به عنوان مثال مکمل آهن ، کم خونی مادران را بهبود بخشیده و مکمل روی ، به شکل قابل ملاحضه ای، تولد قبل از موعد را کاهش خواهد داد .مصرف مکمل ویتامین D توسط مادران باردار ، کمبود کلسیم در نوزاد را جبران می کند . مکمل ید( iod ) ، خطر مرگ جنین در حوالی زایمان و مرگ اطفال به ویژه در نواحی که با کمبود ید مواجه می باشند ، کاهش داده و خطر کره تنیسم ( cretinism ) در حوالی چهار سالگی را برطرف می نماید.
مکمل کلسیم ، با کاهش مسمومیت آبستنی و فشار خون توام بوده و مکمل منیزیم نیز زایمان قبل از موعد و عوارض عصبی در دوران کودکی را کمتر می نماید .
زنان در کشورهای فقیر توسعه نیافته گرفتار ، سوء تغذیه ، بدرفتاری و تحت فشارهای روحی و روانی شده که مزید بر فقر غذایی است . زنان حامله در اینگونه کشورها ، با کاهش وزن روبرو می باشند . ۲۰ در صد زنان حامله در آفریقا ، جنوب شرقی آسیا و یمن و ۴۰ در صد اریتره و بنگلادش با کاهش وزن اولیه حامله می شوند که این مسئله با سرنوست مرگ تعدادی از کودکان گره می خورد .بیش از ۴۰ در صد زنان حامله در جهان مشکل کم خونی دارند که ناشی از فقر آهن است . از جمله کمبودهای مهم دیگر در زنان حامله در سرتاسر جهان شامل: عنصر ید، روی، ویتامین A اسید فولیک و مجموعه ویتامین های B ، ازمجله تیامین ، ریبوفلاوین و ویتامین B12 می باشد .
ویتامین آ A :
ویتامین A ، ریز مغذی مهمی است، مصرف هفتگی ویتامین A موجب کاهش مرگ و میر در مادران باردار می شود . میزان مورد نیاز ویتامین A ،۸۰۰ میکرو گرم است . بجز شیر تقویت شده با ویتامین A ، کره زرده تخم مرغ ، ماهی ، روغن کبد ماهی ، سبزیجات ، کدو ، اسفناج ، هویج ، زرد آلو ، بروکلی ، گوجه فرنگی و هندوانه حاوی ویتامین A می باشند.
کلسیم :
کلسیم در تشکیل استخوان بندی جنین ، انعقاد خون ، اعمال عصبی – عضلانی و انقباض عضلات صاف در بدن موثر است .
وجود کلسیم در بدن مادران حامله مانع انقباضات پیش رس عضلات رحمی و زایمان زودرس می شود . مکمل کلسیم در زمان بارداری ، خطر فشار خون با یا بدون دفع پروتئین در ادرار را کاهش می دهد و ضمنا ۵۲ در صد مانع مسمومیت بارداری است . نیاز روزانه کلسیم در دوران بارداری و شیر دهی ۱۰۰۰ میلی گرم برآورد شده است .لبنیات شیر ، بادام ، بروکلی ، سبزیجات و انجیر خشک حاوی کلسیم هستند .
منیزیم Mangnesium :
مکمل منیزم براساس مطالعات تحقیقی بر روی ۲۶۸۹ زن حامله با کاهش ، تولد قبل از موعد ، مرگ جنین در داخل رحم و مرگ پس از تولد در نوزادان همراه بوده و ضمنا مانع کاهش وزن در جنین می شود .عنصر منیزیم در اکثر مواد غذایی ، بویژه در سبزیجات و میوه های تازه وجود دارد، میزان مورد نیاز منیزیم در دوران بارداری ۴۵۰ میلی گرم در روز است .
آهن Iron :
حداقل نیاز به آهن ۶۰ میلی گرم در روز می باشد. مصرف آهن در سه ماهه اول بارداری بعلت عدم تحمل توصیه نمی شود. بهترین منبع آهن ، میوه های خشک ، جگر ، غلات ، زرده تخم مرغ ، اسفناج و عدسی است .
اسید فولیک Folic Acid:
زنان حامله و شیر ده ، بیشتر در معرض خطر کمبود اسید فولیک می باشند ، علت آن نیاز طبیعی جنین در حال رشد واقع در رحم است . فقر اسید فولیک در زمان انعقاد جنین موجب ضایعات لوله نخاع در جنین می شود . بدین لحاظ توصیه می شود ، خانم هایی که قصد حامله شدن دارند قبل و در دوران بارداری از قرص اسید فولیک استفاده نمایند . کمبود اسید فولیک موجب کاهش وزن جنین در دوران بارداری است . میزان توصیه شده اسید فولیک ۴۰۰ میکروگرم در روز برای شش ماه است و به همین میزان در زمان شیردهی توصیه شده است .
ویتامین د D :
شیر مادر تنها منبع ویتامین D برای نوزاد است .عمده محل تولید ویتامین D پوست بدن در قبال نور خورشید است . کاهش ویتامین D، پنج برابر موجب خطر مسمومیت آبستنی است . میزان مصرف قابل قبول در دوران بارداری ۲۰۰ تا ۴۰۰ واحد در روز است .اعتقاد بر این اصل استوار است که میزان مصرف ویتامین D در دوران شیر دهی در حداکثر مجاز می باشد . بجز شیر های تقویت شده با ویتامین D ، گوشت ماهی ها ، روغن کبد ماهی ، سالامون ، ماهی تن ، و ساردین حاوی مقادیری ویتامین D میباشند.
ید :
نیاز بدن به عنصر ید برای ساخت هورمونهای تیروئید و سوخت و ساز سلولهای بدن انسان و جنین حائز اهمیت است .فقر ید در زنان حامله و اطفال، زیان بار است و موجب کاهش رشد جنین خواهد شد.
حداقل میزان ید مورد نیاز در زمان بارداری ۱۵۰ میکرو گرم است . نمک سفره در کشورما حاوی مکمل ید می باشد.
سایر مواد معدنی و ویتامین ها :
برخی مطالعات نشان می هد که کمبود ویتامین هایی چون تیامین ۱B، ویتامین B6 و ویتامین B12 با رشد جنین در ارتباط هستند .
ویتامین C در تقویت عروق ، متابولیسم اسید فولیک ، تولید ماده حیاتی هموگلوبین ، جذب آهن از روده ها ، ترمیم زخم ها و شکستگی ها نقش اساسی ایفا می کند، مصرف آن در دوران بارداری موجب تقویت لثه، اسیدی کردن ادرار، و کاهش عفونت ها در دوران بارداری می شود . میزان مورد نیاز ویتامین C در زمان آبستنی و شیر دهی ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلی گرم در روز است .ویتامین C در مرکبات، اسفناج، بروکلی، توت فرنگی فلفل سبز، گوجه فرنگی، سیب زمینی، گرمک، طالبی، جعفری، کلم برگ، کلم بروکسل، شلغم، بامیه و مارچوبه وجود دارد.
روی Zinc:
با احتمال زیاد ۸۲ در صد بانوان حامله در جهان دچار فقر روی می باشند ، عنصر روی در سوخت و ساز و رشد بدن بویژه در کودکان نقش موثر دارد، دختران و زنان در مقایسه با مردان بیشتر گرفتار فقر روی هستند. میزان مورد نیاز روزانه روی در حاملگی ۱۵ میلی گرم است . عنصر روی در اکثر مواد غذایی بویژه گوشت ، ماهی ، تخم مرغ و شیر وجو دارد.
امروزه مجموعه ای از عناصر معدنی و ویتامین ها ( ریز مغزی ها ) توسط کارخانجات داروسازی ساخته شده و در بازار دارویی کشور در داروخانه ها و سوپر مارکتها وجود دارند .هرچند برخی از آنان نارسایندولی قابل استفاده برای مادران حامله و شیر ده می باشند .اینگونه ترکیبات بر اساس توصیه مجامع بین المللی از قبیل یونیسف و سازمان بهداشت جهانی تولید و به بازار دارویی کشورها عرضه می شوند.مواد موثر اینگونه مکمل ها ی دارویی برای دوران بارداری و شیر دهی بشرح زیر است .
آهن ۳۰ میلی گرم ، اسید فولیک ۴۰۰ میکروگرم ، روی ۱۵ میلی گرم ، مس ۲ میلی گرم ، سیلینوم ۶۵ میکرو گرم ، ویتامین آ ۸۰۰ میکرو گرم ، ویتامین B1 4/1 میلی گرم ، نیاسین ۱۸ میلی گرم ، ویتامین B6 9/1 میلیگرم ، ویتامین B12 6/2 میکرو گرم ، ویتامین C 70 میلی گرم ویتامین D 5 میکرو گرم ، ویتامین E 10 میلی گرم و ید ۱۵۰ میکرو گرم .یک قرص یا کپسول از این ترکیبات در روز کفایت می کند.
لازم به یادآوری است که مطالب ذکر شده جهت بالابردن درک و آگاهی بانوان از اهمیت استفاده از مکمل های ویتامینی و عناصر معدنی است و میزان استفاده و تشخیص مصرف آنها باید تحت نظر پزشک معالج شما باشد.
