با افزایش فشارهای بینالمللی علیه سیاستهای نظامی اسرائیل، کارشناسان حقوق بینالملل معتقدند حضور مقامات ارشد این رژیم در اجلاس سازمان ملل میتواند از منظر حقوقی و سیاسی، فرصتهایی تازه برای پیگیری مسئولیتهای بینالمللی و کیفری آنان فراهم کند.
مصونیت سیاسی و چالش حضور در سازمان ملل
یکی از مهمترین مباحث حقوقی در ارتباط با حضور نتانیاهو در اجلاس سازمان ملل، موضوع «مصونیت مقامات عالیرتبه» است. به گفته حقوقدانان، اگرچه مقامات دولتی در جریان مأموریتهای رسمی از برخی مصونیتها برخوردارند، اما این مصونیتها در برابر اتهامات مربوط به جنایات بینالمللی شدید، از جمله جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت، مطلق تلقی نمیشود.
دیوان کیفری بینالمللی (ICC) و امکان تعقیب کیفری
دیوان کیفری بینالمللی یکی از اصلیترین مراجع برای پیگیری قضایی نتانیاهو به شمار میرود. دادستان این دیوان در چارچوب پرونده وضعیت فلسطین، صلاحیت بررسی مسئولیت کیفری مقامات ارشد اسرائیل را دارد. در صورت صدور قرار تعقیب یا حکم جلب، حضور نتانیاهو در کشورهای عضو اساسنامه رم میتواند با محدودیتهای جدی حقوقی و دیپلماتیک همراه شود.
دیوان بینالمللی دادگستری (ICJ)؛ مسئولیت دولت اسرائیل
در کنار پیگیری کیفری افراد، طرح دعوا علیه دولت اسرائیل در دیوان بینالمللی دادگستری نیز از جمله مسیرهای حقوقی مکمل محسوب میشود. هرچند این دیوان به مسئولیت کیفری اشخاص رسیدگی نمیکند، اما صدور آرای حقوقی علیه دولت اسرائیل میتواند مبنای افزایش فشار بینالمللی بر شخص نخستوزیر و سایر مقامات این رژیم باشد.
صلاحیت جهانی؛ تهدید حقوقی در خاک کشورهای میزبان
اصل «صلاحیت جهانی» به برخی کشورها اجازه میدهد جنایات سنگین بینالمللی را بدون توجه به محل وقوع جرم مورد رسیدگی قرار دهند. در این چارچوب، نهادهای حقوق بشری و وکلای مستقل میتوانند همزمان با اجلاس سازمان ملل، شکایتهایی را در دادگاههای ملی کشورهای مختلف علیه نتانیاهو مطرح کنند؛ اقدامی که در سالهای اخیر سابقه داشته است.
نقش سازمان ملل و نهادهای وابسته
سازمان ملل متحد از طریق گزارشگران ویژه، کمیسیونهای حقیقتیاب و شوراهای حقوق بشری نقش مهمی در مستندسازی اتهامات علیه مقامات اسرائیلی ایفا میکند. این اسناد میتوانند در فرآیندهای قضایی بینالمللی مورد استناد قرار گیرند و جایگاه حقوقی اتهامات را تقویت کنند.
کارشناسان حقوق بینالملل تأکید دارند که اگرچه پیگیری قضایی نتانیاهو با موانع سیاسی، مصونیتهای دیپلماتیک و فشار قدرتهای بزرگ همراه است، اما اجلاس سازمان ملل در شهریورماه میتواند به فرصتی مهم برای فعالسازی مسیرهای حقوقی، افزایش فشار افکار عمومی جهانی و تقویت مطالبه پاسخگویی حقوقی تبدیل شود.
گزارش: امیریاسان قندی
