مهر: پیامبر بزرگوار اسلام (ص) به یکی از اصحابش می فرماید: ای ابوذر! کسی که زبانش را پاس ندارد، عمل صالحش به هدر می رود؛ ای ابوذر! عیبجو، ستایشگر و مداح و ثناخوان، گوشه زن و ستیزه جو و مراءکننده مباش؛ ای ابوذر! مادام که انسان بد اخلاق باشد از خداوند دور می گردد.
این بخشی از پندهای پیامبر(ص) درباره اهمیت حفظ و کنترل زبان می باشد. در این بیانات حضرت اهمیت مواظبت بر سخن گفتن را به شیوه دیگری بیان می کنند. این بدان جهت است که انسان زبانش را آزاد نگذارد که هر چه دلش خواست بگوید و هر چه بر زبانش آمد بگوید، بلکه باید قفل بر زبانش زند و در گفتن بیندیشد. ازآنجا که حرف زدن برای انسان خیلی راحت است و گاهی انگیزه های کوچکی نیز موجب پرگویی و بدگویی به دیگران می شود بزرگان دین سعی کرده اند با تعابیر گوناگون و با شیوه های متفاوتی به ما سفارش کنند که مواظب زبانمان باشیم و آن را رها نکنیم از جمله آن تعبیرات این سخن پیامبر است که هر کس زبانش را حفظ نکند عملی انجام نداده است. شاید نکته این سخن این باشد که زبان آفاتی را در روح انسان بر جای می گذارد و مفاسدی را به بار می آورد که سایر اعمال انسان را نابود می سازد.
بر حسب آنچه در آیات قرآن و در روایات متواتر آمده اعمال انسان در یکدیگر اثر می گذارند. گاهی انسان کاری انجام می دهد، ولی کاری که بعدا از او سر می زند، خاصیت آن را عوض می کند و چنان تاثیری در آن می گذارد که اثرش از بین می رود، خواه آن اثر شایسته باشد و خواه ناشایست.
ایمان و اعمال صالحی که انسان پس از گناه و انجام اعمال ناشایست به دست می آورد کفر سابق و اعمال ناشایست پیشین را جبران می کند و همچون نور پر فروغ، تیرگی های گذشته را برطرف می سازد و بر عکس، کفر پایانی و اعمال ناشایست پسین، آثار ایمان گذشته و اعمال شایسته پیشین را محو می کند و پرونده شخص را سیاه و سرنوشتش را تباه می سازد و همچون آتشی که در خرمن بیفتد همه را یکسره می سوزاند.به دیگر سخن،ایمان چون چراغ پرفروغی است که خانه دل و روان روشن و تابناک می سازد و تاریکی ها و تیرگی ها را می زداید و کفر همانند خاموش شدن آن چراغ است که روشنی ها را از بین می برد و تاریکی ها را پدید می آورد. تا روان انسان به این سرای مادی و جهان تغییرات و دگرگونی ها تعلق دارد همواره در معرض روشنی و تاریکی و افزایش و کاهش نور و ظلمت قرار دارد تا هنگامی که رخت از این سرای گذرا بر بندد و راه گزینش ایمان و کفر بر روی او بسته شود و هر چند آرزو کند که بار دگر به این جهان بر گردد و به زدودن تیرگی ها بپردازد سودی نخواهد داشت.
قرآن می فرماید؛ و چون مرگ هر یک ازآنان فرا رسد گوید؛ بارالها، مرا به دنیا بازگردان تا شاید به تدارک گذشته عمل صالح به جای آورم،به او خطاب می شود هرگز چنین نخواهد شد.این سخنی است که از حسرت گوید و در برابر ایشان تا آن روز بر انگیخته شوند.
این تاثیر و تاثر بین ایمان و کفر از دیگاه قرآن کریم جای هیچ تردیدی نیست و آیات فراوانی دلالت بر این مطلب دارد. از جمله خداوند می فرماید؛کسی که به خداوند ایمان آورد و کار شایسته انجام دهد کارهای بدش را محو می کند.
نظیر رابطه بین ایمان و کفر، فی الجمله بین کارهای نیک و بد نیز وجود دارد، ولی نه به طور کلی و به گونه ای که همیشه یا در نامه اعمال انسان کار شایسته ثبت باشد و اعمال ناشایست پیشین محو شده باشد، یا کار ناشایست ثبت باشد و اعمال شایسته پیشین محو شده باشد، بلکه در مورد اعمال باید تفصیل قائل شد، به این معنا که برخی از اعمال نیک اگر به طور مقبول و شایسته انجام گیرد آثار اعمال بد گذشته را از بین می برد مانند توبه که اگر به صورت مطلوب انجام گیرد گناهان انسان آمرزیده خواهد شد.
قرآن می فرماید؛ هر که عمل زشتی از او سر زند یا به خویشتن ظلم کند و پس از آن از خداوند طلب آمرزش و عفو کند خداوند را بخشنده و مهربان خواهد یافت. در روایات آمده است؛کسی که مرد و یا زن مسلمانی را غیبت کند، تا چهل شبانه روز خداوند نماز و روزه اش را نمی پذیرد مگر کسی که غیبتش را کرده از گناه او در گذرد.
در حدیثی از پیامبر(ص) آمده است که؛ کسبت را پاک گردان تا دعایت مستجاب شود همانا مرد لقمه حرامی به دهان می نهد و تا چهل روز دعایش اجابت نمی شود. و یا درباره شراب خواری فرموده اند؛کسی که شراب بنوشد تا چهل روز نماز او پذیرفته نمی شود.
مضمون سخن پیامبر(ص) در این بخش از روایت این است که اگر گسی مواظب زبانش نباشد و هر چه بر زبانش آمد بگوید عملی برایش باقی نمی ماند یعنی زبان از چنان تاثیری برخوردار است که همه اعمال گذشته انسان را از بین می برد.
در نتیجه می توان گفت که زبان انسان این عضو کوچک در دهان را نباید سبک شمرد و قبل از آنکه سخن بگوییم بیندیشیم ببینیم حرفی که می خواهیم بزنیم چه اثری دارد آیا خداوند ازآن راضی است؟آیا تاثیر شایسته بر روح انسان باقی می گذارد یا تاثیر ناشایست.
—————-
منابع:
– آیات مبارکه مومنون ۹۹-۱۰۰
– آیه ۹ سوره تغابن
– آیه ۱۱۰ سوره نسا
– مستدرک الوسائل، ج ۹
بحار الانوار/ج ۷۶ .
