“خلیج فارس” در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از “نصف‌النهار گرینویچ” قرار دارد. “خلیج همیشه فارس” توسط “تنگه هرمز” به “دریای عمان” و از طریق آن به “دریاهای آزاد” مرتبط است.
طول مرز آبی ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰ کیلومتر و طول خلیج فارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است.
عریض‌ترین بخش خلیج فارس ۲۹۰ کیلومتر است. عمیق‌ترین نقطه خلیج فارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری “تنب بزرگ” و کم عمق‌ترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب می‌باشد.
تنگه هرمز
“تنگه هرمز” آبراهی است بین “استان هرمزگان” و “استان مسندم” عمان که دریای عمان را به خلیج فارس متصل می‌کند. این گذرگاه یکی از راهبردی‌ترین مسیرهای بین‌المللی کشتیرانی در جهان به شمار می‌آید.
طول این آبراه ۱۵۸ کیلومتر و عرض آن از “بندرعباس” تا راس شوریط درعمان بین ۵۶ تا ۱۸۰ کیلومتر است.
ژرفای تنگه هرمز از خلیج فارس بیشتر است و به دلیل شیب تند کف آن از قسمت شمال به جنوب متغیر است، به طوری که نزدیکی جزیره “لارک”، در حدود ۳۶ متر و در ساحل جنوبی و در نزدیکی شبه جزیرهمسندم به بیش از ۱۰۰ متر می‌رسد. در حالی که حداکثر عمق آب در خلیج فارس ۹۰ متر است.
قوس تنگه هرمز، رو به شمال و به طرف درون فلات ایران قرار دارد و در نتیجه بیشترین خط ساحلی آن در راستای کرانه‌های ایران قرار گرفته است.
چه عواملی در برنامه‌ریزی “نیروهای دریایی ایران” و تمایل آن‌ها به “جنگ نامتقارن” در خلیج فارس تاثیرگذار است؟
جغرافیای ساحلی
در بالا به مقیاس‌های جغرافیایی خلیج فارس و تنگه هرمز اشاره شد. یکی از عواملی که باعث می‌شود ایران بتواند در جنگ احتمالی خلیج فارس دست بالا را بگیرد همین موقعیت جغرافیایی تنگه هرمز و خلیج فارس است. برخی از مزیت‌های جغرافیایی این منطقه از این قرار است:
*عمق و حجم شبکه‌های جاده‌ای ساحلی که عملیات‌های تاکتیکی ایران و انعطاف‌پذیری نیروهای این کشور را افزایش میدهد.
*آبهای نسبتاً محدود خلیج فارس که مانور نیروهای دریایی متخاصم را محدود کرده و ایران را قادر می‌سازد با “موشک‌های ساحلی” دوربردی که دارد اهداف خود را در دور دست نیز هدف قرار دهد.
پایگاه‌های نظامی، مناطق عملیاتی و مسیرها
در “خط ساحلی جنوب ایران”، حدود ۱۰ بندر بزرگ و کوچک به علاوه بسیاری از روستاهای ماهیگیری و دریانوردی که همه آن‌ها موقعیت مکانی بسیاری مناسبی برای پنهان کردن جنگ‌افزارهای کوچک هستند.
نیروی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران مناطق عملیاتی گسترده‌ای در این اماکن دارد، به علاوه نیروهای بومی منطقه نیز حمایت خود را از این نیروها اعلام کرده‌اند.
استتار
در جنگ‌های نامتقارن، افراد تلاش می‌کنند توسط دشمن شناسایی نشده و برای حمله از اقدامات استتاری و پنهانی بسیاری استفاده می‌کنند. شکل ساحلی خلیج فارس در مجاورت ایران از نوع طولی است که موازی با محور ارتفاعات مجاور است.
خط ساحلی خلیج فارس دارای برآمدگی‌هایی که به ۲۰۰۰ متر می‌رسند. برآمدگی‌های مرتفع، این امکان را به نیروهای ایرانی میدهد تا به راحتی بتوانند خود را استتار کنند.
به علاوه، شبکه جزایر، شاخابه‌ها و زیرساخت‌های حمایتی ساحلی امکان بسیار خوبی برای عملیات‌های شناسایی، عملیات‌های مین‌گذاری و حملات زنبوری میدهد.
بسیاری از قسمت‌های عمیق خلیج فارس در ایران قرار دارند. قسمت‌های کم عمق‌تر در قسمت‌های جنوبی قرار دارند که پر از جزایر مرجانی کوچک، چاه‌های نفت، سکوهای پمپاژ نفت و تپه‌های زیر آبی است که همگی آن‌ها ناوبری را مشکل کرده و ترافیک حمل و نقل دریایی را به سمت کانال‌های عمیق نزدیک جزایر و خطوط ساحلی ایران می‌فرستند. ایران می‌تواند از این مزیت با استفاده از کانال‌های عمیق و “مین‌گذاری در آبهای عمیق” استفاده کند. گرچه مین‌گذاری سر و صدای زیادی به پا خواهد کرد، اما مقابله با این تاکتیک بسیار مشکل است، زیرا زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود.
به گزارش “وال‌استریت‌ژورنال”،”جوناتان گرینرت” Greenert، در سال ۲۰۱۱ به همراه ناو هواپیمابر “USS” به خلیج فارس سفر کرد و تحلیلی نظامی از تنگه هرمز داشت.
این فرمانده آمریکایی اعتقاد دارد علی‌رغم تجهیزات نظامی سنگین ناو هواپیمابر، یک خطر بالقوه نیروی دریایی آمریکا را تهدید می‌کند؛ خطر چیزی نیست جز تاکتیک جنگ نامتقارن نیروی دریایی ایران.
براساس تحلیل‌های نظامی، در صورتی که آمریکا بخواهد به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، با واکنش سخت ایرانی‌ها همراه خواهد بود. انتقام‌جویی ایران در دریا با استفاده از “تاکتیک‌های جنگ نامتقارن و چریکی” با تبحر بسیار بالایی که آن‌ها دارند، افزایش خواهد یافت.
تهدیدهایی مانند “مین‌های دریایی“، “حملات زنبوری قایق‌های تندرو” یا همان تجهیزات نامتقارن ایرانی مانند بمب‌های کنار جاده‌ای در افغانستان خطرناک و غیر قابل پیش‌بینی هستند. به علاوه هزینه مین‌های دریایی و قایق‌های کوچک تندرو با هزینه‌ای که بر اثر غرق شدن یکی از ناوهای جنگی غول‌پیکر چند میلیارد دلاری به آمریکا می‌شود قابل مقایسه نیست. پیدا کردن مین‌های دریایی ایران مثل بازی موش و گربه می‌ماند
به گفته یک مقام نظامی در خاورمیانه، ایرانی‌ها به خوبی کار خود را بلد هستند، آن‌ها همیشه از رویکرد نامتقارن به خوبی بهره برده‌اند و تجربه جنگ هشت ساله این کشور با عراق به خوبی این مساله را ثابت کرده است.
قبل از انقلاب اسلامی، ایران زرادخانه بزرگی از تجهیزات نظامی در دست داشت اما در دهه ۸۰ به خاطر وقوع جنگ کاهش پیدا کرد. از همان زمان بود که ایران به فکر ابتکار در تجهیزات نظامی خود افتاد.
به گفته کارشناسان، یکی از تاکتیک‌های جنگ نامتقارن که توانایی ایران در برابر ناوهای آمریکایی خلیج فارس را افزایش میدهد، مین‌های دریایی این کشور است.
بر اساس تخمین تحلیل‌های نظامی ایران بیش از ۵ هزار مین دریایی در اختیار دارد. ایران انواع گوناگونی از مین‌های دریایی را در اختیار دارد؛ از مین‌هایی گرفته که در هنگام تماس منفجر می‌شوند تا مین‌های با فن‌آوری بالا و مین‌های بستر دریایی که می‌توانند سیگنال‌های آکوستیک ناوها را شناسایی کرده و زیر ناو منفجر شوند.
اسکات تراور؛ تحلیلگر مین‌های دریایی می‌گوید پیدا کردن مین‌های دریایی ایران مثل بازی موش و گربه برای نیروی دریایی آمریکا می‌ماند. مین‌های دریایی مانند مین‌های زمینی خطرناک هستند، به علاوه پیدا کردن آن‌ها نیز مشکل است.
البته آمریکایی‌ها قبلا طعم مین‌های ایرانی را چشیده‌اند.
۱۴آوریل ۱۹۸۸، در جریان یکی از عملیات‌های اسکورت، ناو”USS Samuel B roberts”در حال اسکورت کشتی کویتی از مسیری در مرکز خلیج فارس بود که ناگهان متوجه می‌شود وارد یک منطقه‌ی مین‌گذاری شده است. ناو بسرعت تغییر مسیر میدهد تا از منطقه خارج شود، اما دیگر دیر شده بود. یک مین تماسی درست در زیر ناو منفجر می‌شود و یک حفره ۲۵ فوتی (۸ متر) در بدنه‌ی ناو ایجاد می‌کند.
کل موتورخانه‌ی ناو پر از آب شده و دو توربین گازی ناو از کار می‌افتند، صدمه به ساختار ناو در این حد معمولا به غرق ناو می‌انجامد، اما ملوانان موفق شدند ناو را نجات دهند، در نتیجه این اصابت مین، ۱۰ نفر صدمه دیده و حدود صد میلیون دلار خسارت به ناو وارد شد.
اژدرهای ایرانی، رعب‌آورترین سلاح نامتقارن ایرانی
در میان جدیدترین تهدیدهای ایران اژدرهای ایرانی است که می‌توانند در دل ناوهای جنگب بنشینند و آن‌ها را زمین‌گیر کنند.
در سال‌های اخیر، ایران توانایی اژدرها خود را افزایش داده و خط تولیدی از حداقل دو نوع اژدر ۵۳۳ و ۳۲۴ میلی‌متری راه‌اندازی کرده است.
اژدرهای ایرانی TT-4، ۵۳-۵۶KE، تا ۲۰ کیلومتر برد دارند.
بر طبق گزارش‌ها ایران اژدرهایی طراحی کرده است که ویژه هدف قرار دادن کشتی‌ها و زیردریایی‌های تنگه هرمز است.
“اژدر حوت”، موشک اژدری دارای پیشرانه راکتی سطح به دریا و زیر آبی تولید ایران است که نخستین بار در “رزمایش پیامبر اعظم(ص)” در بهار سال ۱۳۸۵ آزمایش شد. چنین موشکی قادر به سوراخ کردن بدنه اغلب کشتی‌های جنگی آمریکایی است و نیروی دریایی آمریکا راهکار دفاعی چندانی برای دفاع در مقابل چنین جنگ افزاری ندارند.
به گزارش کارشناسان نظامی، این اژدر برای نیروی دریایی آمریکا رعب‌آور خواهد بود، قایق‌های کوچکی که به حوت مجهز هستند بسیار خطرناک خواهند بود چرا که به دلیل سرعت بسیار بالا، ناوهای دشمن توانایی هیچ واکنشی ندارند.
به گزارش “USATODAY، سرعت اژدر حوت، حدود سه تا ۴ برابر اژدرهای معمولی است. گفته می‌شود ایران با استفاده از تکنولوژی معکوس، اژدر روسی شکوال را به‌گونه‌ای غیر قابل باور تغییر داده است.
پایگاه اینترنتی شکبه خبری CNN نیز در گزارش خود با عنوان “ایران سریعترین اژدر جهان را آزمایش کرد” با اشاره به اینکه اژدر حوت سرعتی در حدود ۲۲۳ مایل در ساعت (۱۰۰ متر در ثانیه) دارد به نقل از “علی خداوی” “فرمانده نیروی دریای سپاه پاسداران” نوشت:
“هدف از طراحی این اژدر که یک کلاهک بسیار قدرتمند دارد تخریب زیر دریاییها و کشتی‌های جنگی بوده و حتی اگر سیستم‌های ردیابی کشتی‌های جنگی دشمن بتوانند این اژدر را شناسایی کنند به علت سرعت بسیار بالای آن نمی تواند از دست آن فرار کنند”.
حملات گروهی قایق‌های تندروی ایرانی بلای جان ناوهای آمریکایی
ایران همچنین به داشتن صدها ناوگان ناوچه تندرو معروف است که می‌توانند هر چیزی اعم از مسلسل تا موشک‌های ضد ناو بزرگ را حمل کنند. در حالی که یک قایق تندرو به تنهایی نمی‌تواند تهدیدی برای یک ناو باشد اما گروهی از قایق‌های کوچک می‌تواند برای ناو تهدید بزرگی به حساب بیایند.
۱۰ سال پیش در زمان رامفسلد پنتاگون یک رزمایش کاملا محرمانه برای آزمایش سناریوی خلیج فارس انجام داد. ژنرال پائول ون ریپر فرماندهی “تیم قرمز”(نیروی فرضی ایرانی) را بر عهده داشت. ژنرال ون ریپر پیام‌های خود به خط مقدم را با پیام‌رسان موتور سیکلت فرستاد و ارتش آمریکا نتوانست پیغام‌ها را هک کند. او قایق‌های تندرویی را مجهز به موشک و مواد منفجره برای حمله گروهی به سمت ناوهای آمریکایی فرستاد. بعد از اینکه دود انتزاعی کنار رفت بیش از بسیاری از ناوهای آمریکایی به در خلیج فارس دفن شده بود.
تاکتیک‌های حملات زنبوری نیروی دریایی ایران به نیروهای نظامی دشمن شوک وارد کرده و مانع تجدید قوای آن‌ها می‌شوند. تاکتیک حملات پراکنده شامل صدها قایق کوچک و سبک می‌شود که از پایگاه‌های متفاوتی حمله می‌کنند، سپس از جهت‌های مختلف به یک یا چندین هدف حمله‌ور می‌شوند. اما تاکتیک حملات زنبوری از یک سری قایق‌های تندروی موشک‌انداز و اژدرانداز استفاده می‌کنند که از مکان‌های مخفی و به‌طور پراکنده ناگهانی حمله خواهند کرد.
موشک‌های ساحل به دریای ایرانی
وزارت خارجه آمریکا تخمین می‌زند ایران بیش از ۱۰۰۰ موشک دوربرد و کوتاه‌برد در اختیار دارد که بردی معادل ۹۰ تا ۱۲۰۰ مایل دارند.
موشک شهاب ۳ دور بردترین موشک ایران است که گفته می‌شود تا سرزمین‌های اشغالی می‌تواند برود. اما موشک‌های کوتاه‌برد اسکاد ایرانی بر سکوهای متحرک سوار هستند که به دلیل قابلیت رادارگریزی بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند.
“جنگ ۲۰۰۶ لبنان و اسراییل” به ایرانی‌ها نشان داد که می‌توانند علیه دشمنی که از نیروی هوایی خوبی برخوردار است مقاومت کنند. نیروی سپاه پاسداران امیدوار است بتواند با تعداد زیادی از سامانه‌های دفاعی هوایی خود مانند “موشک‌های سطح به هوای میثاق ۱ و ۲” با برد ۵ کیلومتر بتواند عمل کند.
نیروهای نظامی ایران به زرادخانه پیشرفته موشک‌های ضد ناو خود می‌بالد. در سال‌های اخیر ایران توانسته است موشک‌های بومی بسیاری تولید کند و موشک‌های دیگر کشورها را به خوبی اصلاح کرده است مانند “موشک ساحلی کرم ابریشم” که برد آن به ۸۵ تا ۱۰۰ کیلومتر می‌رسد.
ایران تعداد زیادی از نسخه موشک‌های HY-2 و SS-N-4 رعد را تولید کرده است.
سامانه موشکی رعد برای اولین بار در مانوری در اوایل سال ۲۰۰۷ آزمایش شد. این سامانه به رهیاب‌های فعال و مجهز بوده و کلاهک جنگی آن ۵۰۰ کیلوگرم وزن دارد. این سامانه توانایی نابودی ناوهای بزرگ را نیز خواهد داشت.
موشک بعدی “موشک کروز ضد ناو نور” است. این موشک در پرتابگرهای متحرک در نواحی ساحلی ایران مانند قشم مستقر می‌شود. نور دارای دیتالینکی است که اطلاعات مسیر هدف را دریافت می‌کند.
ایرانی‌ها ناوگان “هلیکوپترهای Mi-171” را به موشک نور مجهز کرده است.
موشک‌های نصر ۱ به طور بومی در ایران ساخته شده‌اند، دارای بردی معادل ۳۵ کیلومتر و رهیاب‌های فعال هستند.
نصر۱ موشک کروز بسیار دقیق و رادار گریز ساخت داخل ایران است، که قابلیت از بین بردن هدف‌های ۳۰۰۰ تنی مانند کشتی‌های جنگی را دارد.
موشک نصر-۱ می‌تواند از پایگاه‌های ساحلی و هم از شناورهای جنگی پرتاب گردد، و مدلی از آن در حال اصلاح و تغییر است تا قابلیت شلیک از بالگردها و زیردریایی‌ها را داشته باشد. در دسامبر ۲۰۰۸، نیروی دریایی ایران با موفقیت موشک سطح به سطح نصر-۱ را در طی رزمایش “وحدت ۸۷” در آبهای خلیج فارسآزمایش کرد. در پی آزمایش موفقیت‌آمیز، در تاریخ ۷ مارس ۲۰۱۰، وزیر دفاع ایران بهره‌برداری از خط تولید انبوه موشک نصر-۱ را اعلام کرد.
