رفع تحریم‌ها و اصولی که نباید نادیده گرفت!

این تحریم‌ها چیست و چرا معتقدیم که در مذاکرات اخیر که در وین برگزار می‌شود؛ این تحریم‌ها باید یکجا برداشته شود؟
تحریم‌های علیه ایران اساسا به مجموعه اقداماتی از سوی قدرت‌های جهانی گفته می‌شود که با هدف مجازات جمهوری اسلامی ایران یا وادار کردن ایران به انجام دادن یا انجام ندادن عملی به کار گرفته شده‌اند. عمده تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران پس از وقوع انقلاب اسلامی سال ۵۷ و نیز بعد از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران شکل گرفت و در پیِ چالش بر سر برنامه هسته‌ای ایران شدت بیش‌تری یافت. برنامه اتمی ایران از سال ۸۵ و در پی ارجاع پرونده از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت، با تحریم‌های مختلفی مواجه شد. تحریم‌های ایران از نظر تحریم‌کنندگان به ۴ دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شود: تحریم‌های چندجانبه، مانند تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های اتحادیه اروپا، تحریم‌های تک‌جانبه از سوی کشورهای مختلف مانند ایالات متحده و تحریم‌های کنگره آمریکا.
پرونده ایران در تاریخ هجدهم اسفند ۱۳۸۴ مطابق با هشتم مارس ۲۰۰۶ از سوی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت ارجاع شد. شورای امنیت تاکنون شش قطعنامه علیه پرونده اتمی ایران تصویب کرده که چهار قطعنامه آن حاوی تحریم‌های تازه بوده ‌است. قطعنامه‌هایی که شورای امنیت تاکنون دربارهٔ برنامه اتمی ایران صادر کرده، ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد است که به مسئولیت سازمان در مواجهه با تهدید علیه صلح جهانی می‌پردازد (هر چند بعضی از منتقدان بر این باورند که ایران هیچوقت زیر فصل ۷ قرار نگرفته است). شورای وزیران اتحادیه اروپا هم تاکنون تحریم‌های متنوع و متعددی را علیه برنامه اتمی ایران به صورت مصوبه‌های مستقل از هم تصویب کرده‌ است. در صورت توافق جامع اتمی ایران و گروه ۱+۵، مسئول سیاست خارجی اتحادیه به همراه سه کشور اروپایی حاضر در مذاکرات (انگلیس، فرانسه و آلمان) متعهد به لغو تحریم‌ها می‌شوند. لغو تحریم‌ها از سوی شورای وزیران اتحادیه اروپا با تصویب طرحی در این شورا انجام می‌شود. آمریکا، انگلیس، کانادا سه کشور اصلی‌اند که دولت آن‌ها به پیروی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، تحریم‌های یکجانبه‌ای را علیه برنامه اتمی ایران به تصویب رسانده‌اند. اقدام‌های لازم برای لغو این تحریم‌ها باید در نهادهای تصمیم‌گیرنده این کشورها و در سطح ریاست جمهوری یا بالاترین مقام اجرایی کشور انجام شود. در صورت تحقق توافق جامع اتمی ایران و گروه ۱+۵، تحریم‌های دولت‌های انگلیس و آمریکا که صرفاً مربوط به برنامه اتمی ایران است، لغو می‌شود. دشوارترین بخش در لغو تحریم‌ها علیه برنامه اتمی ایران مربوط به تحریم‌های کنگره است. یکی از مسایل مورد مذاکره به هنگام گفتگوی میان دو کشور، ایران و آمریکا، حل و فصل این بخش از مشکلات بود. نمایندگان دولت آمریکا معذورات قانونی خود را مطرح کرده و می‌کنند و نمایندگان دولت ایران می‌گویند این مشکل داخلی آمریکا است که دولت این کشور باید راه حل آن را پیدا کند. ضمن آن که تحریم‌های آمریکا علیه ایران در سطوح ایالتی آن کشور هم انجام گرفته است. مثلا ایالات فلوریدا، نیوجرسی، کالیفرنیا، تگزاس و مریلند. اوهایو، میسوری، میشیگان و ماساچوست نیز تحریم‌هایی علیه ایران وضع نموده‌اند. تحریم‌های ایران بعد از خروجِ آمریکا از برجام و نیز تحریم‌های بعد از ۱۴ آبان ۱۳۹۷ را باید بر مجموعه تحریم ها افزود.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، اخیرا موضوع برطرف کردن تحریم‌ها را یکی از محورهای اصلی مذاکرات وین دانست و گفت می‌پذیریم که تحریم‌های ناسازگار با برجام برداشته شوند. در حالی که سیاست رسمی جمهوری اسلامی اینست که جمهوری اسلامی ایران تنها در صورتی آمادگی دارد به تعهدات برجامی‌اش بازگردد که اولاً، آمریکا تمامی تحریم‌ها را به‌صورت عملی، نه از روی کاغذ بردارد، ثانیاً، جمهوری اسلامی ایران لغو تحریم‌ها و آثار لغو تحریم‌ها را راستی‌آزمایی کند. تحریم‌هایی که باید برداشته شود، در حال حاضر کاملاً مشخص است. اولاً، تمامی تحریم‌هایی که برابر برجام لغو شد، ولی دولت آمریکا مجدداً آن‌ها را اعمال کرد، باید لغو شود. ثانیاً، دولت ترامپ برخی تحریم‌های جدیدی را علاوه بر تحریم‌هایی که تحت برجام لغو شده بود، وضع کرد. این تحریم‌ها هم باید لغو شود. ثالثاً، تحریم‌هایی هست که به بهانه‌های غیرهسته‌ای وضع شد. این تحریم‌ها هم باید به‌صورت کامل رفع شود.
مسئله مهم‌تر راستی‌آزمایی طرف‌های غربی است. آمریکا و غربی‌ها کاملا از منظر ایران مردود شده و قابلیت اعتماد ندارند. این پذیرفتنی نیست که رئیس‌جمهور آمریکا برخی فرمان‌های اجرایی را برای لغو تحریم‌ها امضاء کند تا این اطمینان برای ما حاصل شود که تحریم‌ها واقعاً رفع شده‌اند. تحریم‌ها نه روی کاغذ، بلکه باید به‌صورت عملی لغو شود. به همین دلیل است که رهبر انقلاب نیز بحث راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها را مطرح کردند. مفهوم راستی‌آزمایی این است که مثلاً جمهوری اسلامی باید در حوزه‌ فروش نفت بتواند قراردادهای نفتی‌اش را منعقد و نفتش را صادر کند و منابع مالی درآمدش را از طریق کانال‌های بانکی به داخل منتقل کند و یا مصارف دیگری را برای آن در نظر بگیرد. یا در حوزه‌ بانکی بتواند تراکنش‌های مالی‌اش را از کانال‌های مالی مختلف انجام بدهد. تنها در این صورت است که می‌توان اطمینان حاصل کرد که لغو تحریم‌ها دارای اثرات عملی است.
در همین حال موضوع خلف وعده ایالات متحده که امری ثابت شده است؛ باید به‌صورت روشن تعیین تکلیف گردد. هیچ ضمانتی وجود ندارد که آمریکا بعد از رسیدن به توافق همانگونه که در زمان ترامپ انجام داد مجددا تمامی تعهدات خود را زیر پا نگذارد. هرگونه اعتمادی به آمریکا بدون کسب مجوزهای رسمی و متقابل برای اقدام متقابل ایران ساده‌لوحی خواهد بود. هم اکنون در سیاست خارجی ایران روشن شده است که بر حسب گفته سفیر ایران در آژانس انرژی اتمی «اولاً، باید آمریکا تمامی تحریم‌ها را لغو کند و بعد از راستی‌آزمایی، جمهوری اسلامی ایران به تعهدات برجامی خودش بازخواهد گشت. ثانیاً، اگر آمریکا بخواهد مدتی بعد از بازگشت به برجام خلف وعده‌ای هم داشته باشد، این موضوعی است که الآن در گفتگوها طرح‌شده و در حال بررسی است که باید چه اقداماتی در حوزه‌ تعهدات فنی ایران انجام شود و چگونه این تعهدات انجام شود که اگر احتمالاً یکی از طرف‌ها خلف وعده‌ای داشت و یا متعاقباً و بعداً به تعهداتش عمل نکرد، این‌گونه نباشد که فقط جمهوری اسلامی ایران از قبل به تعهداتش عمل کرده باشد».
در پایان باید دانست که مجموعه گسترده تحریم‌ها در حدی است که ایران نباید اجازه دهد که در تارهای عنکبوتی آن و یا وقت‌کشی‌ها برای کسب مجوز رفع آن‌ها از نهادهای مربوطه غربی گرفتار آید. برداشتن یکپارچه تحریم‌ها و جلوگیری از فرسایشی شدن مذاکرات و نیز اتخاذ رویکرد کاملا بدبینانه به طرف‌های مقابل تنها روش‌هایی هستند که تاحدودی قادر است به مردم ایران در برابر دشمنان غدار و مکار دیپلماتیک اطمینان خاطر نسبی فراهم کند. آمریکا و سایر کشورهای استعمارگر ثابت کرده‌اند که ارزشی برای حقوق بین‌الملل قائل نبوده و از آن صرفا به عنوان ابزاری برای اعمال قدرت بر سایر ملل بهره می‌برند. به همین دلیل تجربه به مردم ایران ثابت کرده است که در برابر این کشورها راهی جز اتخاذ رویکرد بدبینانه که تعهدات دقیق آن‌ها را به‌دنبال داشته باشد، نمی‌توان پیمود ضمن آن که تردیدی نیست که این قدرت‌ها فقط و فقط زبان قدرت را می‌فهمند و زمانی نوشته‌های حقوقی برای ما ضمانت پدید می‌آورد که اقتدار ملی و قدرت دفاعی آن را حمایت نماید.