با توجه به روند رو به رشد آسیب های اجتماعی در کشور، سازمان بهزیستی در قالب اورژانس اجتماعی در صدد است تا با مداخله در بحران،خدمات متعددی را در جهت کاهش انواع آسیبها ارائه دهد.
به گفته کارشناسان بیشترین آسیب های اجتماعی شامل خشونت های خانگی، سالمند آزاری و خودکشی هستند که در این میان مداخله به موقع مراکز مداخله در بحران بهزیستی و ارائه خدمات مشاوره ای لازم به افراد آسیب دیده یا در معرض آسیب بسیار اهمیت می یابد و طبق قانون باید مراکز مداخله در بحران،مشاوره و تعداد پایگاههای اجتماعی در قالب اورژانس اجتماعی توسعه یابند.
رضا جعفری رئیس اورژانس اجتماعی کشور است که اقدامات لازم این سازمان را جهت کاهش آسیبها در جامعه تشریح کرد.
* آیا اورژانس اجتماعی به کاهش آسیبها در جامعه کمک کرده است؟
بله-راه اندازی اورژانس های اجتماعی موجب شده تا زمینه ارائه مشاوره های تخصصی و آگاهی بخشی در میان گروههای آسیب پذیر بخوبی فراهم شود.مثلا در استانهایی که اورژانس اجتماعی فعال شده موفقیتهای بزرگی بدست آمده زیرا برخورد با آسیب ها به صورت تخصصی و علمی دنبال می شود و این کار پیامدهای خوبی داشته است.
هر نوع برخورد برای کاهش آسیب اجتماعی باید از جنس تخصصی و علمی باشد تا به نتیجه برسد و اورژانس اجتماعی امروز با استفاده از کارشناسان و روان شناسان به یک سازمان با رویکرد اجتماعی تبدیل شده که توانسته به کاهش آسیب ها کمک کند.
*میزان کاهش آسیبها رصد شده است؟
البته نمی توانیم بگوییم حتما وقتی یک اورژانس اجتماعی در یک شهرستان راه اندازی می شود به کاهش آسیب منجر می شود اما وقتی این ابزار هست امکان دسترسی به آمار و اطاعلات زیاد شده و در واقع یک زبان پاسخگویی به جامعه داده شده و به مطالبه گری منجر می شود.
اگر مسئولی در شهرستان به موضوع آسیب ها بی تفاوت بود یا آنها را نمی دید و از وضعیت آنها اطلاع نداشت امروز با راه اندازی پایگاههای اورژانس اجتماعی دسترسی به اطلاعات بیشتر شده و وقتی آماری دقیق داده می شود در جریان قرار می گیرد و متعاقب آن اقداماتی در آن شهرستان انجام می شود و مسئول هم خود را پاسخگو و پیگیر می داند.
*در بحث آسیبها غفلت شده است؟
بله- شاید این غفلت تاریخی با راه اندازی اورژانس های اجتماعی جبران شود و گامی در مسیر پویایی در خدمات بهزیستی هم برداشته شود.
وقتی اورژانس راه می افتد سازمان بهزیستی هم باید پویایی خود را بیشتر کند و نواقصی که قبلا بوده را برطرف کرده و بموقع مداخله خوبی داشته باشد. آموزش نیروی انسانی، تامین منابع لجستیک و پشتیبانی از دیگر کارهایی است که باید انجام شود تا اهداف تعیین شده محقق شود.
*چه تعداد مرکز اورژانس اجتماعی اکنون فعال شده است؟
در سراسر کشور تا سال ۹۵ تعداد ۱۹۷ اورژانس اجتماعی داشتیم که در سال گذشته ۱۵۰ اورژانس دیگر راه اندازی شد و امسال هم چند واحد در دست راه اندازی است تا شهرهای زیر ۱۵۰ هزار نفر جمعیت نیز از این امکانات برخوردار شوند.
در حال حاضر ۳۵۰ پایگاه اورژانس اجتماعی در استانهای کشور فعال شده و خدمات مشاوره ای، تخصصی و علمی را به مراجعه کنندگان ارائه می دهد.
تیم سیار خدمات اوژانس اجتماعی یکی از این خدمات است که خودروهای ون مناسب سازی شده در این تیم با گشت زنی در مناطق پر آسیب، خدمات لازم را ارائه می دهند. مراکز مداخله در بحران نیز به صورت سرپایی یا نگهداری موقت، بحران های فردی، خانوادگی و اجتماعی را از طریق ارائه خدمات فوری و تخصصی لازم به افراد آسیب دیده اجتماعی یا در معرض آسیب اجتماعی کاهش می دهد و کنترل می کند.
*آیا بهزیستی هم به بحث اورژانس به عنوان اولویت نگاه می کند؟
مهمترین رویکرد ما در ارائه خدمات مشاوره اجتماعی در شهرهایی است که با افزایش آسیب های اجتماعی روبرو هستند.اعتباری که بهزیستی در زمینه توسعه این مراکز داده موید این موضوع است که بهزیستی به اورژانس اهمیت زیادی می دهد.
*بیشترین آسیبها در جامعه کدامند؟
بیشترین آسیب های کنونی شامل خشونت های خانگی، سالمند آزاری و خودکشی هستند که توسط مراکز مداخله در بحران توانسته ایم بموقع ورود کرده و خدمات مشاوره ای لازم را به افراد آسیب دیده و یا در معرض آسیب ارائه دهیم.
البته این را هم بگویم امنیت شغلی همکاران اورژانس اجتماعی مهم است، باید برای فعالیت سخت و زیان آور و حساس کارشناسان بهزیستی امنیت لازم را برقرار کنیم زیرا اگر انتظارات برآورده نشود پاسخ لازم را از فعالیت های اورژانس اجتماعی نخواهیم گرفت.
*روش اطلاع دادن مردم به اورژانس به محض مشاهده آسیب چگونه است؟
اورژانس اجتماعی و اطلاع رسانی مهم است و در این زمینه خط ارتباطی ۱۲۳ پیش بینی شده و هر شهروند اگر احساس مسئولیت اجتماعی کند می تواند یک گزارش گر خوب باشد و اگر در جامعه آسیبی دید بلافاصله آن را اطلاع دهد تا ما وارد مداخله روان شناسی شویم و مردم می توانند خشونت های خانگی به ویژه کودک آزاری، همسر آزاری و خودکشی را با کارشناسان سامانه ۱۲۳ درمیان بگذارند.
نمی توان در هر خانه یک نیرو گذاشت تا اگر خشونت، خودکشی و یا اتفاقی درحال وقوع بود را گزارش کند اما اگر همه مردم احساس مسئولیت کرده و با بهزیستی همکاری کنند می توانیم به اهداف خود برسیم و به کاهش آسیب ها کمک کنیم.
*اولویت اورژانس اکنون رسیدگی به چه نوع آسیبی است؟
اولویت ما در سال جاری کیفی سازی خدمات است ودر کنار آن آموزش نیروی انسانی و شبکه سازی نیروها را در دستور کار قرار داده ایم.
اورژانس اجتماعی یکی از برنامه‌های مداخله ای با هدف پیشگیری از آسیبهای اجتماعی است که خدمات خود را از طریق خط تلفن ۱۲۳، تیم سیار اورژانس و پایگاه خدمات اجتماعی ارائه می دهد و در بحران های فردی، خانوادگی و اجتماعی مداخله می کند.
*یکی از مسائلی که اخیرا در جامعه بروز زیادی داشته و مردم را آزرده کرده بحث تعرض و خشونت به کودکان است،آماری از این وضعیت دارید؟
سال گذشته یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در اورژانس اجتماعی پذیرش شده‌اند که ۳۰ درصد آنها مربوط به خشونت خانگی اعم از کودک‌آزاری، معلول‌آزاری، سالمندآزاری و والدآزاری بوده است.
۴۰ درصد از موارد خشونت خانگی مربوط به کودک‌آزاری است که ۵۰ درصد آن مربوط به غفلت و بی‌توجهی، ۳۰ درصد آزار جسمی، ۱۶ درصد روانی و عاطفی و ۴ درصد جنسی بوده است.
*گروه سنی کودکان آزاردیده و عاملان آسیب هم رصد شده است؟
بله-هر چقدر سن کودکان کمتر باشد خطرپذیری آنها بیشتر است به طوریکه کودکان زیر یک سال ۸٫۷ درصد در سال گذشته پذیرش شده و کودکان ۲ تا ۴ ساله ۱۶ درصد پذیرش شده‌اند. همچنین ۲۵ درصد زیر ۴ سال، ۶۰ درصد بین ۵ تا ۱۳ سال و ۱۵ درصد ۱۴ تا ۱۸ سال داشته‌ایم.
۵۷ درصد کودک‌آزاری توسط پدران، ۲۶ درصد از سوی مادر، ۱٫۳ درصد از سوی خواهر و برادر و ۸ تا ۹ درصد توسط نامادری و ناپدری و ۱٫۵ درصد از سوی افراد غریبه انجام شده است.
همچنین ۵۲ درصد کودک‌آزاری‌ها در دختران و ۴۸ درصد در پسران رخ داده و دلایل متعددی عامل آن است که ۵۱٫۵ درصد عامل اعتیاد و الکل در رتبه اول وجود داشته، ۷ درصد اختلالات روانی سرپرست، ۵٫۱ درصد بیکاری و ۱۶ درصد پرخاشگری والدین باعث آن بوده است.
*علت کودک آزاری چیست؟
۱۶ درصد کودک‌آزاری‌ها به کودک برمی‌گردد و مشکلاتی که شامل عقب‌ماندگی، بیش‌فعالی و … کودک می‌شود و ۸۵ درصد ناشی از مشکلات موجود در عاملان خشونت و در سرپرست کودکان دیده شده است.
* اقدام اورژانس در این مورد چه بوده؟
در سال گذشته ۳۱ درصد مداخله در پیشگیری از وقوع خودکشی در کودکان زیر ۱۸ سال داشته‌ایم.همچنین با راه‌اندازی خانه‌های امن برای زنان در معرض خشونت و نگهداری کودکان همراه این زنان به مدت ۴ ماه، برای کودکان کار و خیابان نیز به دو روش مداخله داریم، ایجاد مراکز شبانه‌روزی و همچنین راه‌اندازی مراکز حمایت کودک و خانواده را داریم چرا که ۹۵ درصد این کودکان صاحب خانواده هستند.
*در مورد کودکان کار هم ورود می کنید؟
بله- ۱۲ هزار کودک کار و خیابان از بهزیستی خدمات آموزشی و بهداشتی می‌گیرند، ۶۹٫۵ درصد این کودک پسر و ۳۰٫۵ درصد دختر هستند، همچنین ۳۲ درصد ایرانی و مابقی اتباع خارجی به ویژه افغانی و پاکستانی هستند.متأسفانه ۷۴ درصد این کودکان فاقد اسناد هویتی بوده و ارائه خدمت به آنها مشکل می‌شود.۳۳٫۸ درصد بین یک تا ۴ ساعت، ۵۱٫۲ درصد بین ۵ تا ۸ ساعت، ۱۳٫۸ درصد بیش از ۸ ساعت در خیابان کار می‌کنند.
۳۱ درصد به علت بیکاری پدر، ۴۰ درصد به دلیل داشتن مشاغل کاذب از سوی پدر مانند دستفروشی و ۵ درصد به دلیل بی‌سرپرستی بوده است. ۷۶ درصد کودکان کار که اغلب اتباع هستند تحت پوشش بهزیستی نبوده و به دلیل نبود مدارک هویتی نمی‌توانیم آنها را حمایت کنیم.
*در مورد شاخص خودکشی در کشور بگویید؟
در این مورد جای نگرانی وجود ندارد به طوریکه از این نظر از خیلی کشورها آمار پایین تری داریم با این وجود باید پیگیری و حمایت روحی، روانی و اجتماعی از این افراد صورت گیرد.طبق آخرین آمار، شاخص خودکشی از هر یکصد هزار نفر، ۵ تا ۶ نفر است که اقدام به خودکشی می‌کنند این درحالی است که این آمار در برخی کشورها تا ۶۰ نفر هم می رسد.
به واسطه فعالیت اورژانس اجتماعی و مداخلات به‌هنگام سال ۹۴ این اورژانس، ۴۲۴۰ نفر و در سال ۹۵، ۵۲۳۱ نفر از خودکشی منصرف شدند.
*در مورد زنان در معرض آسیب یا دختران فراری چگونه وارد عمل می شوید؟
سال گذشته به هزار و ۹۰۰ دختر در معرض آسیب خدمات ارائه دادیم که این دختران از طریق اورژانس اجتماعی یا به‌صورت خود معرف مراجعه کردند همچنین برخی از طریق دادگستری به ما مراجعه کردند.
برخی از دختران از طریق کلانتری یا آموزش‌وپرورش شناسایی شدند؛ همچنین برخی از شهروندان به دلیل احساس مسئولین پذیری اجتماعی دخترانی را که در معرض آسیب هستند را به ما معرفی می‌کنند.
خدمات ما مداوم است و بعد از خروج این افراد از مرکز تا زمانی که به این نتیجه نرسیم که می‌تواند به زندگی سالم خود ادامه دهد خدمات ادامه دارد تا امروز نیز تعدادی کمی بعد از ارائه خدمات به چرخه آسیب برگشتند.
*متوسط زمان رسیدن اورژانس به محل حادثه چه میزان است؟
زمان رسیدن اورژانس اجتماعی به محل حادثه ۵ تا ۱۰ دقیقه است که باید ارزیابی خطر انجام شده و پس از آن مداخله صورت گیرد و حداکثر پس از نیم ساعت با هماهنگی نیروی انتظامی و قاضی در برخی موارد اقدامات لازم صورت می‌گیرد.
*حرف آخر…
تا سال ۹۵ حدود ۱۹۷ مرکز اورژانس اجتماعی در کشور فعالیت داشتند و سال گذشته با توجه به الزامات برنامه ششم توسعه در ۱۵۰ مرکز اورژانس اجتماعی در همه شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر، راه اندازی شد و هزار و ۷۰۰ نفر نیرو نیز در این مراکز جذب شدند.
با توجه به روند رو به رشد آسیب های اجتماعی در کشور، سازمان بهزیستی خدمات متعددی در این زمینه راه اندازی کرده است. تیم سیار خدمات اوژانس اجتماعی یکی از این خدمات است که خودروهای ون مناسب سازی شده در این تیم با گشت زنی در مناطق پر آسیب، خدمات لازم را ارائه می دهند.
مراکز مداخله در بحران نیز به صورت سرپایی یا نگهداری موقت، بحران های فردی، خانوادگی و اجتماعی را از طریق ارائه خدمات فوری و تخصصی لازم به افراد آسیب دیده اجتماعی یا در معرض آسیب اجتماعی کاهش می دهد و کنترل می کند و کردم می توانند با شماره ۱۲۳ تماس گرفته و آسیبهای اجتماعی خود را گزارش دهند.
