برخی از افراد چاق نمی‌توانند با شیوه‌های معمول وزن خود را کاهش دهند و پزشکان انجام اعمال جراحی کاهش وزن را برای آنها توصیه می‌کنند.
هر سال تنها در آمریکا ۱۶۰ هزار عمل جراحی کاهش وزن انجام می‌شود، البته این اعمال جراحی برای هر فرد چاقی مناسب نیستند و تاثیربخشی برخی از آنها بهتر از برخی دیگر است.
شایع‌ترین شکل این اعمال جراحی “بای‌پس یا میان‌بر زدن معده” یا gastric stapling است که در آن بخشی از دیواره معده را با گیره‌هایی صورت کیسه کوچکی درآورده می‌شود، و به این ترتیب معده تنها می‌تواند مقدار کمی از غذا را درون خود نگه دارد، همچنین در این جراحی بخشی از روده نیز از مسیر عبور غذا خارج می‌شود، بنابراین کالری کمتری جذب بدن می‌شود. این شیوه معمولا بیشترین میزان کاهش وزن را باعث می‌شود.
عمل جراحی دیگری که برای کاهش وزن به کار می‌رود شیوه دیگر جراحی که برای کاهش وزن به کار می‌رود، “حلقه‌گذاری به دور معده” (stomach banding) نام دارد. این شیوه عملی کمتر تهاجمی است و بر خلاف شیوه “بای‌پس معده” قابل بازگشت است، یعنی می‌توان در صورت ضرورت حلقه را از دور معده برداشت.
این حلقه که اندازه آن قابل تنظیم است، برای محدود کردن مقدار غذایی که فرد هر بار می‌تواند بخورد، به دور معده قرار داده می‌شود. با ایجاد کاهش وزن ابتدایی می‌تواند این حلقه را تنگ‌تر کرد. البته بیماران با این روش معمولا به اندازه بای‌پس معده کاهش وزن پیدا نمی‌کنند.
یک روش دیگر جراحی کاهش وزن “معده‌برداری آستینی” (gastric sleeve) نام دارد که در آن بخش بزرگی از معده برداشته می‌شود، و تولید یکی از هورمون‌های محرک گرسنگی که در معده تولید می‌شود، کاهش پیدا می‌کند. شیوه‌های پیچیده‌تر عمل جراحی هم وجود دارند که کمتر استفاده می‌شوند مانند “جابه‌جایی دوازدهه (duodenal switch) که در آن مسیر غذا در لوله گوارش تغییر داده می‌شود.
این اعمال جراحی کاهش وزن در شرایط ایده ال – در صورتی که فرد رژیم غذایی سالم داشته باشد و ورزش هم بکند- ممکن است در طول یکی دو سال باعث کاهش ۵۰ تا حتی ۸۰ درصد وزن اضافی افراد شوند. نکته مهم‌تر اینکه پژوهش‌ها نشان داده‌اند جراحی کاهش وزن می‌تواند دیابت نوع ۲ را در افرادی دارای اضافه وزن هستند، برطرف کند. بای پس معده باعث سریع‌ترین روند کاهش وزن می‌شود، و کاهش وزن با شیوه حلقه‌گذاری معده تدریجی‌تر است.
اما بیماران همیشه آنقدر از این شیو‌های جراحی نفع نمی‌برند تا انجام آنها را قابل توجیه شود. یک بررسی پنج ساله نشان داده است که تا یک سوم بیماران که حلقه‌گذاری معده شده‌اند، نتوانسته‌اند کاهش وزن‌شان را حفظ کنند.
این جراحی‌ها اغلب با لاپاراسکوپی – از طریق برش‌های کوچک- انجام می‌شوند- و خطر آنها از کمتر از عمل جراحی کیسه صفرا یا جایگزین مفصل ران است. با این حال بیماران ممکن است دچار عوارضی مانند عفونت، لخته شدن خون، باز شدن یا نشت دادن بخیه‌ها یا گیره‌ها شوند.
همچنین پس از جراحی ممکن است عوارض جانبی مانند کمبودهای ویتامینی، به علت تغییر یافتن گوارش غذا، و استفراغ تا زمانی که فرد بیاموزد کمتر غذا بخورد و غذا را به خوبی بجود، رخ دهد.
افرادی که تحت عمل بای‌پس معده قرار می‌گیرند، نیز ممکن است دچار عارضه‌ای به نام “نشان دامپینگ” (dumping syndrome) شوند که به خصوص پس از خوردن شیرینی‌جات به دل‌پیچه و اسهال می‌انجامد. در عمل حلقه‌گذاری معده هم احتمال لغزیدن حلقه از محل درستش وجود دارد.
به طور کلی اشخاصی که بیش از ۵۰ کیلوگرم اضافه‌وزن دارند و سایر تلاش‌ها برای کاهش وزن در آنها شکست خورده‌اند، نامزد اعمال جراحی کاهش وزن می‌شوند. معمولا فردی نامزد این اعمال جراحی می‌شود که “ضریب توده بدنی” (BMI) اش دست کم ۴۰ باشد یا BMI دست کم ۳۵ داشته باشد و دچار مشکلات سلامت مربوط به افزایش وزن شده باشد.
سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۱۱ معیارهای لازم برای انجام حلقه‌گذاری معده را آسانتر کرد و به بیمارانی با BMI در حد ۳۰ نیز که دچار بیماری‌های ناشی از چاقی هستند، اجازه انجام این عمل را داد.
ایسنا
