ماتریپالا سریسینا رییس جمهوری سریلانکا به دعوت رسمی حجت الاسلام حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران در صدر یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی، با هدف توسعه بیش از پیش مناسبات دو کشور به تهران سفر کرده است.
جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی سریلانکا جزیره ای در انتهای آسیای جنوبی واقع در اقیانوس هند است که بر اساس آخرین آمار سرشماری در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۲۲ میلیون نفر جمعیت دارد؛ نزدیک به ۷۵ درصد جمعیت این کشور از «قوم سینهالی» و عمدتاً بودایی هستند و تامیل‌ها (هندوییسم)، اسلام و مسیحیت سایر اقوام و مذاهب آن را تشکیل می دهند.
سریلانکا دارای دولتی متمرکز است که با ساختار شبه ریاست جمهوری اداره می‌شود؛ در واقع نظام سیاسی این کشور، ترکیبی از نظام ریاست جمهوری و نظام پارلمانی یک مجلسی است. رییس‌جمهور، رییس دولت و حکومت است که از طریق رای مستقیم مردم و حداکثر برای دو دوره انتخاب می شود و در راس قوه مجریه قرار دارد.
رییس جمهوری این کشور رییس کابینه نیز محسوب می‌شود و وزیران را از میان اعضای پارلمان انتخاب می کند؛ او همچنین علاوه بر ریاست دولت و مقام فرماندهی کل قوا، قدرت انحلال مجلس را هم در اختیار دارد.
رهبر حزب حاکم در این کشور نیز به عنوان نخست وزیر و معاون رییس جمهور، برخی از مسئولیت‌های اجرایی به خصوص در حوزه داخلی را بر عهده دارد. در طی چند سال گذشته دولت وعده داده تا با اصلاح قانون اساسی و کاستن از اختیارات رییس جمهور، کشور را به سمت استقرار کامل نظام پارلمانی هدایت کند.
بعد از جنگ های داخلی که میان دولت سریلانکا و گروه اقلیت تامیل ها در شمال و شرق این کشور رخ داد، این کشور همواره خواهان گسترش روابط با هند، اروپا، آمریکا و سایر کشورهایی که منافعی در آن تعریف شده باشد، بوده اما یکی از چالش‌های مهم این کشور در صحنه بین المللی، موضوع حقوق بشر و حقوق اقلیت‌هاست. در همین رابطه دو قطعنامه نقض حقوق بشر نیز علیه این کشور در ماه مارس سال های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ در شورای حقوق بشر سازمان ملل به تصویب رسید.
در سپتامبر ۲۰۱۵ با نرمش تدریجی آمریکا و کانادا به عنوان بانیان اصلی قطعنامه ها علیه سریلانکا، شرایط نسبی برای بسته شدن پرونده حقوق بشری این کشور فراهم شد. قطعنامه شورای حقوق بشر سازمان ملل در این ماه، ختم پرونده مذکور را به برقراری آشتی ملی توسط دولت جدید و انجام تحقیقات حقوقی در خصوص جنایات رخ داده در خلال جنگ های داخلی ۱۹۸۳ تا ۲۰۰۸ منوط کرد.
همچنین با وجود همزیستی مسالمت آمیز دیرینه مسلمانان و بوداییان در این کشور، سریلانکا در سال ۲۰۱۴ شاهد خشن ترین درگیری ها پس از پایان جنگ های داخلی این کشور میان مسلمانان و بودایی ها بود که با حمله بوداییان تندرو به رهبری گروه «بودو بالایستا» به مسلمانان، تلفات و خسارات فراوانی به بار آورد.
گذشته از مسایل سیاسی، در عرصه اقتصادی و تجاری، سریلانکا از اعضای سازمان تجارت جهانی بوده و جایگاه چهارم جهانی چای را با تولید ۳۰۰ میلیون کیلوگرم چای در سال به خود اختصاص داده است.
سریلانکا به عنوان جزیره بزرگ در بخش حساس اقیانوس هند با عضویت در چندین سازمان و نهادهای مهم بین المللی به دنبال جایگاه مناسب در عرصه های جهانی است و در چند سال اخیر نیز با پیگیری سیاست ترغیب و تنبیه و نیز با در پیش گرفتن سیاست اصل رقابت پذیری، موفق به میزان قابل توجهی از جذب سرمایه گذاری های خارجی و کمک های مالی میان کشورهای منطقه از جمله چین، هند، پاکستان، ژاپن و نیز کشورهای غربی شده است.
** چای، پایه اقتصاد سریلانکا
تولید و فرآوری چای یکی از توانمندی های اصلی اقتصاد سریلانکاست؛ این کشور رتبه چهارم جهانی را بعد از کنیا در تولید این محصول به خود اختصاص داده است هرچند که در سال های اخیر مشکلاتی چون تغییرات آب و هوایی، افزایش هزینه های تولید، وجود رقبای قدرتمند مانند هند، چین و کنیا و کاهش قدرت خرید مصرف کنندگان عمده، صنعت چای سریلانکا را به طور جدی تهدید می کند.
گزارش «سیلان فایننشیال تایمز» در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۶ نشان می دهد تولید چای سریلانکا در نیمه نخست سال ۲۰۱۶ حدود ۱۵۳ میلیون کیلوگرم (برابر با ۱۵۳ هزار تن) بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۱ درصد کاهش داشته است. بنابراین دولت این کشور در شرایط اقتصادی مطلوبی به سر نمی‌برد. کسری بودجه و کاهش ارزش روپیه در برابر دلار، دست دولت را برای سرمایه گذاری در زمینه بهبود و توسعه بخش چای بسته است زیرا افزایش جذب سرمایه های مستقیم خارجی نیز مشکلات خاص خود را دارد.
صاحب نظران اقتصادی بر این باورند که چاره اندیشی برای حل مشکلات پیش روی صنعت چای و خروج از رکود فعلی در گرو توسعه بازارهای جدید است؛ از این رو سازمان چای سریلانکا اعلام کرده که نفوذ به بازارهای جدید صادراتی بویژه در خاورمیانه و روسیه را در دستور کار دارد.
** روابط دو جانبه با ایران
روابط دیپلماتیک بین ایران و سریلانکا از سال ۱۹۶۱ و از طریق سفارت سیلان در پاکستان که نزدیک ترین محل سیلانی ها به خاک ایران بود، کلید خورد تا اینکه در سال ۱۹۹۰ سفارت این کشور در تهران گشایش یافت؛ البته دفتر ایران در این کشور در سال ۱۹۷۵ در سریلانکا افتتاح شده بود.
در حوزه مراودات تجاری، مبادلات دو کشور به طور عمده بر پایه چای و نفت است؛ نفت عمده ترین کالای صادراتی ایران به سریلانکاست، به طوری که تا قبل از تحریم های ظالمانه کشورهای غربی علیه ایران و تا قبل از فوریه سال ۲۰۱۳ روزانه ۳۹ هزار بشکه نفت به آن کشور صادر می شد.
ذکر این نکته ضروری است که به دلیل روابط خوب دو کشور طی سال های متمادی، تنها پالایشگاه نفت سریلانکا بر اساس کیفیت نفت خام ایران طراحی شده و ظرفیت پالایش روزانه آن ۴۰ هزار بشکه در روز است.
چای نیز عمده ترین محصول صادراتی سریلانکا به ایران است؛ سالیانه حدود ۵۵ هزار تن چای سیاه از کشورهای مختلف وارد ایران می شود که در این میان سریلانکا با صدور حدود ۲۵ هزار تن به ارزش ۱۳۲ میلیون دلار رتبه نخست را دارد.
ایران در مقابل واردات چای سریلانکا و نیز صادرات نفت خام، حضور در بخش های دیگر انرژی این کشور را نشان رفته است که اجرای ۲ طرح عمرانی برق رسانی روستایی توسط شرکت ایرانی صانیر، احداث سد و نیروگاه ترکیبی در منطقه «اوما اویا» توسط شرکت فرآب از جمله آنها به شمار می رود که حدود ۸۵ درصد پیشرفت دارد.
با این حال، نفت و چای تنها گزینه های روی میز دو کشور برای توسعه روابط نیست زیرا بر اساس آمار اتاق بازرگانی سریلانکا، در سال ۲۰۱۷ میلادی تعداد گردشگران ایرانی که وارد این کشور شده اند، ۵۵ درصد رشد داشته است.
سریلانکا خواهان جذب سرمایه گذاران ایرانی در کشور خود است و برای این کار به بهبود روابط بانکی می اندیشید؛ یکی از مشکلات توسعه روابط دو کشور در سال های اخیر، تسهیل مکانسیم پرداخت های مالی بوده است و از این رو مسئولان دو کشور در نشست هایی این موضوع را پیگیری کرده اند که یکی از پیشنهادها انجام مراودات پولی با ارز یورو است.
انتظار می رود در سفر امروز رییس جمهوری سریلانکا که یک هیات تجاری و اقتصادی وی را همراهی می کنند، دو کشور بتوانند به تفاهم های جدیدی در زمینه توسعه روابط تجاری دست یابند.
………………………………………
*کارشناس کشورهای شبه قاره هند
