اما قلاب‌دوزی استفاده‌شده در لباس خانم معتمدآریا خلوت و شیک است. حتی برخی از زنان بومی منطقه این نوع دوخت را با مبلغی کمتر از ۴۰۰ هزار تومان هم انجام می‌دهند.
این مدرس دانشگاه درباره رودوزی لباس نسیم ادبی که با آن در مراسم فتوکال فیلم «آشفته‌گی» روی فرش قرمز جشنواره حاضر شد نیز می‌گوید: در این لباس از گلدوزی‌های قدیمی و نوستالژی استفاده شده است. این گلدوزی اگر کار یک هنرمند حرفه‌ای باشد ممکن است با حداکثر ۳۰۰ هزار تومان آماده شده باشد اما اگر کار یک دوزنده مبتدی باشد می‌تواند با مبلغ ۱۰۰ هزار تومان هم دوخته شود.
او معتقد است: لباس‌های بهنوش بختیاری در این دوره از جشنواره بیشتر شبیه لباس‌های سنتی هندی و تبتی هستند و اصلا شبیه لباس‌های اقوام بختیاری نیستند. البته شاید فقط از رنگ‌های لباس اقوام بختیاری در این لباس‌ها استفاده شده باشد.
پزشکی درباره لباس نرگس آبیار در مراسم اختتامیه جشنواره فیلم فجر هم بیان می‌کند: این لباس نوعی ابریشم‌دوزی است که احتمال می‌دهم کار دست زنان بلوچ اهل افغانستان باشد. اگر نخ این رودوزی ابریشم باشد می‌توان آن را با قیمت ۸۰۰ هزار تومان تهیه کرد اما اگر از نخ کاموا برای دوخت آن استفاده شود ممکن است ۳۰۰ هزار تومان هزینه بردارد.
این پژوهشکر با بیان اینکه بر خلاف تصور عامه مردم استفاده از دوخت‌های سنتی هزینه زیادی ندارد، ادامه می‌دهد: یک طراح لباس با استفاده از دوخت‌های سنتی هزینه قیمت تمام‌شده یک دست لباس را بالا می‌برد در حالی که وقتی بررسی می‌کنیم که از چه مواد اولیه‌ای برای این دوخت‌های سنتی استفاده شده یا این نوع دوخت تا چه اندازه از پارچه را پوشش داده، قیمت آن حداقل از ۲۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و بالا می‌رود.
او اضافه می‌کند: اگر یک لباس چند میلیون تومان قیمت می‌خورد به دلیل هزینه طراحی آن است.
پزشکی می‌گوید: کسانی که این سوزن‌دوزی‌ها و رودوزی‌ها را انجام می‌دهند نمی‌دانند که لباسی که روی آن کار می‌کنند قرار است تن چه کسی برود. یک طراح، این رودوزی‌ها را تهیه می‌کند و در بخشی از لباس به کار می‌برد که موجب بالا رفتن قیمت و خاص بودن آن می‌شود زیرا دوخت‌های سنتی، خاص و منحصر به فرد هستند. آنچه که مثلا لباس خانم آبیار را شاخص کرده طراحی آن نیست بلکه سوزن‌دوزی آن است که به آن لباس روح داده است. یک سوزن‌دوز حداقل قیمت را می‌گیرد و حداکثر زیبایی را روی یک لباس به وجود می‌آورد.
پزشکی معتقد است: همیشه مد و درخشش هر چیزی از قله هرم به پایین می‌آید. معمولا سلبریتی‌ها و شخصیت‌های مطرح در چشم افراد مختلف با سلیقه‌های مختلف هستند بنابراین استفاده آنها از رودوزی‌های سنتی در لباس‌هایشان می‌تواند دید بسیاری از مردم را نسبت به هنرهای سنتی ما تغییر دهد تا برای شاخص‌شدن خود و لباس‌هایشان از این ایده الگو بگیرند.
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: فکر می‌کنم ما باید هنرمندانمان را به این موضوع واقف کنیم که اگر می‌خواهند یک لباس اصیل و سنتی داشته باشند حتما از سوزن‌دوزی‌های ایرانی الهام بگیرند یا استفاده کنند. البته سوزن‌دوز در هر کجای دنیا که باشد هنرمند است و باید دست‌های او را بوسید اما اگر تاکید می‌کنیم از سوزن‌دوزی‌های سنتی ایران استفاده شود به دلیل این است که برای فرهنگ خودمان ارزش قائل هستیم و دلمان می‌خواهد اعتقادات و گرایشات بومی و محلی خودمان را نشان دهیم.
پزشکی می‌گوید: تصاویری که از این هنرمندان منتشر و دست به دست می‌شود می‌تواند تاثیر بسیاری در نگاه بیننده بگذارد. وقتی هنرمندی مثل خانم معتمدآریا از قلاب‌دوزی زنان جنوب کشور در لباسش آن هم سرآستین استفاده می‌کند، این موضوع خیلی می‌تواند به خلق اثرهای بهتری از این دست کمک کند.
