ناترازی انرژی در ایران به معنای عدم تعادل بین تولید و مصرف انرژی است که در سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های اساسی کشور تبدیل شده است.
این وضعیت به‌ویژه در فصول سرد و گرم سال، منجر به کمبودهایی در تأمین برق و گاز شده و تأثیرات منفی بر بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی داشته است.
زیرساخت‌های تولید و توزیع انرژی در ایران به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری و عدم به‌روزرسانی، کارایی لازم را ندارند. به‌عنوان مثال، نیروگاه‌های حرارتی کشور با راندمان حدود ۳۶ درصد فعالیت می‌کنند، در حالی که میانگین جهانی بیش از ۶۰ درصد است.
مصرف انرژی در ایران بدون الگوی مشخص و به‌صورت بی‌رویه است که فشار زیادی بر تولید وارد می‌کند. در بسیاری از کشورها، اختلاف تولید و مصرف گاز تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد است، در حالی که در ایران این اختلاف بسیار بیشتر است.
تلفات شبکه انتقال برق در ایران بالای ۱۰ درصد است، در حالی که این رقم در دنیا کمتر از ۵ درصد است.
این میزان تلفات منجر به هدررفت قابل‌توجهی از انرژی تولیدی می‌شود.
قیمت‌گذاری نامناسب انرژی و ارائه یارانه‌های گسترده، منجر به عدم انگیزه برای بهینه‌سازی مصرف و کاهش بهره‌وری شده است. این سیاست‌ها باعث افزایش مصرف بی‌رویه و فشار بر منابع تولیدی می‌شود.
ناترازی انرژی منجر به قطع مکرر برق و گاز در فصول مختلف سال شده که تأثیرات منفی بر زندگی روزمره مردم و فعالیت‌های صنعتی دارد.
کمبود انرژی باعث افزایش واردات سوخت و مواد اولیه برای تولید انرژی می‌شود که هزینه‌های مالی زیادی به دولت تحمیل می‌کند.
استفاده از سوخت‌های فسیلی با راندمان پایین و تلفات بالا، منجر به افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای و آلودگی هوا می‌شود.
نوسازی و بهبود کارایی نیروگاه‌ها و شبکه‌های توزیع انرژی می‌تواند به کاهش تلفات و افزایش بهره‌وری کمک کند.
ترویج فرهنگ مصرف بهینه انرژی و اعمال سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای کاهش مصرف بی‌رویه ضروری است.
سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و بهبود تعادل بین تولید و مصرف کمک کند.
با اجرای این راهکارها و توجه به مدیریت بهینه منابع، می‌توان به تدریج ناترازی انرژی در ایران را کاهش داده و به پایداری در تأمین انرژی دست یافت.
