در قلب بافت قدیمی شهر کرمانشاه، ساختمانی باشکوه و رنگارنگ سر برافراشته که نه‌تنها محلی برای مراسم مذهبی، بلکه موزه‌ای زنده از هنر ایرانی-اسلامی است. تکیه معاونالملک با کاشی‌کاری‌های نفیس، معماری بی‌نظیر، و فضای آیینی خاص خود، یکی از زیباترین تکیه‌های ایران و از افتخارات فرهنگی و مذهبی کرمانشاه به‌شمار می‌رود.
تاریخچه و بنیان‌گذاری
تکیه معاونالملک در دوران قاجار، در حدود سال ۱۳۲۰ هجری قمری (اوایل قرن ۱۴ شمسی) به دستور یکی از رجال برجسته و خیرخواه کرمانشاه، حاج حسن معاونالملک وزیری ساخته شد. هدف اولیه از ساخت این بنا، مکانی برای برگزاری آیین‌های عزاداری ماه محرم و مناسبت‌های مذهبی شیعی بود، اما به‌مرور، این تکیه به محلی برای نمایش هنر، تاریخ، و هویت شیعیان کرمانشاه نیز بدل شد.
ساختار و بخش‌های اصلی
تکیه از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
۱. حسینیه: اصلی‌ترین بخش برای برگزاری مراسم عاشورا و تاسوعا. دیوارها و سقف این فضا با کاشی‌هایی با رنگ‌های فیروزه‌ای، لاجوردی و زرشکی تزیین شده و نقش‌هایی از صحنه‌های عاشورا، کاروان امام حسین (ع) و خطاطی‌های مذهبی به چشم می‌خورد.
۲. زینبیه: بخشی مستقل و اختصاص‌یافته به حضرت زینب (س)، که با فضایی روحانی، محل برگزاری مراسم زنانه بوده و امروزه نیز کاربری مذهبی دارد.
۳. عباسیه: اختصاص‌یافته به حضرت ابوالفضل (ع)، با تزییناتی باشکوه و کاشی‌کاری‌هایی کم‌نظیر، که بسیاری آن را زیباترین بخش تکیه می‌دانند.
شاهکار کاشی‌کاری ایران
آنچه تکیه معاونالملک را از دیگر تکیه‌ها متمایز می‌کند، استفاده گسترده از کاشی‌های تصویری و برجسته است که در هیچ تکیه‌ای به این گستردگی دیده نمی‌شود. صحنه‌هایی از وقایع عاشورا، پادشاهان ایرانی، نقوش اسلیمی، آیات قرآنی و روایات شیعی، با دقتی بی‌نظیر و رنگ‌هایی جاودانه روی کاشی‌ها حک شده‌اند.
اهمیت مذهبی، فرهنگی و هنری
تکیه معاونالملک نه‌تنها مکانی مذهبی است، بلکه به‌عنوان یک اثر هنری و موزه‌ای زنده، مورد توجه پژوهشگران، هنرمندان و گردشگران قرار گرفته است. این تکیه در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و اکنون زیر نظر اداره کل میراث فرهنگی استان کرمانشاه اداره می‌شود.
چالش‌های حفاظت و نگهداری
رطوبت، فرسایش طبیعی و تخریب‌های ناشی از جنگ تحمیلی، بخش‌هایی از این اثر را در دهه‌های گذشته تهدید کرده‌اند. با این حال، پروژه‌های مرمت گسترده‌ای توسط سازمان میراث فرهنگی آغاز شده‌اند و بسیاری از بخش‌ها بازسازی شده‌اند.
مسئولان محلی خواستار ثبت این اثر در فهرست جهانی یونسکو هستند؛ زیرا تکیه معاونالملک تنها بنای مذهبی ایران است که تا این حد از نقاشی‌ها و تصاویر انسانی با محتوای مذهبی بهره گرفته است، موضوعی که در هنر اسلامی کم‌نظیر است.
بازدید و گردشگری
تکیه همه‌روزه به روی عموم باز است و در ایام خاص مذهبی، میزبان مراسم‌های آیینی، نمایشگاه‌های فرهنگی و تورهای گردشگری است. بسیاری از بازدیدکنندگان داخلی و خارجی این بنا را “کاخ کاشی‌ها” می‌نامند.
تکیه معاونالملک، نگینی درخشان در دل کرمانشاه است؛ جایی که مذهب، هنر، تاریخ و فرهنگ در آمیزشی عمیق و تأثیرگذار به نمایش گذاشته شده‌اند. حفظ این اثر گران‌بها نه‌تنها وظیفه‌ای فرهنگی، بلکه ضرورتی تاریخی برای آیندگان است.
