غارنشینان ۸۰هزار سال پیش سیبری خویشاوند کدام نژادهای امروزی هستند؟
دانش‌های بنیادی – محققان با بررسی ژنوم انسان‌های دنیسُوا، از رابطه میان آن‌ها با انسان‌های امروزی پرده برداشتند. یافته‌های جدید نشان می‌دهد انسان‌های دنیسوا و مردمان امروز جزایر جنوب شرقی آسیا ژن‌های مشترکی دارند.
عرفان خسروی: تحلیل‌های یک تیم بین‌المللی از محققان به رهبری سوانتی پائابو از موسسه انسانشناسی فرگشتی ماکس پلانک در لایپزیگ آلمان، نشان می‌دهد که تنوع ژنتیکی انسان‌های دنیسُوا (Denisovan) بسیار پایین بوده وگرچه آن‌ها در بخش‌های زیادی از آسیا پراکنده بودند، اما جمعیت آن‌ها هرگز برای مدت طولانی رشد نکرد. علاوه بر این، فهرست جامعی از تغییرات ژنتیکی که باعث افتراق انسان مدرن از جمعیت‌هایی مثل دنیسُواها و نئاندرتال‌ها می‌شود به دست آمده است. برخی از این تغییرات مربوط ژن‌هایی هستند که با عملکرد مغز و یا توسعه دستگاه عصبی مرتبط هستند.
در سال ۲۰۱۰/۱۳۸۹ سوانتی پائابو و همکارانش توالی رشته‌ای از دی.ان.ای را تعیین کردند که از تکه‌ای استخوان انگشت کشف شده در غاری در جنوب سیبری به نام دنیسُوا (Denisova) استخراج شده بود. آن‌ها دریافتند که این دی.ان.ای متعلق به دختری جوان از گروهی قبلا ناشناخته از انسان‌های باستانی است که نام آن‌ها را دنیسُوا گذاشتند. آخرین بررسی‌ها عمر این استخوان‌ها را بین ۷۴هزار تا ۸۲هزار سال پیش تخمین زده است.
شرح عکس: غار دنیسوا در جنوب سیبری
به لطف تکنیک جدیدی که دو رشته مارپیچ دی.ان.ای را طوری باز می‌کند که بتوان از هر یک برای تعیین توالی ژنتیکی استفاده کرد، این تیم توانست توالی کاملی از ژنوم دنیسُوا به دست آورد؛ انگار که این ژنوم نه از یک سنگواره، بلکه از انسانی که همین امروز زندگی می‌کند، استخراج شده‌باشد.
در مطالعه جدیدی که در شماره این هفته مجله Science منتشر شد، سوانتی پائابو و همکارانش ژنوم دنیسُوا را با نمونه‌هایی از نئاندرتال‌ها و یازده انسان امروزی از سراسر جهان مقایسه کرده‌اند. یافته‌های آن‌ها تاییدی بر مطالعات پیشین است که جمعیت‌های امروزی جزایر جنوب شرقی آسیا ژن‌های مشترکی با دنیسُواها دارند. به علاوه ژنوم مردم شرق آسیا و آمریکای جنوبی نسبت به اروپایی‌ها، ژن‌های مشترک بیشتری با نئاندرتال‌ها دارند. بنابراین برخلاف نظریات گذشته، تبار نئاندرتال‌ها در اروپا کمتر از آسیای شرقی به جا مانده است.
این توالی ژنوم که از موجودی منقرض شده به دست آمده، دقتی بی سابقه دارد؛ حتی در بسیاری از قسمت‌های ژنوم می‌توان تفاوت میان کروموزوم‌هایی که این دختر از پدر و مادرش به ارث برده مشاهده کرد. بر این اساس می‌توان گفت تنوع ژنتیکی دنیسُواها پایین‌تر از انسان‌های امروزی بوده و این موضوع احتمالا به این دلیل بوده جمعیت کوچک ابتدایی دنیسُوا به سرعت رشد کرده و در منطقه گسترده‌ای پراکنده شده است. اگر تحقیقات آینده روی ژنوم نئاندرتال‌ها نشان دهد که اندازه جمعیت آن‌ها نیز در طول زمان با نرخی مشابه تغییرکرده، می‌توان نشان داد جمعیتی واحد نیای هر دو گروه بوده که از آفریقا خارج شده و در اوراسیا پراکنده شده است.
محققان به علاوه فهرستی از حدود یکصدهزار تغییری ایجاد کردند که پس از انشعاب ما از نیاکان مشترکمان با دنیسُواها رخ داده‌اند. برخی از این تغییرات مربوط به ژن‌هایی است که در ارتباط با عملکرد مغز و توسعه دستگاه عصبی هستند. ژن‌های دیگر نیز احتمالا مربوط به پوست، چشم و ریخت‌شناسی دندان‌هاست. این پژوهش نشان می‌دهد چگونه انسان‌های امروزی به طور چشمگیری از نظر اندازه جمعیت و پیچیدگی فرهنگی گسترده شدند در حالی که انسان‌های کهن مثل دنیسُواها و نئاندرتال‌ها کاهش یافتند و منقرض شدند.
در اوایل سال جاری، محققان لایپزیگ کل توالی ژنوم انسان دنیسُوا را به صورت آنلاین در دسترس عموم گذاشتند.
