از آنجا که نیروی انسانی محور کلیه فعالیت های اقتصادی,سیاسی و… است,سرمایه گذاری در این امر و مدیریت صحیح آن یکی از راهبردهای مهم توسعه همه جانبه محسوب می گردد چنانچه کشورهای پیشرفته نیز ابتدا در تربیت نیروی فنی و تخصصی خود پیشقدم بوده و سپس به توسعه اقتصادی و صنعتی نائل شده اند.بر این اساس امروزه میزان اطلاعات علمی و مهارت های فنی منابع انسانی,خود به عنوان یکی از معیارهای توسعه یافتگی هر کشور به حساب می آید.
سازمان به عنوان متولیان توسعه در جامعه و مدیران به عنوان محور اصلی سازمان ایفای نقش میکنند.در جامعه کنونی هیچ انسانی وجود ندارد که در طول حیات خود صدها بار با سازمان ها ارتباط نداشته باشد و عملکرد سازمان ها وابسته به مدیریت صحیح آنهاست.حال سوال مهم این است که فرد شایسته برای تصدی مدیریت سازمان ها کیست؟
خصوصیاتی مانند:دانش,تخصص,تجربه و تعهد اخلاقی از جمله ویژگی هایی است که فرد شایسته با آن تعریف میشود.اما شایستگی یک واژه عام است که ممکن است در سازمان یا جامعه ما و غرب متفاوت باشد.ممکن است شایسته در یک سیستم غریی کسی باشد که کاملا بر کار خودش مسلط باشد و توانمندی لازم را داشته باشد و اساسا مقوله اخلاق و تعهد دینی و… مطرح نباشد.
در مسئله شایسته سالاری,جوانان شایسته و پرورش آنها نقش بسیار مهمی دارد.ما در پرورش جوانان شایسته میخواهیم شایستگان,زبدگان و خبرگانی را برای حال و آینده جامعه تربیت کنیم که به عنوان افرادی جریان ساز و ایده پرداز در وادی اجتماع و سیاست فعالیت کنند.و اهداف و آرمان های نظام مردم سالاری دینی را با لحاظ همه ظرایف و ملاحظات فرهنگ ایرانی اسلامی از یکسو و تغییر نسل ها,چشم اندازهای جهانی,تهدید ها و مخاطرات بین المللی,آسیب های درونی و موارد این چنینی از سوی دیگر پیش ببرند.در دنیای معاصر بیش از هر زمان دیگر,بقا و دوام سازمان ها در گرو نظام شایسته سالاری و سپردن کار به کاردان است.
استفاده نکردن از افراد شایسته و متخصص و نخبه نوعی فرصت سوزی است که اضمحلال نظام های سیاسی و مدیریتی را در پی خواهد داشت.در مقابل,رشد و تربیت رهبران و مدیران شایسته بر اساس تجارب کشورهایی چون سنگاپور,مالزی,فنلاند
ژاپن و… موید اهمیت راهبردی و اثربخش اصل شایسته سالاری است.
مدیریت بر مبنای شایستگی یک رویکرد منسجم و هماهنگ برای اداره سرمایه های انسانی در بلند مدت است که بر اساس مجموعه مشترکی از شایستگی های مرتبط با راهبردهای کلان کشور تدوین می شود.دقیقا در همین راستا بوده که استقرار نظام شایستگی به عنوان یکی از سیاست های کلان و راهبردی سند چشم انداز کشور مورد تاکیید قرار گرفته است.
در نظام شایسته سالار نباید انتصابات بر پایه قدرت مالی شخص یا موقعیت اجتماعی و فامیلی,رنگ پوست,جنسیت و… باشد.
در جوامع شایسته سالار,نگرش های خویشاوند سالاری,قبیله گرایی و حزب سالاری و… مطرود است.باید توجه داشت شایسته سالاری ,نه یک حکومت ,بلکه یک ایدئولوژی میباشد.شایسته سالاری غالبا و به اشتباه یک نوع حکومت تلقی می شود,در حالیکه شایسته سالاری در حقیقت یک رویکرد و یک فاکتور جهت انتصاب اشخاص در یک حکومت است.
اگر بخواهیم از دید قرآن کریم به شایسته سالاری نگاه کنیم به هنگامی که حضرت یوسف سرفرازانه از زندان آزاد شد و عزیز مصر در صدد واگذاری مسئولیتی به او گردید او گفت:مرا سرپرست خزائن مصر قرار ده که نگه دارنده و آگاهم.حضرت یوسف مسئولیت اقتصادی کشور مصر را می پذیرد به دلیل آنکه توانایی اداره امور در این زمینه را دارد.او هم امانت دار است و هم عالم است.
در سیره نبی اکرم نیز شایسته سالاری در گزینش ها جایگاه ویژه ای داشت.دربینش پیامبر گرامی اسلام (ص)فضیلت و برتری شخصی تنها معیار نبود بلکه حضرت در کنار ایمان و تعهد را نیز لحاظ می کرد.در روایتی آمده است:روزی ابی ذر این صحابی بزرگ,وفادار و مخلص پیامبر(ص) به حضرت عرض کرد:آیا مرا به مسئولیتی نمی گماری؟حضرت دستی بر شانه ابی ذر زد و فرمود:ابی ذر تو را دوست میدارم و هر آنچه برای خود می پسندم برایت میخواهم لیکن مسئولیت ها امانت است و اگر انسان درست از عهده آن بر نیاید مایه خواری و پشیمانی در قیامت می باشد.من تو را در مدیریت ضعیف می بینم بنا بر این هیچگاه امارت حتی بر دو نفر را مپذیر و ولایت بر مال یتیم را بر عهده مگیر.
طرفداران شایسته سالاری میگویند این نظام عادلانه تر و مولد تر از سایر نظام ها بوده و امکان پایان یافتن تفاوت ها در زمینه جنسیت و نژاد و… فراهم میکند و هر فردی بر اساس توانایی های ذاتی و اکتسابی خود پله های ترقی را طی میکند.
شرایط فعلی کشور پس از یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و پیروزی حجت الاسلام والمسلمین روحانی به سمت شایسته سالاری مقطعی رفته است.اما هدف از نظام شایسته سالاری چیست؟
آیا هدفی بهتر از تضمین آینده کشور نمیتواند باشد.بهترین راه برای تضمین آینده کشور استفاده از جوانان شایسته در مسئولیت های گوناگون است.در شایستگی بسیاری از مسئولین و انتصابات در دولت تدبیر و امید شکی نیست.اما وجود این افراد در این رده سنی برای حال کشور شاید مساعد باشد اما آینده چه میشود؟
راه پیشرفت و توسعه امروز و فردای کشور الگو قرار دادن ایدئولوژی شایسته سالاری بر مبنای استفاده از جوانان متخصص,متعهد و آموزش آنها برای فردایی بهتر است.بهترین راهکار برای دولت تدبیر و امید,تعامل میان دو نسل است,مدیران با تجربه و متخصص و پخته با سن بالا و مدیران جوان,پرکار و پر انرژی.حاصل جمع این دو گزینه بی تردید عبور از بحران و پیشرفت سریع را برای میهن عزیزمان به ارمغان خواهد آورد.
منابع:
نخبه پروری سیاسی(مولف:محمدمهدی انصاری)
بررسی میزان شایسته سالاری در انتخاب مدیران بخش دولتی و خصوصی(عطافر/آذربایجانی)
