همگام به آغاز فعالیت آشکار و پنهان گروه‌ها و چهره‌های سیاسی برای انتخابات خرداد ۹۲، به یکباره خبری در رسانه ها منتشر شد که سه تن از چهره های عمده جریان اصولگرایی یعنی علی‌اکبر ولایتی، محمدباقر قالیباف و غلامعلی حداد عادل گرد هم آمده اند تا با شکل دادن به ائتلافی سه نفره، زمینه تعیین یک نامزد نهایی را از میان خود فراهم آورند.
گرچه ابتدا به نظر می رسید که مبتکر این طرح غلامعلی حداد عادل باشد، ولی با گذشت زمان و سخن گفتن اعضای ائتلاف مشخص شد که طرح ائتلاف ابتکاری از سوی علی اکبر ولایتی بوده است و وی توانسته در رایزنی با دو فرد دیگر، انها را نیز به پیوستن به ائتلاف راضی کند.
فارغ از حواشی و وضعیت فعلی و نتیجه احتمالی این ائتلاف به نظر می رسد مواضع دکتر علی اکبر ولایتی در قبال این ائتلاف سه نفره قابل تامل بوده و جا دارد با معیار اخلاق و پای بندی به تعهد اخلاقی و سیاسی آقای دیپلمات، مروری بر مواضع ولایتی در طول شش ماه اخیر کرد.
به بیان دیگر تحلیل محتوای مواضع ولایتی درباره ائتلاف می تواند شمایی از رفتارشناسی سیاسی او را به نمایش بگذارد.
علی اکبر ولایتی که خود یکبار دیگر تجربه ورود به ائتلاف های انتخاباتی را داشته است در مورد پیشگام بودن خود در شکل گیری این ائتلاف سخن گفته است و تاکید کرده است این ابتکار با هدف جلوگیری از تششت میان اصولگرایان در وضعیت حضور خطر فتنه و انحراف،کاستن از تشتت میان اصولگرایان در شرایط حساس فعلی،کاستن از احتمال کشیدن انتخابات به دور دوم و نهایتا هم افزای توان نیروهای انقلاب برای تشکیل دولتی قدرتمند دانسته است. (مصاحبه با خبرگزاری مهر.۵ بهمن ۱۳۹۱،گفتگو با هفته نامه مثلث).
مرور اخبار و موضع گیری های ولایتی نشان می دهد چندان از روند ائتلاف راضی نیست و با گذشت زمان این نارضایتی افزایش یافته است، به گونه ای که وی از یک حامی پرشور ائتلاف و همگرایی، به فردی بدل شده است که بر حضور قاطع تا پایان تاکید می کند.در حد فاصل این دو مقطع نیز او از وی اظهارنظرهای متناقضی منتشر شده که عمدتا حول و پیرامون مقوله معیار و شاخص معرفی خروجی این ائتلاف بوده است.
وی در در مصاحبه خود با خبرگزاری مهر در اوایل بهمن ماه ۱۳۹۱ ، فلسفه ائتلاف را اینگونه مطرح کرد:«اصل این طرح این است که هدف گیری ما سه نفر این باشد که از بین معتقدین به اسلام، نظام، جمهوری اسلامی، قانون اساسی و ولایت فقیه یک کاندیدا بیشتر نداشته باشیم، چون تفرق و تشتت بین کاندیداها موجب می شود که از انتخابات نتایج مطلوبی به دست نیاید. به خصوص اینکه در شرایط حساسی قرار داریم که می توان گفت حساس ترین شرایط انتخابات در طول انقلاب اسلامی است، لذا هیچ راهی جز جلوگیری از تشتت آرا نیست.
این موضوع هم مشخصاتی دارد که اول از همه این است که هر کدام از ما سه نفر این آمادگی را داشته باشیم که اگر اتفاق نظر بر هر یک از ما نبود بدون چانه زنی فرد منتخب را پذیرفته و تقویتش کنیم ولو اینکه آن فرد خارج از این سه نفر باشد». (خبرگزاری مهر.۵/۱۱/۹۱) این اظهار نظر که از آن قاطعیت و امیدواری به آینده ائتلاف از آن بر می‌آید، در حالی است که وقتی ماجرای ائتلاف در زمان به جلو آمد، دشواریهای کار آشکار شد و نقطه ثقل دشورایها هم معیار تعیین خروجی بود و در این بین مروری بر سیر سخنان ۴ ماهه علی‌اکبر ولایتی نشانه تکاپوی او برای درانداختن طرحی است که بتواند او را به سرمنزل مقصود برساند.
او در این سیر پرفراز و نشیب، ابتدا مطابق سیاق هر ائتلافی، توان افراد برای جلب افکار عمومی را ملاک تعیین خروجی نهایی ائتلاف اعلام کرد. از جمله در مصاحبه با شماره ۱۶۷ هفته نامه مثلث و قبل از تعصیلات عید انجام شده است؛ ملاک تعیین خروجی ائتلاف را«اقبال مردم» دانست
ولایتی در پاسخ به سوال خبرنگار مثلث مبنی بر اینکه «عامل اصلی انتخاب شدن به عنوان کاندیدای نهایی ائتلاف، افکار عمومی است؟» پاسخ داد که«حتما همین طور است. ما راه دیگری نداریم؛ چون مردم باید رای بدهند.» و وقتی خبرنگار از وی پرسید:«هیچ مولفه دیگری به جز افکار عمومی تاثیرگذار نیست؟» وی مجددا تاکید کرد که:«ملاک اصلی «رای» مردم است.» نکته مهم آن بود که در همان زمان وقتی از وی در مورد چرایی حضور تنها سه نفر در جمع ائتلاف پرسیده شد بر وجود یک کف رای حداقلی برای حضور در ائتلاف تاکید و ملاک اقبال عمومی را نیز نظرسنجی عنوان کرد. از جمله اینکه او بارها بر رای بالای ائتلاف در نظرسنجی ها تاکید کرد و ملاک پیوستن افراد جدید به ائتلاف را کسب اقبال مردمی دانست و مکانیزم سنجش این اقبال را نیز «نظرسنجی» عنوان کرد..(روزنامه جوان.۱۴/۱۲/۹۱).
در این بین اما هرچه ائتلاف به زمان اعلام خروجی نزدیک شد؛ موضع گیریهای مبدع ائتلاف رنگ و بوی دیگری به خود گرفت. اوج گیری این دگردیسی در موضع گیریها بعد از تعطیلات سال نو بود که مطابق اخبار منتشره فشارها برای اعلام خروجی ائتلاف به ویژه از سوی حامیان قالیباف شدت گرفت
در حالی که اخبار حاکی از پیشتازی محمد باقر قالیباف در اکثریت نظرسنجی ها بود؛علی اکبر ولایتی وارد میدان شد و به یکباره پای جامعتین را به میان آورد و خروجی نهایی را منوط به نظر جامعتین دانست: «معتقد به نظر جامعتین و تبعیت از نظر آنها هستیم. ضمن آنکه تلاش خواهیم کرد اصولگرایان در انتخابات آتی به وحدت برسند و مطمئن هستیم که پیروز می‌شویم؛ بنده تا آخر در صحنه می‌مانم.»(خبرگزاری فارس.۲۶/۲/۹۲) تاکید بر محوریت جامعتین در اعلام خروجی نهایی را باید خط اصلی سخنرانی‌های ولایتی در فروردین و اردیبهشت گذشته دانست.
تاکید ولایتی بر فصل الخطاب بودن و محوریت جامعتین در حالی بود که وی در اواسط اسفندماه ۹۱ عنوان کرده بود که خروجی ائتلاف مبتنی بر تصمیم درونی اعضای ائتلاف خواهد بود و وی تابع این تصمیم است: «بنده… تابع تصمیم ائتلاف سه نفره هستم. هر تصمیمی که ائتلاف سه‌گانه بگیرد که چه کسی بماند و دو نفر دیگر به وی کمک بکنند ما تابع این تصمیم‌گیری هستیم. اگر تصمیم این باشد غیر از من هر یک از آن دو نفر یعنی آقای دکتر حداد عادل و یا آقای دکتر قالیباف نامزد انتخابات شوند طبیعی است که بنده کنار می‌کشم ولی حتماً به کسی که کاندیدای ریاست جمهوری است کمک می‌کنم تا رأی بیاورد»(خبرآنلاین.۱۸/۱۲/۹۱)
تحلیل دقیق سخنان ولایتی در زمستان ۹۱ نشان می‌دهد که وی در آن دوران از یک سو عنوان کرده است که تصمیم‌گیری در خصوص خروجی نهایی ائتلاف در رای‌گیری اعضای درونی ائتلاف مشخص خواهد شد و ملاک این تصمیم‌گیری نیز توان افراد در جلب اقبال مردمی خواهد بود که ملاک آن نظرسنجی است. و از سوی دیگر عنوان کرده است که این ائتلاف در ارتباط با افراد سرشناس جریان اصولگرایی برای دریافت نظرات خواهد بود و در این تعامل تصمیم‌گیری‌های درونی ائتلاف نباید «در تضاد» با نظر جامعتین باشد. از جمله در جایی تصریح کرد که «شما مطمئن باشید ما کاری نمی‌کنیم که با جامعتین در تضاد باشیم». ضمن آنکه بارها عنوان کرده بود: «این ائتلاف با افراد شاخص رایزنی می‌کند، نه احزاب.» (روزنامه جام جم.۱۱/۱۱/۹۱) در همین راستا بود که اعضای ائتلاف به جای ملاقات با احزاب و گروه‌ها، به ملاقات چهره‌های برجسته اصولگرایی رفتند که غرض از آن دریافت نظرات بود.
اما گویا با گذشت زمان و مشخص شدن اینکه اگر ملاک تصمیم‌گیری اعضای ائتلاف، نظرسنجی‌ها باشد؛ ولایتی خروجی ائتلاف نخواهد بود. او در ماه‌های فروردین و اردیبهشت، به یکباره نظر خود را تغییر داد و تصمیم‌گیری در خصوص خروجی نهایی ائتلاف را منوط به اعلام نظر نهادی خارج از ائتلاف یعنی جامعتین کرد. .
در این شرایط چندین اظهارنظر متناقض از ولایتی مشاهده شد. از جمله آنکه نقل شد که وی در یک سخنرانی در مشهد در پاسخ به سوالی پیرامون زمان نهایی شدن خروجی ائتلاف عنوان کرده است که « تکلیف ائتلاف به این زودی‌ها مشخص نمی‌شود و احتمال دارد در آینده دود سیاه هم ببینیم!»(بی باک.۱۸/۱/۹۲)
در عین حال در زمانی دیگر در یک سخنرانی در جمع هواداران خود در مازندران عنوان می‌کند: «در نظرسنجی‌ها رای بنده در حال افزایش است و از ۳ به ۱۳٫۵ رسیده‌ام در حالی که آرای آقای قالیباف ۱۶بوده و کماکان هم۱۶ مانده است؛ مضافا بر اینکه تعدا آرای منفی بنده هم نسبت به ایشان کمتر است.»
در این میان اما، واکنش بعدی و عجیب ولایتی زمانی مشخص شد که در واکنش به تاکیدات مکرر وی دایر بر معرفی خروجی ائتلاف از سوی جامعتین؛ افرادی چون آیت‌الله مقتدایی و حجه‌الاسلام سید‌رضا تقوی از اعضای جامعه مدرسین و جامعه روحانیت دیدگاه‌های این دو نهاد را در این خصوص مطرح کردند. آیت‌الله مقتدایی در واکنش به سوالی در خصوص نحوه ورود جامعتین به انتخابات آینده، ضمن تاکید بر این نکته این دو نهاد از اصل وحدت اصولگرایان حمایت می‌کنند عنوان کرد که جامعتین تنها ملاک‌ها را اعلام خواهد کرد و وارد مصادیق نخواهد شد. (سایت جامعه روحانیت مبارز تهران.۱۹/۱/۹۲)
با بالا گرفتن تاکیدات ولایتی مبنی بر معرفی خروجی از سوی جامعتین و بی‌اعتبار بودن نظرسنجی‌ها، سید رضا تقوی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر اعلام کرد که رویکرد جامعیتن ورود مصداقی در انتخابات ریاست جمهوری نیست و برای این دو نهاد نیز ملاک نظرسنجی‌ها خواهد بود.(خبرگزاری مهر.۸ اردیبشهت ۱۳۹۲)
در واکنش به این اظهار نظرها، دو واکنش از ولایتی دیده شد. واکنش اول ولایتی تاکید دوباره بر اهمیت نظرسنجی بود، البته نظرسنجی‌ای که «علمی» و توسط نهادهای مستقل صورت گرفته باشد: «مقصودمان نظرسنجی‌های علمی بوده و من در یکی از صحبت‌هایم گفتم نظرسنجیِ بی‌پایه و اساس را قبول ندارم. بنابراین نظرسنجی علمی رکن تصمیم گیری ائتلاف ما خواهد بود.»(ایسنا.۱۱/۲/ ۹۲)
. او در این صحبت‌ها با تاکید بر اهمیت «نظرسنجی علمی» به یکباره پای «کیفیت»را به میان کشید و گفت: «رای آوری کاندیدا مهم است اما کیفیت‌ها را هم برای انتخاب اصلح باید در نظر گرفت. بنابراین اصولگرایان تا جایی که ممکن است باید نزدیک به هم شوند و در نهایت یک نفر معرفی خواهد شد که آن فرد هم مشروعیت، هم مقبولیت داشته باشد و هم از کیفیت هایی برخوردار باشد.»(او در ادامه علیرغم اظهار نظر صریح جامعتین،مجددا بر محوریت جامعتین تاکید کرد با این تفاوت که بر اهمیت همزمان نظرسنجی و نظرجامعتین تاکید کرد: « نظرسنجی ملاک معتبری است به شرط اینکه به صورت علمی و با تصمیم ائتلاف پیشرفت انجام شود. کسب نظر علما و فرهیختگان نیز موضوع بسیار مهمی است که باید به آن هم توجه شود، دیدگاه‌های مراجع دینی و علمی یا جامعه مدرسین و جامعه روحانیت بسیار موثر است….نظرسنجی یک فاکتور بسیار مهم است اما فقط آن ملاک نیست. بلکه کسب نظر علما هم امر بسیار مهمی است.»(خبرآنلاین به نقل از نشست خبری دکتر ولایتی.۱۴/۲/۹۲)
البته او در آخرین اظهار نظرهای خود نیز عنوان کرد که « این تنفیذ است که امکان فعالیت را به رییس جمهور می دهد و ما نیز حکم نهایی را بر عهده جامعتین گذاشته ایم»(سایت رسمی دکتر ولایتی.۲۶ ادریبهشت ۱۳۹۲)
واکنش دوم که می توان واکنش لایه دوم او بوده است حاوی نکته جالبی بود که نشان دهنده یک چرخش نهایی در رویکرد انتخاباتی ولایتی بود. او در حاشیه یک سخنرانی تبلیغاتی در مازنداران و در پاسخ به سوال یک خبرنگار محلی مبنی بر اینکه افرادی چون آیت الله مقتدایی عنوان کرده اند که تنها ملاک ها را مطرح می کنند و نامی از اشخاص برده نخواهد شد،در این صورت تکلیف ائتلاف چه خواهد شد،پاسخ داد که « جامعیتن نام خواهد برد و اگر هم نام شخصی را نبرد بنده تا آخر در عرصه رقابت باقی خواهم ماند و به نفع هیچ کس کنار نخواهم رفت.»(سایت مازند نومه.۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۲)
این موضع گیری آخر نشان دهنده آخرین مرحله از موضع گیری های پر تناقض ولایتی در مورد ائتلاف است که نشان دهنده آن است که او عزم خود را برای حضور در انتخابات و عدم تعهد به تصمیمات ائتلاف سه گانه اخد کرده است.آنچه این تحلیل را تقویت می کند آن است که ولایتی بعد از چند روز سکوت که در پی حضور آیت الله هاشمی در صحنه انتخابات پیشه کرد؛به یکباره دوباره به صحنه سیاسی بازگشت و طی اظهارنظری جالب عزم خود را برای حضور در رقابت ها اعلام کرد.او از یک سو اعلام کرد که ائتلاف همچنان به کار خود ادامه می دهد و از اصولگرایان تنها یک نفر در انتخابات حاضر خواهد شد:«در نهایت از میان اصولگرایان تنها یک نفر کاندیدا می‌شود.»(سایت رسمی دکتر ولایتی.۳۱/۲/۹۲)
ولی جالب آن بود که وی تاکید کرده که تا پایان در صحنه باقی خواهد ماند.« نظرسنجی معتبر یک فاکتور است اما نظر بزرگان دین را هم باید در نظر بگیریم. ما تا آخر هستیم و مطمئن هستم که پیروز می شویم.»(سایت رسمی دکتر ولایتی.۲۶/۲/۹۲) از متن این دو گفته و لحن سخنان ولایتی بر می آید که او می گوید ائتلاف مطلوب،ائتلافی است که وی خروجی آن باشد؛ در غیر این صورت او او تا آخر باقی خواهد ماند.
گام های آخر ائتلاف سه گانه در حالی برداشته می شود که اعضای دیگر ائتلاف مایلند امیدواری خود را به نتیجه حفظ کنند؛در حالی که گویا حرکت واقعیت به سویی است که منتقدان و مخالفان ائتلاف از ابتدا مطرح کردند و معتقد بودند که ائتلاف به نتیجه ای نخواهد رسید.
