روزی که به چهارشنبه سوری معروف است، جشنی باستانی در میان ایرانیان؛ اما امروزه، ترقه بازی و آتش بازی جای این جشن زیبا را گرفته است و اگر ترقه بازی نباشد، انگار چهارشنبه سوری هم نیست، رسمی جدید که هزینه های هنگفتی را برای سرمایه های کشور و مردم به همراه دارد.
از نیمه های اسفندماه کم کم صدای ترقه بازی بچه ها در هرکوی و برزن به گوش می رسد، صداهایی گاه ضعیف و گاهی مهیب، نه سن و سال می شناسد و نه به قشر خاصی مرتبط است.
صداهایی که قیمتی گزاف دارند و تا رسیدن عید و حتی بعد از آن هم ادامه می یابد، این صداها یک شادی کاذب را برای خیلی از جوان ها به ارمغان می آورند و مختص امروز هستند و به گذشته ما ربطی ندارند، چهارشنبه سوری در گذشته دور رنگ و روی دیگری به خود داشت.
سنت زیبای چهارشنبه سوری سه شنبه آخر سال را در رسم دیرین ایرانیان به عنوان چهارشنبه سوری نام نهاده اند و جشنی زیبا را با برپا کردن آتش برگزار می کردند، دور آتش جمع می شدند و آرزوی گرفتن سرخی و انرژی از آن را داشتند، آتشی که بلاها و مصیبت ها را می گرفت و در خود می سوزاند.
شادمانی ها در چهارشنبه سوری امروزه به جای تنها روشن کردن آتش، به ترقه بازی تبدیل شده است و این خود زمینه ساز انواع آسیب ها و خطراتی است که شادی ها را برهم می زند و داستان تکراری پایان سال را رقم می زند. اما مسئله تنها آسیب های ترقه بازی نیست، قصد بررسی مواد خطرناک یا کم خطر را هم نداریم، مسئله اول این است که این مواد چگونه در دسترس قرار می گیرند و از کجا تولید یا توزیع می شوند.
نه تنها دست فروشان بلکه وانتی ها و حتی گاهی مغازه داران و غرفه دارها هم مقدار زیادی مواد ترقه بازی را این روزها برای فروش مهیا کرده اند. با بررسی میدانی متوجه می شویم که هیچ کدام از این مواد تولید داخل کشور نیست و اغلب چینی هستند. انواع طرح ها و رنگ ها و بسته بندی ها با قیمت های گزاف، شلوغی بازار فروش موشک ها، ترقه ها، کپسولی ها، پیازی، آبشاری و هر عنوان دیگری که برای سود بیشتر به دست مردم می رسد، پول هایی که دود می شود، سودش به جیب قاچاقچیان می رود و ارزی که از کشور خارج می شود. تولید مواد ترقه بازی در داخل در بازار چرخی زدم و از فروشندگان سوال کردم، فهمیدم که تقریبا هیچ یک از این مواد در داخل کشور تولید نمی شود و هرچه هست، سوغات دست قاچاقچیان و تولید آن سوی آب ها است. نتوانستیم موادی را با مارک داخلی در بازار بیابیم و یا در اینترنت پیدا کنیم.
البته سرانجام چند تولید کننده داخلی هم یافتم که بیشتر مواردی چون محصولات آبشاری و فشفشه های جشن تولدها را تولید می کنند و محصولات این شرکت ها در مقایسه با حجم بالای قاچاق، قابل مشاهده و رقابت نیست فروش آنلاین مواد محترقه سایت های اینترنتی و فضای مجازی هم از این بازار جا نمانده اند و برای فروش مواد ترقه بازی دست به کار شده اند.
سایت هایی که با سفارش مشتری و به نام مواد آتش زای استاندارد، این مواد را تحویل خواهند داد و به راحتی به فروش می رسانند. سودهای کلان بازار ترقه بازی تنها یک ماه از سال، فروش مواد ترقه بازی رخ می دهد اما باز هم گردش مالی این بازار بالاست و سودهای کلانی به جیب توزیع کنندگان و وارد کنندگان سرازیر می شود و گمانه زنی ها بر این است که حدود چند ۱۰میلیارد صرف این بازار می شود، اما با بررسی بیشتر و گرفتن قیمت ها به مبالغ بالاتری می رسیم. نگاهی به بازار این لوازم نشان می دهد، تنوع بالایی در تولید آن ها وجود دارد و قیمت های بالایی را هم دارند.
برای خرید ارزانترین فشفشه یا ترقه کوچک حدود ۳۰ هزارتومان باید هزینه کرد و قیمت ها در برخی محصولات به نزدیک یک میلیون تومان هم می رسد و هر مشتری حداقل دو یا سه نوع از این مواد را انتخاب و خرید می کند.
با توجه به اینکه مرکز آمار ایران تعداد خانوارهای ایرانی را در سال ۱۳۹۵ حدود ۲۵ میلیون خانوار اعلام می کند، اگر نصف این جمعیت یعنی حدود ۱۲ میلیون خانوار را برای خرید لوازم ترقه بازی و میزان خرید را هم یک محصول ۳۰ هزار تومانی در نظر بگیریم، به مبلغ قابل توجهی خواهیم رسید، مبلغی که به چند صد میلیارد تومان می رسد و می تواند در بسیاری از امور عمرانی و خدماتی کشور کارساز باشد.
این مبالغ در کمترین حالت ممکن در نظر گرفته شده اند تا جایی که کشف انبارها و محموله های قاچاق این مواد توسط پلیس، حکایت از مبالغ بسیار بالاتری را دارد. شاید نباید بیش از این تاب آورد و اجازه ورود، توزیع و فروش این مواد را در کشور داد و شاهد از دست رفتن ارز از کشور شد، بلکه می توان با تولیدات داخلی در این بازار حاضر شد، اشتغال آفرید، استانداردها را تضمین کرد و سرمایه های ملی را در آخرین سه شنبه سال در کشور نگه داشت.
خبرنگار : سید علی حسینی
