«هویت»، حلقه مفقوده شهر‌های جدید

 علی اصغر جاودان فر کارشناس حوزه مسکن

جامعه ایران هم به مانند سایر جوامع در بستر تاریخ منشا تحرکات بسیاری در خصوص ایجاد مسکن و نحوه ارتباطات و تعامل اجتماعی و گرایش‌ها بوده است. یکی از این تلاش‌ها ایجاد شهر‌های جدید در کشور است.

اولین بار عنوان شهر‌های جدید در دهه هفتاد وارد ادبیات شهرسازی ایران شد و بیشتر با کارکرد جذب سرریز جمعیتی کلانشهر مطرح گردید.

با مروری بر ساخت و ساز‌های دهه‌های پیشین و تحقیق پیرامون شهر‌های جدید تجربیات فراوانی در خصوص شهر‌های جدید بدست آمد.

موارد مهمی که جزو خصیصه‌های شهری بود، اما بنا به دلایلی در شهر‌های جدید از آن غفلت شده بود.

پاسخ به اینکه تا چه اندازه شهر‌های جدید به آرمان‌های خود رسیده است موضوع این یادداشت نیست گرچه در باب شهر‌های جدید اگر صد‌ها سمینار شهری تشکیل و به بیان مشکلات ونقاط ضعف وقوت پرداخته شود باز هم کم است چرا که شهر با تمامی پیچیدگی‌های خود بستر رشد و. توسعه انسانی و فرهنگی یک ملت است.

اما در این مقاله به اختصار در مورد چالش هویت شهر‌های جدید می‌پردازم، هویتی که بدون تردید بی ارتباط با مسایل جامع شناختی نیست، یک شهر می‌تواند با ایجاد تعلق خاطر در شهروندان به محلی برای توسعه و ارتقا منزلت انسانی شود.

آنچه که به شهر هویت می‌بخشد کالبد، تاریخ و ساکنین آن هستند در شهر‌های جدید به‌دلیل ایجاد یک کارکرد آن هم توسعه مسکن، موضوع هویت شهری بیشتر به فراموشی سپرده شده است هر چند نیاز جامعه به یک سرپناه کلیه مولفه‌های شهری را تحت الشعاع خود قرار داده است مولفه‌هایی که بعضا حیات یک شهر را به مخاطره می‌اندازد نکته‌ای که اخیرا به کرات توسط وزیر راه و شهرسازی بدان پرداخته می‌شود؛به راستی چه باید کرد؟

کارشناسان حوزه شهری هویت را بیشتر به روح انسان تشبیه میکنند، به این مضمون که اگر ساختمان ها‌ی برافراشته در شهر‌ها را به جسم انسان‌ها تشبیه کنیم آنچه که به این ساختمان‌ها طراوت و تحرک و پویایی می‌بخشد روح آدمی است، در واقع یک سری تعلقات شهری بایستی باشد تا آن پویایی خود را به وضوح نشان دهد.

حبیب اله طاهرخانی معاون وزیر راه شهرسازی و مدیرعامل شهر‌های جدید کشور با اذعان بر اینکه ایجاد هویت در شهر‌های جدید یک فرایند هست تصریح کرده در نبود بستر‌های لازم برای هویت شهری، انتظار وقوع عواقب ناگوار دور از انتظار نیست.

به زعم نگارنده آنچه که در فاز بعد از اسکان جمعیت شهر‌های جدید ضروری است بدان پرداخته شود ایجاد مراکز اجتماعی است که حبیب اله طاهرخانی مدیرعامل شهر‌های جدید کشور در پی تحقق آنست.

واقعیت مساله اینکه اقداماتی نظیر ایجاد فضا‌های فرهنگی، اجتماعی و ورزشی و برگزاری جشنواره‌های مختلف با مشارکت ساکنین موجب شناخت ساکنین از همدیگر شده و این گام مهمی برای پیاده سازی برنامه‌های باز یابی هویت شهری می‌باشد.

اگر بنا باشد شهر‌های جدید به محلی برای خوابگاه تبدیل شود و کارکرد صرفا جذب جمعیت مازاد و پذیرای گروه‌های آسیب پذیر باشد در آنصورت عنوان پدیده حاشیه نشینی مدرن برای شهر‌های جدید بی راهه نخواهد بود.

شهر‌های جدید بایستی الگویی برای رشد معماری اصیل ایرانی و فضایی سالم برای رشد منابع انسانی قرار گیرد.

بستر سازی‌های لازم برای رسیدن به هویت شهری و ایجاد اجتماع دارای انگیزه قوی و سالم در شهر‌های جدید تا چه اندازه می‌تواند برند شهر‌های جدید باشد، سوالی است که پاسخ بدان قدری زمان بر خواهد بود، اما برنامه‌های حبیب اله طاهرخانی مدیر عامل شهر‌های جدید کشور در راستای این اصل مهم شهرسازی هست که تحقق آن نیازمند اراده متولیان شهری و فرهنگی بوده و اجماع دستگاه‌های محلی را می‌طلبد که در یک فرصت به نقش دستگاه‌های محلی در تحقق این مهم خواهم پرداخت.

و سخن آخر اینکه وقتی از هویت شهری سخن به میان می‌آوریم، در واقع دو بخش مهم کارکردی و کالبدی شهر مطرح است امید است با جذب سرمایه گذاری‌های متناسب با ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های شهری شاهد بهبود و ارتقا رویکرد کارکردی شهر‌های جدید باشیم و بدون تردید در صورت تحقق این مهم تاثیرات مثبتی بر روی کالبد شهری خواهد داشت.