دخمه محلی است که زرتشتیان از دیر باز تا حدود چهل سال پیش، اموات خود را طبق اصول، فرهنگ و آداب و سنن مذهبی خود و طی انجام مراسم ویژه در آن می‌نهادند تا طعمه کرکس‌های کوه‌های اطراف شوند. وسط فضای میان تهی دخمه چاهی وجود دارد که به “استودان” معروف است و استخوان‌های به جای مانده از اجساد را داخل آن می‌ریختند. پس از مدتی و طی مراسمی خاص، محوطه داخل دخمه جارو و ضد عفونی می‌شد و بار دیگر دخمه مذکور مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حقیقت محوطه داخلی دخمه‌ها مانند گورستانی بود که چندین بار از آن استفاده می‌شد.
دخمه ها را از خشت خام و گچ بنا می کردند تا مواد آلوده به زمین نرسد. در نزدیکی دخمه حدود ۱۵۰ تا۲۰۰ متر ساختمان خشت و گلی محقری در دو طبقه و دارای چند اتاق برای انجام مراسم دینی بعد از فوت اشخاص ساخته شده بود. یکی از اتاق های این ساختمان اختصاص به آتش سوزها داشت و مخصوص آتش سوزی بود.
در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد و در حوالی منطقه صفائیه، بر بلندای کوهی رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه، دو عمارت سنگی مدور برج مانند با فضای میان تهی قرار دارد که به دادگاه یا دخمه زرتشتیان مشهور است. یکی قدیمی‌تر به نام مانکجی هاتریا (زرتشتی هندی‌الاصل) و دیگری که جدیدتر می‌باشد به نام گلستان معروف است که مربوط به دوره قاجاریه می‌باشد. دخمه گلستان ۲۵ متر قطر دارد و ارتفاع دیوار آن از سطح تپه ۶ متر است. دخمه مانکجی نیز ۱۵متر قطر دارد.بعد از این که “مانکجی لیمجی هاتریا” معروف به “مانکجی صاحب” به عنوان نماینده «انجمن بهبودسازی وضعیت زرتشتیان در ایران» در حدود ۱۴۰ سال قبل و از طرف پارسیان بمبئی برای بهبود وضع اجتماعی و دینی زرتشتیان به ایران آمد، بعضی از دخمه‌ها تعمیر و نوسازی و دخمه‌های جدیدتری هم ساخته شدند که مدتی مورد استفاده قرار داشتند. بعدها در تهران از اواسط دهه ۱۳۱۰، در کرمان از دهه ۱۳۲۰ و در یزد از دهه ۱۳۴۰ به بعد دخمه تبدیل به آرامگاه گردید و به کلی فراموش شد.
در دامنه ضلع شمالی کوه دخمه نیز چند عمارت خشت و گلی، آجری، سنگی و یا ترکیبی از این ها وجود دارد که به دوران صفویه تعلق دارند و از سازه های رفاهی این دوران هستند که به نام خیله شهرت دارند. برج خاموشان در سال ۱۳۸۱ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۶۳۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این بنا که برج سکوت و خاموشان نیز نامیده می‌شود آداب و رسوم تدفین در گذشته را نشان می‌دهد و دارای ساختاری است که توسط پیروان دین زرتشت مورد استفاده قرار می‌گرفت. این محل در شهر یزد دارای دو دخمه با نام‌های، دخمه مانکجی و دخمه گلستان بوده که به صورت دوره‌ای و شش ماه یک بار استفاده می‌شدند.
دخمه زرتشتیان یزد یا برج های سکوت احتمالا یکی از ترسناکترین جاذبه‌های توریستی یزد است! اما نگران نباشید، هیچ چیزی برای ترس وجود ندارد، این مکان بیشتر برایتان جالب خواهد بود تا ترسناک. دخمه زرتشتیان یزد یا برج‌های سکوت مکانی است که مردم، مردگان خود را در آنجا می‌سپاردند.
عکاس و خبرنگار : سپیده پورحضرت هیر
