سیاست «نه شرقی، نه غربی» به عنوان یکی از اصول راهبردی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، همچنان پس از گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، محور اصلی مواضع ایران در عرصه بین‌الملل به شمار می‌رود؛ سیاستی که ضمن تأکید بر استقلال و عدم وابستگی به قدرت‌های جهانی، زمینه‌ساز تعامل فعال، هدفمند و متوازن با کشورهای مختلف شده است.
اصل «نه شرقی، نه غربی» که در بندهای نخستین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز مورد تصریح قرار گرفته، پاسخی به تجربه تلخ سلطه‌جویی قدرت‌های جهانی در تاریخ معاصر ایران و گامی در جهت حفظ استقلال کشور در تمامی سطوح، به‌ویژه در سیاست خارجی بوده است.
رویکرد متوازن در سیاست خارجی
با توجه به تغییرات ساختاری در نظم جهانی و ظهور قدرت‌های جدید اقتصادی و سیاسی، جمهوری اسلامی ایران بر پایه این اصل، سیاست خارجی متوازن و تعامل‌محور خود را با تأکید بر منافع ملی پیگیری می‌کند.
در همین راستا، گسترش مناسبات راهبردی با کشورهای منطقه، تعمیق همکاری‌ها با قدرت‌های آسیایی مانند چین و روسیه، و توسعه تعامل با کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین، در چارچوب نگاه به شرق و چندجانبه‌گرایی، از جمله محورهای فعال دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر بوده است.
استقلال در برابر سلطه‌پذیری
رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در بیانات مختلف خود، بر اصل استقلال در سیاست خارجی و عدم وابستگی به هیچ یک از بلوک‌های قدرت تأکید کرده‌اند. ایشان در یکی از سخنرانی‌های خود تصریح کرده‌اند: «نه شرقی یعنی وابسته نبودن به شرق، و نه غربی یعنی در سلطه غرب نبودن. این شعار همچنان زنده و معتبر است.»
با این حال، دستگاه دیپلماسی کشور، تعامل با تمام کشورها به‌جز رژیم صهیونیستی و دولت‌هایی که به سیاست‌های خصمانه علیه ملت ایران ادامه می‌دهند را در دستور کار خود قرار داده و تلاش می‌کند ضمن حفظ اصول، از ظرفیت‌های جهانی برای تحقق اهداف اقتصادی، فناورانه و امنیتی بهره گیرد.
سیاست «نه شرقی، نه غربی» همچنان به عنوان یک اصل بنیادین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، جایگاهی محوری دارد و با وجود تحولات جهانی، کارآمدی خود را حفظ کرده است. این سیاست در صورتی که با رویکردی هوشمندانه، مبتنی بر منافع ملی و با بهره‌گیری از دیپلماسی فعال و اقتصادی همراه باشد، می‌تواند زمینه‌ساز ارتقای موقعیت منطقه‌ای و جهانی ایران در سال‌های آینده باشد.
